Kościół św. Antoniego Padewskiego w Łodzi

---

Historia świątyni

Fundacja i pierwsze budowle

Początki kościoła oraz klasztoru franciszkanów w Łodzi związane są z opowieścią o objawieniu się św. Antoniego pewnemu ubogiemu cieśli, Jerzemu, który pracował dla Samuela Żeleskiego, właściciela Łagiewnik. Aby zbadać te wydarzenia, wysłane zostały komisje kościelne, które przesłuchały wielu świadków oraz przygotowały odpowiednie dokumenty, które nuncjusz papieski Palavicini dostarczył do Rzymu. Z kolei, 22 listopada 1680 roku, kongregacja rzymska uznała te objawienia za autentyczne oraz zezwoliła na zatwierdzenie fundacji Samuela Żeleskiego.

Franciszkanie, jako prawni opiekunowie tego miejsca, rozpoczęli budowę kościoła. Najpierw na sternie wzgórka Wyglądnica powstała drewniana kaplica, poświęcona św. Antoniemu, która jednak wkrótce została przeniesiona w inne miejsce, w pobliżu łagiewnickiego stawu, gdzie do dziś stoi obok później zbudowanej kapliczki św. Rocha i św. Sebastiana (około 1730 roku).

Na miejscu wcześniejszej kaplicy wzniesiono drewniany kościół z trzema wieżami oraz klasztor. Choć dokładna data zakończenia budowy nie jest znana, zachowały się informacje, że w październiku 1682 roku, przy udziale 15 tysięcy wiernych, wprowadzono do nowej świątyni obraz św. Antoniego. Uroczysta konsekracja świątyni miała miejsce zaledwie rok później, w sierpniu 1683 roku.

Powstanie świątyni murowanej

Rosnąca liczba wiernych przybywających do sanktuarium św. Antoniego spowodowała, że drewniany kościół przestał mieścić wszystkich chętnych. W związku z tym podjęto decyzję o budowie większego, murowanego obiektu. Z uwagi na to stary kościół został rozebrany, a drewno wykorzystano do wzniesienia czterech kaplic: Matki Bożej Anielskiej, Przemienienia Pańskiego, św. Walentego oraz św. Rocha, z których jedynie ostatnia zachowała się do dzisiaj.

Kamień węgielny pod murowany kościół pw. św. Antoniego położono w czerwcu 1701 roku. Nowa struktura miała formę jednonawową i była zaplanowana w kształcie krzyża łacińskiego, z prezbiterium zamkniętym półkole. W swoim pierwotnym kształcie kościół posiadał dwie zakrystie, z czego jedna z nich, północna, została około 1824 roku przerobiona na kaplicę o. Rafała Chylińskiego. Cała konstrukcja trwała aż 23 lata, a jej konsekracji dokonał prymas Teodor Potocki 16 maja 1726 roku. W południowym transepcie umieszczono portret upamiętniający to wydarzenie.

Czasy upadku Rzeczypospolitej

W kolejnych latach franciszkański kościół stał się istotnym ośrodkiem kultu dla okolicznych mieszkańców. W tym miejscu działał błogosławiony o. Rafał Chyliński, a pielgrzymi mogli liczyć na opiekę duszpasterską, w tym spowiedź oraz możliwość zakwaterowania. Po rozbiorach Polski ruch pielgrzymkowy uległ znacznemu zmniejszeniu, jednak wierni wciąż odwiedzali kościół.

W 1843 roku, dzięki staraniom gwardiana o. Anastazego Stępińskiego, obok świątyni postawiono murowaną dzwonnicę, która przetrwała do dziś, kryjąc trzy generacje dzwonów. Dzwony, wykonane w firmie Felczyńskich z Gliwic, zamontowano w 1983 roku. Ich nazwy to: Antoni (1450 kg, ton es’), Franciszek (800 kg, ton fis’) oraz Rafał (450 kg, ton b’). W trudnych czasach po powstaniu styczniowym klasztor został skasowany, a z pozostawionych księży diecezjalnych z Zgierza organizowano duszpasterstwo w parafii.

Niemniej, jednym z radosnych momentów było utworzenie parafii pw. św. Antoniego Padewskiego i św. Jana Chrzciciela, która rozpoczęła działalność 1 stycznia 1902 roku, na co wpływ miały starania lokalnej społeczności. Więcej informacji na ten temat można znaleźć w artykule: Parafia św. Antoniego Padewskiego i św. Jana Chrzciciela w Łodzi.

Dzieje najnowsze

Obydwie wojny światowe przyniosły poważne straty materialne. W latach 50. XX wieku przeprowadzono kapitalne remonty, które poprawiły między innymi dach, odnowiły wiele elementów ołtarzy i zainstalowały nową elektrykę oraz radiofonę. Dzięki tym działaniom zdołano przywrócić XVIII-wieczny styl budowli. W 1946 roku, kościół oraz przylegający do niego klasztor i dzwonnicę wpisano do rejestru zabytków.

W 2002 roku, z okazji stulecia parafii, pracownicy Wawelu dokonali konserwacji obrazów św. Antoniego, a przed kościołem odsłonięto płaskorzeźbę autorstwa Wojciecha Gryniewicza.

Odnowiony kościół cieszy się dużą popularnością jako jeden z najstarszych barokowych zabytków Łodzi. Oprócz roli parafialnej, jest miejscem święceń kapłańskich dla franciszkanów z pobliskiego seminarium duchownego. W sezonie letnim odbywają się tu koncerty, a wiele par wybiera to miejsce na swoje ceremonie ślubne.

Architektura wnętrza

Kościół św. Antoniego Padewskiego w Łodzi to miejsce, gdzie barokowy wystrój wnętrza zapiera dech w piersiach. Wśród licznych elementów dekoracyjnych znajdziemy polichromowane ołtarze, obrazy oraz rzeźby, które wspaniale odzwierciedlają piękno tamtejszej kultury. Dodatkowo, nie można zapomnieć o konfesjonałach, epitafiach, ambonie i organach, które są integralną częścią tego wspaniałego wnętrza.

Ołtarz główny św. Antoniego

Polichromowany ołtarz główny poświęcony św. Antoniemu został ufundowany w 1723 roku przez gwardiana klasztoru – ojca Antoniego Trevaniego. Jego centralnym punktem są dwa obrazy Świętego z Padwy, z których jeden, z XVII wieku, jest przykryty srebrną, złoconą sukienką, natomiast drugi, z XVIII wieku, przedstawia św. Antoniego w pozłacanym habicie, przytulającego do siebie Dzieciątko Jezus.

Powyżej znajduje się figura Matki Bożej Niepokalanej, otoczona aniołami w dynamicznych pozach. Nad całością dominuje rzeźba Jezusa Ukrzyżowanego, z aniołami trzymającymi atrybuty Męki Pańskiej po obu stronach krzyża.

Kaplica boczna bł. Rafała

Kaplica bł. Rafała Chylińskiego, usytuowana w północnej części świątyni, była pierwotnie zakrystią. Przebudowana około 1824 roku na wniosek gwardiana o. Karola Chełstowskiego, miała na celu przygotowanie godnego miejsca dla relikwii po beatyfikacji o. Rafała Chylińskiego, która miała miejsce dopiero w 1991 roku.

Początkowo umieszczony w ołtarzu obraz Przemienienia Pańskiego obecnie zastąpiono dziełem, przedstawiającym bł. Rafała Chylińskiego, któremu towarzyszy trumna z relikwiami, chroniona metalową kratą.

Transept północny

W północnym transepcie kościoła ulokowane zostały dwa barokowe ołtarze: Matki Bożej Szkaplerznej oraz św. Maksymiliana Kolbego. Ołtarz Matki Bożej Szkaplerznej, znany także jako Matka Boża Pocieszenia, pochodzi z XVII wieku i został sfinansowany dzięki składkom wiernych, a jego centralnym elementem jest obraz Matki Bożej z Dzieciątkiem w srebrnej sukience.

Ołtarz św. Maksymiliana Kolbego, również z XVII wieku, wykonany jest z drewna lipowego. Zawiera on obraz autorstwa lokalnego artysty, a nad nim postawiono wizerunek bł. Salomei, otoczonego figury małych aniołków.

Chór i 24-głosowe organy

Chór muzyczny znajduje się nad kruchtą, zachwycającym odcieniem rokokowego prospektu organowego z XVIII wieku. Organy, które początkowo miały jedenastogłosowe brzmienie, przeszły szereg renowacji oraz w końcu zostały przebudowane na 24 głosy w latach osiemdziesiątych XX wieku.

Dzięki nowym organom, które zamontowano w 1988 roku, dziś służą one zarówno do liturgicznych ceremonii, jak i koncertów, w tym corocznego wakacyjnego festiwalu muzycznego.

Transept południowy

Południowy transept kościoła, zwrócony w stronę klasztoru, mieści ołtarze: św. Franciszka oraz Miłosierdzia Bożego. Barokowy ołtarz św. Franciszka, wybudowany w XVII wieku, zachwyca obrazem jego stygmatyzacji, natomiast w górnej części widać wizerunek św. Jana Chrzciciela, otoczonego grającymi aniołami.

Lewy ołtarz Miłosierdzia Bożego, wcześniej zajmowany przez ołtarz bł. Salomei, obecnie nosi obraz Chrystusa Miłosiernego, a w górnej części znajduje się wizerunek św. Stanisława Kostki z rzeźbionymi aniołami.

Inne elementy wyposażenia

• Ambona, drewniana z XVIII wieku, umieszczona w północnej ścianie, przyozdobiona rzeźbą św. Antoniego,
• Ołtarz św. Dydaka z Alkali z XVIII-wiecznym obrazem,
• Konfesjonały – dwa z XVIII wieku i dwa współczesne,
• Ołtarz Jezusa Ukrzyżowanego z XVIII-wiecznym obrazem,
• Dawna krypta o. Rafała,
• Epitafia upamiętniające papieża Benedykta XIII, rodziny Stokowskich oraz prymasa Teodora Potockiego,
• Ołtarz Matki Bożej Częstochowskiej, przed którym często modlił się bł. Rafał Chyliński,
• Zakrystia z cennymi zabytkami, w tym obrazami św. Petroneli oraz bł. Rafała,
• szaty liturgiczne z XVII i XVIII wieku,
• haftowana chorągiew procesyjna z postacią św. Antoniego, pochodzącą z 1735 roku.

W pobliżu

W okolicy Kościoła św. Antoniego Padewskiego w Łodzi można znaleźć wiele interesujących miejsc, które z pewnością warto odwiedzić.

• Klasztor Franciszkanów w Łodzi, który wyróżnia się piękną architekturą oraz bogatą historią,
• Festiwal Muzyki w Starym Klasztorze, gdzie odbywają się różnorodne koncerty i wydarzenia kulturalne,
• Cmentarz w Łodzi – Łagiewnikach, miejsce spoczynku wielu znakomitych Łodziaków,
• Wyższe Seminarium Duchowne oo. Franciszkanów w Łodzi, które kształci duchownych z różnych częściach Polski,
• Łódzki Klub Jeździecki, idealne miejsce dla miłośników jazdy konnej,
• Pałac Ludwika Heinzla w Łagiewnikach, który zachwyca swoim stylem i elegancją,
• Kapliczka św. Walentego w Łodzi,
• Kapliczki św. Rocha i Sebastiana oraz św. Antoniego, które są miejscem modlitwy i refleksji,
• Kapliczka Przemienienia Pańskiego.

Te wszystkie atrakcje sprawiają, że okolice Kościoła św. Antoniego Padewskiego w Łodzi są bogate w kulturowe i historyczne skarby.

---

Oceń: Kościół św. Antoniego Padewskiego w Łodzi

---