Wojewódzka Biblioteka Publiczna im. Marszałka Józefa Piłsudskiego w Łodzi

---

Historia

Historia Biblioteki w Łodzi zaczyna się w 1915 roku, kiedy to Towarzystwo Krzewienia Oświaty zaproponowało utworzenie nowej instytucji. W wyniku tych działań, w maju 1916 roku, powstało Towarzystwo Biblioteki Publicznej w Łodzi. Bibliotekę otwarto przy ulicy Piotrkowskiej 150, a wydarzenie to miało miejsce 11 października 1917 roku. Miejsce, które wybrano na siedzibę, to czteropokojowe mieszkanie znajdujące się na pierwszym piętrze kamienicy, podarowane przez właściciela, kupca Wilhelma Hordliczkę.

Już kilka miesięcy później, w lipcu 1918 roku, Bibliotekę przeniesiono na ul. św. Andrzeja 14. W styczniu 1922 roku Biblioteka stała się częścią administracyjną miasta Łodzi, bowiem Magistrat Miasta Łodzi, przyjął ją w darze od Towarzystwa Biblioteki Publicznej. W przeciągu następnych lat, wiele się działo.

16 maja 1935 roku, cztery dni po śmierci Józefa Piłsudskiego, Związek Przemysłu Włókienniczego w Polsce postanowił uhonorować jego pamięć poprzez budowę nowego gmachu Biblioteki. Konkurs na projekt nowej siedziby ogłoszono pod koniec 1936 roku, a rozstrzygnąć go udało się 1 lipca 1937 roku. Zwycięską pracę wykonał inżynier architekt Jerzy Wierzbicki. Działka, na której miała powstać nowa Biblioteka, zlokalizowana była na rogu ulic Gdańskiej i Mikołaja Kopernika.

Uroczystość związana z wmurowaniem kamienia węgielnego odbyła się 14 maja 1938 roku. Zbiory Biblioteki liczyły wtedy niemal 70 tys. woluminów. Niestety, prace budowlane wstrzymano z powodu wybuchu II wojny światowej, a ich wznowienie miało miejsce zaraz po wojnie. W końcu, pod koniec 1949 roku, nowy gmach został oddany do użytku, a Bibliotece nadano imię Ludwika Waryńskiego, działacza i ideologa polskiego ruchu socjalistycznego.

W 1972 roku w przylegającym do Biblioteki nowym budynku przy ul. Gdańskiej 100 uruchomiono salę kinowo-konferencyjną, a całą konstrukcję przekazano Bibliotece w 1982 roku. W 1975 roku, Biblioteka uzyskała status wojewódzkiej, nie zmieniając jednak nazwy. Dopiero w 1990 roku przywrócono jej imię Marszałka Józefa Piłsudskiego.

W styczniu 1991 roku nastąpiła zmiana nazwy na: Wojewódzka i Miejska Biblioteka Publiczna im. Marszałka Józefa Piłsudskiego w Łodzi. Od 1 stycznia 2013 roku funkcjonuje pod nazwą: Wojewódzka Biblioteka Publiczna im. Marszałka Józefa Piłsudskiego w Łodzi. Rok 2017 był szczególny dla Biblioteki, kiedy to obchodzono stulecie jej istnienia, a także 150. rocznicę urodzin Józefa Piłsudskiego.

Cymelia

W zbiorach Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej im. Marszałka Józefa Piłsudskiego w Łodzi znajduje się wiele interesujących dokumentów oraz unikatowych materiałów. Do najcenniejszych z nich należy:

• – Protokół datowany na 28 czerwca 1890 roku, który dotyczy ekshumacji ciała Adama Mickiewicza, przeprowadzonej z cmentarza w Montmorency pod Paryżem. Po tej ceremonii szczątki poety zostały umieszczone w krypcie na Wawelu. Warto dodać, że zachowały się dwa protokoły dotyczące tej ekshumacji – jeden z nich można znaleźć w Bibliotece Narodowej. Protokół łódzki został włączony do zbiorów tej biblioteki we wrześniu 2014 roku, a przedtem znajdował się w rękach prywatnych,
• – „Anschichten von Blumenrode” – prywatne album ze zdjęciami rodziny Scheiblerów, które powstało pod koniec XIX wieku, a obrazują życie w ich posiadłości w Kwietnie na Śląsku,
• – „Mózg Józefa Piłsudskiego” – dokumentacja badań autora, która została wydana w 1938 roku,
• – korespondencja Augusta Krasickiego, w której zawarte są „Listy z Egiptu”.

Te niezwykłe zbiory przyczyniają się do wzbogacenia wiedzy na temat historii Polski oraz jej wybitnych postaci.

Dyrektorzy Biblioteki

W historii Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej w Łodzi znaczącą rolę odgrywali jej dyrektorzy, których kadencje świadczą o długiej tradycji i rozwoju instytucji. Poniżej przedstawiamy listę kierowników oraz dyrektorów biblioteki.

• Jan Augustyniak: lipiec 1917 – październik 1939; luty 1945 – wrzesień 1963,
• Roman Kaczmarek: 1 października 1963 – czerwiec 1980,
• Danuta Mikołajczyk: lipiec 1980 – 31 grudnia 1981,
• Elżbieta Pawlicka: 15 lutego 1982 – 29 kwietnia 2003,
• Barbara Czajka: 1 sierpnia 2003 – 2022,
• Elżbieta Ratyńska (p.o.): 2022 – 2023,
• Joanna Mądrzak: od 27.10.2023.

Każda z tych osób przyczyniła się do rozwoju biblioteki, wprowadzając nowe inicjatywy i rozbudowując ofertę dla czytelników.

Złoty Ekslibris Książnicy Miejskiej

Nagroda Złoty Ekslibris Książnicy Miejskiej została ustanowiona w 1992 roku, w ramach obchodów 75-lecia działalności tejże biblioteki. Inicjatywa powstania nagrody wyszła od Elżbiety Pawlickiej, która pełniła rolę dyrektora biblioteki od 1982 do 2003 roku. Złoty Ekslibris jest przyznawany przez instytucję za wyróżniające się publikacje popularnonaukowe dotyczące Łodzi oraz regionu łódzkiego.

Pierwsze wręczenie nagrody miało miejsce 27 maja 1993 roku i dotyczyło prac opublikowanych w 1992 roku. W 2001 roku zmieniono nazwę nagrody, przyjmując brzmienie: Złoty Ekslibris Wojewódzkiej i Miejskiej Biblioteki Publicznej im. J. Piłsudskiego. Nagroda ta ma charakter honorowy, a do 2005 roku formą nagrody była akwaforta autorstwa Zbigniewa Janeczka. W kolejnych latach, w latach 2006–2011, Włodzimierz Rudnicki zajął się projektem i wykonaniem nagrody.

Od 2012 roku, w ramach 20. edycji, statuetka jest dziełem Rafała Frankiewicza. Do nagród dołączane są również okolicznościowe dyplomy zaprojektowane przez Włodzimierza Rudnickiego, które podkreślają znaczenie nagrody.

W maju 2010 roku, z inicjatywy Barbary Czajki, nowa nagroda o nazwie Superekslibris została wprowadzona z zamiarem uhonorowania „całokształtu dotychczasowych publikacji o Łodzi”. W latach 2010–2011 nagroda przyjmowała formę litografii, które były dziełem Witolda Warzywody oraz Sebastiana Augustowskiego i Rafała Żelazo. Z początkiem 2012 roku również w tym przypadku postawiono na okolicznościową statuetkę zaprojektowaną przez Rafała Frankiewicza.

Włodzimierz Rudnicki zajmował się także projektowaniem dyplomów w przypadku Superekslibrisu. Kluczowe kategorie dla przyznawanej nagrody to:

• Najlepsza książka o Łodzi (od roku 1993),
• Nagród za rok 1994 i 1997 nie przyznano (czyli w latach 1995 i 1998),
• Najlepsza książka o Ziemi Łódzkiej (od 2001),
• Najlepsze wydawnictwo albumowe o Łodzi (od 2007),
• Najlepsze wydawnictwo albumowe o Ziemi Łódzkiej (od 2007),
• Najlepsza powieść o Łodzi i Ziemi Łódzkiej (od 2022).

Odznaczenia przyznane Bibliotece

Wojewódzka Biblioteka Publiczna im. Marszałka Józefa Piłsudskiego w Łodzi ma na swoim koncie wiele znaczących odznaczeń, które stanowią wyraz uznania dla jej działalności oraz wkładu w rozwój kultury lokalnej. poniżej przedstawiamy listę kluczowych nagród i odznaczeń:

• 1968 – otrzymanie „Honorowej Odznaki Miasta Łodzi”, co świadczy o znaczących zasługach w obszarze kultury,
• 1997 – Medal „Bibliotheca Magna Perennisque” przyznany za całokształt działalności na rzecz polskiego bibliotekarstwa oraz promocji książki, a także za ogromne zasługi dla Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich przez Zarząd Główny,
• 1997 – Medal Honorowy Wojewody Łódzkiego,
• 2007 – Medal Pro Publico Bono im. Sabiny Nowickiej, który został wręczony przez Towarzystwo Przyjaciół Łodzi za istotny wkład w życie miasta i kreatywne podejście do rzeczywistości,
• 2010 – Statuetka „Nominacje – Ikar 2010” przyznana przez Polskie Towarzystwo Wydawców Książek, wyróżniająca rzetelną pracę u podstaw oraz modelowanie publicznej biblioteki jako centrum informacyjno-edukacyjnego,
• 2019 – Nagroda honorowa „Świadek Historii” przyznana przez Instytut Pamięci Narodowej.

Wszystkie te odznaczenia potwierdzają znaczenie biblioteki jako istotnego ośrodka kultury w regionie i jej zaangażowanie w promowanie wiedzy oraz dostępu do literatury.

---

Oceń: Wojewódzka Biblioteka Publiczna im. Marszałka Józefa Piłsudskiego w Łodzi

---