Roman Kaczmarek

---

Życiorys

Wykształcenie

Roman Kaczmarek przyszedł na świat w rodzinie robotniczej, gdzie jego ojciec, Stanisław, pracował w fabryce włókienniczej. W Łodzi ukończył szkołę powszechną oraz gimnazjum humanistyczne Aleksego Zimowskiego. W roku 1932, po uzyskaniu świadectwa dojrzałości, zaciągnął się jako ochotnik do Szkoły Podchorążych Rezerwy Piechoty w Łodzi, gdzie po rocznym kursie zdobył tytuł plutonowego podchorążego i przydział do 31 Pułku Strzelców Kaniowskich. Od roku akademickiego 1933/1934 studiował historię na Uniwersytecie Jagiellońskim pod opieką znanych profesorów, takich jak Władysław Semkowicz, uczestnicząc w seminarium nauk pomocniczych historii oraz Jan Dąbrowski, gdzie zgłębiano historię średniowieczną. Studia zakończył w 1937 roku, uzyskując absolutorium. W latach 1935-1937 brał również aktywny udział w pracach Komisji Atlasu Historycznego Polski, działającej pod egidą Polskiej Akademii Umiejętności. Po zakończeniu II wojny światowej kontynuował swoje kształcenie na Uniwersytecie Łódzkim pod kierunkiem profesor Gąsiorowskiej.

Praca zawodowa

Po uzyskaniu absolutorium w 1937 roku, Roman Kaczmarek powrócił do Łodzi, gdzie rozpoczął pracę w Archiwum Miejskim. Początkowo pełnił funkcję praktykanta, jednak po pewnym czasie awansował na referenta, co trwało aż do wybuchu II wojny światowej. W latach okupacji niemieckiej był jednym z nielicznych Polaków, którzy pozostali w Archiwum. Zachowywał i katalogował polskie akta, a także przejmował dokumenty z polskich instytucji, które były likwidowane przez okupantów. W 1944 roku był świadkiem wywożenia akt, co pomogło w ich późniejszym odzyskaniu. Po wojnie, tymczasowy prezydent miasta powierzył mu obowiązki kierownika Archiwum Miejskiego, mając na celu rewindykację archiwaliów wywiezionych na koniec wojny. Gdy wyzwolono Łódź, Kaczmarek odbył również obowiązki dyrektora Archiwum, co potwierdziło powierzenie mu przez Ludwika Waszkiewicza kierowania oddziałem, a następnie, po jego odejściu na emeryturę w 1949 roku, objął stanowisko dyrektora Archiwum Miejskiego.

W 1951 roku, gdy doszło do połączenia Archiwum Miejskiego i Państwowego, Kaczmarek został dyrektorem nowo utworzonego Wojewódzkiego Archiwum Państwowego w Łodzi, gdzie pracował do maja 1961 roku, kiedy to podjął funkcję wiceprzewodniczącego prezydium Rady Narodowej miasta. W 1963 roku, po odejściu z tej funkcji, objął dyrektorski fotel w Miejskiej Bibliotece Publicznej im. Ludwika Waryńskiego w Łodzi, gdzie działał aż do przejścia na emeryturę we wrześniu 1980. Dodatkowo, prowadził wykłady i zajęcia na łódzkich uczelniach, takich jak Uniwersytet Łódzki, gdzie pracował jako asystent oraz zastępca profesora.

Działalność społeczna i polityczna

Roman Kaczmarek aktywnie uczestniczył w życiu społeczno-politycznym, członkostwo w Polskim Towarzystwie Historycznym zaowocowało pełnieniem przez niego funkcji sekretarza i wiceprezesa Oddziału Łódzkiego. Był także członkiem Stowarzyszenia Bibliotekarzy i Archiwistów, a następnie Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich, w którym objął rolę wiceprezesa. Dodatkowo, angażował się w działalność Łódzkiego Towarzystwa Naukowego oraz współtworzył Towarzystwo Przyjaciół Łodzi. W 1944 roku, związał się z konspiracyjnym Stronnictwem Demokratycznym, a po wojnie kontynuował działalność jako członek SD aż do śmierci. W latach 1945–1948 skupiał się również na działalności w Związku Młodzieży Demokratycznej, gdzie był wiceprezesem w Łodzi. W okresie 1958-1976 pełnił pięć kadencji jako przewodniczący Wojewódzkiego Komitetu partii w Łodzi, a w 1976 roku został honorowym przewodniczącym. Na przestrzeni lat zasiadał także w Centralnym Komitecie SD.

W latach 1947–1961 zasiadał w Wojewódzkiej Radzie Narodowej, a w latach 1961–1964 i 1972–1980 pełnił rolę radnego Rady Narodowej miasta Łodzi. Był posłem IV i V kadencji Sejmu PRL, zasiadając w Sejmowej Komisji Kultury i Sztuki, gdzie pod koniec lat 60-tych przedstawiał projekty ustaw, w tym dotyczące bibliotek.

Dorobek naukowy

Działalność naukowa Romana Kaczmarka skoncentrowana była głównie na dziejach Łodzi oraz regionu łódzkiego. Z tej dziedziny opublikował wiele znaczących prac, w tym: „Ród Drewnowiczów. Karta z dziejów mieszczaństwa łódzkiego” (Rocznik Łódzki, tom 1: 1958), „Województwo łódzkie [w:] Miasta polskie w tysiącleciu” (t. II, 1967), oraz „Bunty czeladzi miast fabrycznych w okręgu łódzkim do 1830 roku” (1954). W swoim dorobku miał również prace związane z archiwistyką oraz edycją źródeł dotyczących dziejów Łodzi i regionu, współtworzył publikację „Źródła do historii miast łódzkiego okręgu przemysłowego w XIX w.” (Warszawa, 1958). Był także członkiem redakcji wznowionego w 1958 roku „Rocznika Łódzkiego”, który był wydawany przez Łódzki Oddział Polskiego Towarzystwa Historycznego, oraz autorem kilkunastu biogramów w Polskim słowniku biograficznym.

Popularyzacja regionu

Kaczmarek był nie tylko teoretykiem, ale także praktykiem w zakresie popularyzacji wiedzy o Łodzi i regionie łódzkim. Regularnie pisał artykuły do prasy codziennej, angażował się w turystykę i krajoznawstwo. Był przez długi czas aktywnym członkiem Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego, gdzie pełnił funkcję wiceprezesa Zarządu Okręgu PTTK w Łodzi. Jako przewodnik po Łodzi i jej okolicach, dzielił się swoją wiedzą z członkami wycieczek, skupiając się szczególnie na małych grupach entuzjastów krajoznawstwa. Działał na rzecz edukacji przewodników, organizując szkolenia i kursy, które miały na celu przekazanie wiedzy o Łodzi oraz jej regionie.

Śmierć

Roman Kaczmarek odszedł z tego świata 25 maja 1985 roku w Łodzi. Jego miejsce spoczynku znajduje się na cmentarzu na Radogoszczu w Łodzi, gdzie zapamiętany został jako osoba, która w znaczący sposób wpłynęła na rozwój zarówno archiwistyki, jak i kultury regionu łódzkiego.

Ordery i odznaczenia

Roman Kaczmarek, jako osoba o znaczącym dorobku, otrzymał liczne odznaczenia, które podkreślają jego wkład w życie społeczne i kulturalne. Poniżej przedstawiamy jego odznaczenia:

• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski,
• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski,
• Złoty Krzyż Zasługi (2 lipca 1955),
• Srebrny Krzyż Zasługi (8 maja 1946),
• Medal 10-lecia Polski Ludowej (22 grudnia 1954),
• Medal Komisji Edukacji Narodowej,
• Odznaka 1000-lecia Państwa Polskiego (1966),
• Odznaka „Zasłużony Działacz Kultury”,
• Honorowa Odznaka Miasta Łodzi,
• Honorowa Odznaka Województwa Łódzkiego.

Te odznaczenia stanowią nie tylko wyraz uznania dla jego działań, ale także podkreślają jego zaangażowanie w rozwój kultury i edukacji w Polsce.

Nagrody

W dorobku Roman Kaczmarek zdobył liczne nagrody, które są dowodem uznania dla jego wkładu w rozwój kultury. Oto najważniejsze z nich:

• Nagroda Upowszechnienia Kultury Wojewódzkiej Rady Narodowej w Łodzi,
• Nagroda Miasta Łodzi za całokształt pracy zawodowej w dziedzinie kultury, bibliotekarstwa i społecznej w zakresie badań i popularyzacji dziejów Łodzi i regionu (1981).

Upamiętnienie

W 1986 roku Rada Narodowa miasta Łodzi przyznała imię Romana Kaczmarka jednej z ulic na Olechowie. Ulica została nazwana na cześć tej znaczącej postaci, a jej położenie jest równoległe do takich ulic jak:

• Cezarego Józefiaka,
• Krystyny Niewiarowskiej,
• Bronisława Szwalma.

---

Oceń: Roman Kaczmarek

---