Bronisław Szwalm

---

Nauka i praca zawodowa

W 1912 roku, po ukończeniu Seminarium Nauczycielskiego w Łęczycy, rozpoczął swoją karierę edukacyjną jako nauczyciel w szkole wiejskiej w Zajączkach, znajdującej się w pobliżu Częstochowy. Dwa lata później przeniósł się do szkół w Łodzi, gdzie kontynuował swoją pracę aż do wybuchu II wojny światowej.

W trakcie okupacji hitlerowskiej, od 1940 do 1945 roku, uczył w szkole powszechnej w Michałowie, w powiecie skierniewickim. W tym okresie, pomimo trudnych warunków, angażował się w tajne nauczanie, prowadząc zajęcia dla uczniów na kompletach gimnazjalnych z geografii w Michałowie oraz Puszczy Mariańskiej. Mimo niebezpieczeństw związanych z sytuacją wojenną, organizował dla młodzieży tajne wycieczki krajoznawcze, co odzwierciedla jego pasję do nauczania oraz miłość do ojczystej ziemi.

Po wojnie, w 1945 roku, objął stanowisko kierownika Szkoły Podstawowej nr 19 w Łodzi, gdzie pracował aż do emerytury w 1961 roku. Następnie, do 1968 roku, pełnił funkcję kierownika Szkolnego Ośrodka Krajoznawczo-Turystycznego w dzielnicy Łódź-Polesie.

Od momentu powstania Wojewódzkiego Ośrodka Doskonalenia Kadr Oświatowych (WODKO), aż do jego likwidacji, aktywnie uczestniczył w pracach Sekcji Geografii, wygłaszając referaty na temat krajoznawstwa oraz metodyki wycieczkowania. Z ramienia WODKO dwukrotnie uczestniczył w szkoleniu instruktorów oraz nauczycieli geografii na kursach organizowanych przez Ministerstwo Oświaty w Otwocku, w 1952 roku oraz w Sulejówku.

Działalność pozazawodowa

W 1918 roku Bronisław Szwalm odegrał kluczową rolę w zakładaniu Łódzkiego Oddziału Związku Nauczycielstwa Polskiego. Pełnił funkcję sekretarza pierwszego zarządu oraz kierownika sekcji pedagogiczno-odczytowej, a jego działalność obejmowała także organizowanie wycieczek krajoznawczych dla nauczycieli. W Łodzi w tym czasie pracowało około 50% nauczycieli z innych regionów Polski, głównie z Małopolski, co stawiało przed nim wyzwanie zintegrowania tej grupy. Jako zapalony krajoznawca i turysta, Szwalm prowadził różnorodne wycieczki, ukierunkowane nie tylko na poznanie lokalnych atrakcji, ale także na wspólne budowanie więzi między członkami ZNP pochodzącymi z byłych trzech zaborów.

W 1924 roku z inicjatywy ZNP oraz Kuratorium Okręgu Szkolnego Łódzkiego, Bronisław Szwalm rozpoczął organizację pierwszych wakacyjnych wyjazdów dla dzieci ze szkół powszechnych, które odbywały się na kolonie letnie. Przez dekadę, do 1934 roku, nieodpłatnie sprawował funkcję generalnego kierownika oraz lustratora tych kolonii, realizując w ten sposób trudne, a zarazem odpowiedzialne zadania.

W okresie 1931–1939 Szwalm prowadził także Komisję Wycieczkową, działającą przy Inspektoracie Szkolnym Łodzi. Z tej perspektywy organizował specjalne pociągi wycieczkowe, które miały na celu dowiezienie młodzieży do interesujących miejsc w różnych zakątkach Polski. Była to pionierska inicjatywa w kraju, w której uczestniczyło ponad 25 000 uczniów. Te akcje były szeroko opisywane przez prasę, co dodatkowo zwiększało ich popularność.

W latach 1937–1939 Szwalm był aktywnym członkiem zarządu Ligi Popierania Turystyki, co zaowocowało wieloma skrupulatnie opracowanymi trasami wycieczkowymi. W 1939 roku, w dniach 23-29 czerwca, zorganizował kurs dla kierowników wycieczek z całej Polski, co zostało subsydiowane przez Ligę Popierania Turystyki. Warto zaznaczyć, że w tym okresie ukazał się artykuł w „Głosie Nauczycielskim”, który odnosił się do tego przedsięwzięcia.

W uznaniu za swoje osiągnięcia, Bronisław Szwalm otrzymał 9 maja 1925 roku Medal 3 Maja za działalność kolonijną oraz Srebrny Krzyż Zasługi, przyznany mu 21 października 1938 roku, za jego wkład w organizację wycieczek. Ponadto był autorem dwóch podręczników dla szkół podstawowych oraz ponad 20 publikacji związanych z krajoznawstwem i turystyką szkolną. O jego działalności ukazało się ponad 40 artykułów w różnych mediach.

Działalność pozazawodowa w krajoznawstwie

W 1912 roku Bronisław Szwalm stał się członkiem Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego, co zapoczątkowało jego aktywne zaangażowanie w działalność krajoznawczą. Od 1914 roku prowadził odczyty krajoznawcze oraz organizował wycieczki w Oddziale Łódzkim PTK. Mimo trudnych czasów okupacji w latach 1915-1918, PTK kontynuował swoją działalność, a Szwalm brał w niej aktywny udział. Współpracował z takimi postaciami jak prezes Zarządu PTK, dyrektor Jan Czeraszkiewicz, mecenas J. Adamowicz oraz redaktor K. Fiedler, co znacznie przyczyniło się do rozwoju krajoznawstwa w tym okresie.

W 1919 roku odegrał kluczową rolę przy zakładaniu Muzeum Krajoznawczego, które stało się częścią Oddziału Łódzkiego PTK. Zbiory muzeum z czasem zostały przekazane do Miejskiego Muzeum Etnograficznego w Łodzi. W latach 1919-1924 Szwalm był członkiem Zarządu Oddziału PTK, organizując liczne wycieczki krajowe, angażując przy tym nauczycieli z ZNP.

Po II wojnie światowej, jako jeden z pierwszych zajął się reaktywowaniem Oddziału PTK w 1945 roku, stając się częścią zarządu. Jego wysiłki przyczyniły się do założenia dużej liczby kół krajoznawczych w łódzkich szkołach, których w 1949 roku było aż 112. Przewodniczył okręgowi łódzkiemu KKMS (Krajoznawcze Koła Młodzieży Szkolnej) oraz był zaangażowany w Zarząd Komisji KKMS. Po fuzji Towarzystw, mimo że Komisja przestała istnieć, idee i wzorce jej działania wciąż funkcjonowały wśród młodzieży, a wówczas działało 600 kół.

W 1948 roku z ramienia PTK zorganizował pierwszy po wojnie kurs dla przewodników, a w 1950 kolejny.

W grudniu 1950 roku w Warszawie miało miejsce połączenie Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego z Polskim Towarzystwem Krajoznawczym, w którym Szwalm był delegatem Oddziału Łódzkiego. Nowo powstały okręg łódzki zyskał znaczenie, a z biegiem czasu wyodrębniły się z niego różne oddziały. W 1951 roku Bronisław Szwalm został mianowany członkiem pierwszego Zarządu Okręgu PTTK w Łodzi, gdzie odpowiadał za działalność wśród młodzieży.

W 1955 roku dołączył do prezydium Zarządu Okręgu PTTK, a także objął przewodnictwo Komisji Krajoznawczej, pełniąc tę funkcję do 1968 roku. Jego działalność obejmowała również Zarząd Główny PTTK, gdzie pracował we wcześniejszym składzie Plenum Komisji Krajoznawczej ZG PTTK, który został powołany 10 stycznia 1969 roku.

Opracował kilka szlaków wycieczkowych w województwie łódzkim, w tym szlak Dolina Bzury, który został uwzględniony w Informatorze Turystycznym Ministerstwa Oświaty w 1957 roku i w piśmie „Poznaj swój kraj” w 1961 roku. W 1968 roku rozpoczął w roczniku PTK „Ziemia” nowy dział poświęcony dziejom krajoznawstwa i turystyki, pisząc artykuł pt. „Kartki z dziejów krajoznawstwa łódzkiego”.

Oprócz tego, Szwalm podjął pionierską próbę opracowania historii turystyki i krajoznawstwa w Łodzi. Materiał, który stworzył, wykorzystano wielokrotnie przez zainteresowanych tą tematyką, a jego rękopis pozostał dla Łódzkiego Oddziału PTTK po jego hospitalizacji w 1969 roku.

W ciągu swojej kariery Bronisław Szwalm aktywnie uczestniczył w pracach Szkolnego Wojewódzkiego Ośrodka Krajoznawczo-Turystycznego oraz Zarządu Polskiego Towarzystwa Schronisk Młodzieżowych. Był również Społecznym Opiekunem Zabytków PTTK (legitymacja nr 3942 ZG PTTK w Warszawie).

W 1967 roku zainicjował utworzenie Oddziału Nauczycielskiego PTTK w Łodzi, który ostatecznie powstał w 1969 roku, jednak Szwalm nie doczekał tej chwili. Oddział od 1979 roku nosi jego imię, upamiętniając jego niezatarte ślady w krajoznawstwie.

Odznaczenia

Bronisław Szwalm zdobył wiele prestiżowych odznaczeń, które są dowodem uznania jego zasług. Wśród nich wyróżniają się:

• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski, przyznany w 1959 roku,
• Złoty Krzyż Zasługi,
• Srebrny Krzyż Zasługi, który otrzymał w 1938 roku,
• Medal Komisji Edukacji Narodowej,
• Złota Odznaka „Zasłużony Działacz Turystyki”, przyznana w 1963 roku,
• Złota Honorowa Odznaka PTTK, przyznana w 1956 roku,
• Złota Odznaka PTSM, zdobyta w 1965 roku,
• Medal Aleksandra Janowskiego, przyznany w 1966 roku,
• Odznaka 1000-lecia Państwa Polskiego,
• Honorowa Odznaka Miasta Łodzi, przyznana w 1959 roku,
• oraz różnorodne odznaczenia związkowe, resortowe i inne.

---

Oceń: Bronisław Szwalm

---