Jerzy Targalski (1952–2021)

---

Życiorys

Jerzy Targalski był postacią niezwykle ważną w historii Polski XX wieku. Jego ojcem był historyk Jerzy Targalski, który znany był jako członek redakcji kwartalnika „Z Pola Walki”. Targalski uzyskał dyplom ukończenia studiów na Wydziale Historycznym Uniwersytetu Warszawskiego w 1976 roku, a w roku następnym ukończył także studia w zakresie filologii starożytnego wschodu w Instytucie Orientalistycznym UW. W latach 1976–1979 był studentem studium doktoranckiego w Instytucie Historycznym UW, a okres od 1980 do 1981 spędził jako pracownik naukowy w tej instytucji. W 2007 roku uzyskał stopień doktorski w Akademii Humanistycznej w Pułtusku, przedkładając pracę pod kierownictwem Pawła Wieczorkiewicza, która zajmowała się mechanizmami demontażu komunizmu w Jugosławii, skupiając się na wydarzeniach z lat 1986–1991.

W swoim młodzieńczym okresie, od 1968 do 1976, był aktywnym członkiem Związku Młodzieży Socjalistycznej (ZMS) oraz Socjalistycznego Związku Studentów Polskich (SZSP). Przez krótki czas, w latach 1974–1979, należy również do PZPR. Jego zaangażowanie w życie społeczne i polityczne Polski przyniosło mu bliską współpracę z Komitetem Obrony Robotników, a także z Komitetem Samoobrony Społecznej „KOR”. Był zaangażowany w zbiórkę funduszy dla represjonowanych i kolportaż niezależnych publikacji, takich jak „Komunikat” KOR/KSS „KOR”, „Biuletyn Informacyjny” KOR/KSS „KOR” oraz „Głos”, co, niestety, doprowadziło do jego zwolnienia z pracy na UW.

W latach 1979-1980 pracował jako współpracownik „Głosu” i przez krótki czas prowadził dział „Kronika wschodnia”. Po czasie ponownie przywrócono go do pracy, a w 1980 roku został członkiem NSZZ „Solidarność” na Wydziale Historycznym UW. W tym samym roku, jako założyciel podziemnego dwumiesięcznika „Obóz”, rozpoczął nowe rozdziały w swojej działalności medialnej. Po wprowadzeniu stanu wojennego, Targalski zmuszony był się ukrywać, a jego działalność w podziemiu trwała do 1983 roku.

W styczniu 1982 roku, Targalski założył podziemny tygodnik „Fakty”, którym kierował do maja tego samego roku. Był również współtwórcą podziemnego miesięcznika „Niepodległość”, w którym pełnił funkcję redaktora aż do roku 1984, posługując się pseudonimem Józef Darski. Po jego wyjeździe z Polski w 1984 roku, rozwijał swoją karierę wśród polskiej emigracji. Mieszkał we Francji oraz współpracował z kluczowymi czasopismami emigracyjnymi, takimi jak „Kontakt” oraz „Kultura”. W latach 1987-1988 działał w Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa, gdzie przygotowywał audycje „U naszych sąsiadów”, co zakończyło się jego zwolnieniem z tego stanowiska na skutek cenzury.

Choć po 1989 roku jego działalność skupiała się na analizach politycznych i gangsterskich, Targalski pozostawał aktywną postacią, poruszającą problemy dotyczące przeszłości. Od 20 kwietnia 1978 do 15 czerwca 1989 był obiektem inwigilacji przez SB, co odzwierciedlało jego silne zaangażowanie polityczne. W 2020 roku został odznaczony Krzyżem Wolności i Solidarności, a w grudniu 2020 roku przyjął od Andrzeja Dudy Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski.

Miłością Jerzego Targalskiego były koty, o czym świadczą liczne zdjęcia, które zamieszczał na swojej stronie internetowej. Zmarł 19 września 2021 roku po długotrwałej chorobie. Spoczywa na warszawskim Cmentarzu Wojskowym na Powązkach.

Działalność organizacyjna

W listopadzie 1997 roku Targalski powrócił do Polski. Przez dwa lata pełnił funkcję dyrektora oraz redaktora naczelnego PAI-Pressu, a w latach 2000-2001 zajmował stanowisko dyrektora PAI-Internet. Jego działalność w tej instytucji dobiegła końca w kwietniu 2001 roku. Po tym wydarzeniu, od 2001 roku, rozpoczął pracę jako wykładowca Studium Europy Wschodniej Uniwersytetu Warszawskiego.

W latach 2004-2006 był właścicielem portalu internetowego. Dnia 15 lipca 2006 roku, został wybrany do Zarządu Polskiego Radia SA, a wkrótce objął stanowisko wiceprezesa. Niestety, jego kadencja w tej instytucji skończyła się 10 stycznia 2009 roku, kiedy to został odwołany.

Na początku 2007 roku w „Gazecie Wyborczej” pojawiły się artykuły oskarżające Targalskiego o obrażanie i zwalnianie dziennikarzy Polskiego Radia, którzy nie zlustrowali się w IPN. Targalski stanowczo zaprzeczył tym oskarżeniom i wniósł kilka pozwów cywilnych wobec dziennikarzy, w tym samej Moniki Olejnik, z której dwa pozwy zostały oddalone przez sąd. Pomimo tych kontrowersji, Rada Nadzorcza Polskiego Radia przywróciła mu prawa członka zarządu po przeprowadzeniu wewnętrznego śledztwa.

Rok później Targalski wygrał proces o ochronę dóbr osobistych przeciwko Mikołajowi Lizutowi, który zarzucił mu m.in. donoszenie na Jana Nowaka-Jeziorańskiego w Stanach Zjednoczonych. W 2010 Sąd Apelacyjny w Warszawie orzekł, że dziennikarka Maria Szabłowska nie musi przepraszać Targalskiego za przypisanie mu kontrowersyjnych wypowiedzi.

Działalność naukowa i publicystyczna

Jerzy Targalski był również zaangażowany w badania dotyczące ustrojowych przemian w Europie Środkowej i Wschodniej, z szczególnym uwzględnieniem roli służb specjalnych w tych zmianach. Jego publiczne wypowiedzi zwracały uwagę na problem wpływu byłych funkcjonariuszy Służby Bezpieczeństwa oraz Wojskowych Służb Informacyjnych na politykę i gospodarkę Polski po 1989 roku. Targalski opowiadał się za lustracją oraz dekomunizacją.

Współpracował z „Gazetą Polską” i prowadził zajęcia w Studium Europy Wschodniej Uniwersytetu Warszawskiego. Był również współtwórcą internetowego portalu ABCnet oraz Fundacji Orientacja, a w swoich publikacjach często posługiwał się pseudonimem Józef Darski.

Wraz z innymi autorami, Targalski otrzymał ex aequo Główną Nagrodę Wolności Słowa za rok 2015 w związku z publikacją książki „Resortowe dzieci. Służby”. Książka ta niesłusznie oskarżała wielu dziennikarzy o związki z komunistycznymi elitami, co wzbudziło falę krytyki zarówno ze strony mediów jak i środowiska opozycyjnego. W 2014 roku jeden z prominentnych dziennikarzy, Jacek Żakowski, wygrał proces o zniesławienie z wydawnictwem Fronda, które miało przeprosić go oraz wypłacić zadośćuczynienie.

W tym samym roku sąd nakazał wydawnictwu przeprosin wobec Moniki Olejnik za nieprawdziwe informacje na jej temat w książce Targalskiego. Ostatnio, od 2014 roku, w Telewizji Republika jego programy dotyczące spraw międzynarodowych były emitowane regularnie, co świadczy o jego nieustannym wpływie na polską scenę publicystyczną.

Publikacje

Jerzy Targalski, znany w polskich kręgach akademickich i publicystycznych, to autor wielu znaczących dzieł, które dotykają tematów historii, polityki oraz dezinformacji. Jego prace dotyczące kształtowania się miast-państw w Mezopotamii oraz analizy sytuacji politycznej w postkomunistycznych krajach stały się punktami odniesienia dla wielu badaczy.

Wśród jego publikacji znajdują się:

• Formowanie się miast-państw w południowej Mezopotamii, „Przegląd Historyczny” (71), s. 295–325, Warszawa 1980,
• Niepodległość, miesięcznik polityczny Warszawa-Kraków: wybór z pierwszych 28 numerów: Zmierzch komunizmu, Wybić się na niepodległość, Europa przyszłości, W wolnej Polsce (opracowanie i wstęp), London: Polonia, 1985. ISBN 0-902352-52-0,
• Widmo komunizmu: o wojnie w Afganistanie, Warszawa: „Baza”, 1985; wyd. 2 Warszawa: „Maraton”, 1985,
• Robert Flacelière: Życie codzienne w Grecji za czasów Peryklesa (przekład z Zofią Bobowicz) Warszawa: Państw. Instytut Wydawniczy, 1985. ISBN 83-06-00999-1,
• O dezinformacji, Wydawnictwo O.N-a, Opole 1990,
• Tajni współpracownicy policji politycznej w państwach postkomunistycznych, Instytut Polityczny, Warszawa 1992,
• Ukraina. Historia, współczesność, konflikty narodowe, Instytut Polityczny, Warszawa 1993,
• Białoruś. Historia, współczesność, konflikty narodowe, Instytut Polityczny, Warszawa 1993,
• Rumunia. Historia, współczesność, konflikty narodowe, Instytut Polityczny, Warszawa 1993,
• Estonia. Historia, współczesność, konflikty narodowe, Instytut Polityczny, Warszawa 1995,
• Kres jugokomunizmu. Mechanizmy demontażu komunizmu w Jugosławii na przykładzie Słowenii i Serbii (1986–1991), Poznań 2011,
• Resortowe dzieci. Media, Fronda, Warszawa 2013, ISBN 978-83-64095-09-2, współautorzy: Dorota Kania, Maciej Marosz,
• Resortowe dzieci. Służby, Fronda, Warszawa 2015, ISBN 978-83-64095-71-9, współautorzy: Dorota Kania, Maciej Marosz,
• Resortowe dzieci. Politycy, Fronda, Warszawa 2016, ISBN 978-83-80790-99-5, współautorzy: Dorota Kania, Maciej Marosz,
• Resortowe dzieci. Biznes, Fronda, Warszawa 2019, ISBN 978-83-80794-26-9, współautorzy: Dorota Kania, Maciej Marosz,
• Służby specjalne i pieriestrojka. Rola służb specjalnych i ich agentur w pieriestrojce i demontażu komunizmu w Europie sowieckiej. t. 1–5, Warszawa 2017, Wydawnictwo ANTYK Marcin Dybowski, ISBN 978-83-945649-0-2.

Każda z wyżej wymienionych publikacji ukazuje głęboki wgląd autora w ważne problemy współczesnego świata, jak również jego analizę historyczną, która posiada dużą wartość naukową i dydaktyczną.

---

Oceń: Jerzy Targalski (1952–2021)

---