Mieczysław Bogucki

---

Życiorys

Mieczysław Bogucki przyszedł na świat w licznej rodzinie, której ojciec, Tadeusz Bogucki, był urzędnikiem kolejowym. Tadeusz żył w latach 1842–1908, a jego żona, Klaudyna z Przeradzkich, zmarła w 1941 roku.

Swoje edukacyjne wojaże Mieczysław rozpoczął w łódzkim gimnazjum filologicznym. Niestety, jego zaangażowanie w przygotowania do strajku szkolnego skończyło się relegowaniem z tej szkoły. Udało mu się jednak zdać egzamin maturalny jako ekstern w Moskwie w 1900 roku. Następnie, w okresie od 1905 do 1907 roku, studiował nauki przyrodnicze na Uniwersytecie Jagiellońskim, gdzie kształcił się pod okiem znakomitego profesora, Emila Godlewskiego młodszego.

Niestety, jego działalność polityczna w PPS doprowadziła do aresztowania, w wyniku czego spędził on ponad pół roku w warszawskich więzieniach. Po opuszczeniu aresztu musiał opuścić kraj, a studia przyrodnicze dokończył w Paryżu, uzyskując dyplom w 1911 roku.

Po powrocie do Polski w 1912 roku, objął asystenturę w Zakładzie Biologii i Embriologii na Uniwersytecie Jagiellońskim. W 1914 roku opublikował swoją znaczącą pracę pt.: La régénération du testicule de la salamandre. W 1916 roku uzyskał tytuł doktora filozofii UJ.

Później, z powodu wybuchu I wojny światowej, jego praca naukowa została na pewien czas wstrzymana. W latach 1914–1915 przeszedł szkolenie w Szkole Podchorążych Legionów Polskich w Marmaros-Sziget i pełnił służbę wojskową w 2. a potem w 4. pułku piechoty Legionów. 20 sierpnia 1915 roku awansował na chorążego wspólnie z Władysławem Orkanem.

Po uzyskaniu doktoratu przeniósł się do Warszawy, gdzie w latach 1917–1919 pracował jako starszy asystent w Zakładzie Histologii i Embriologii Uniwersytetu Warszawskiego. W 1919 roku, związał swoje życie zawodowe z Instytutem im. M. Nenckiego, pełniąc tam rolę asystenta w Zakładzie Fizjologii oraz sekretarza instytutu. Jego działalność na krótko przerwała wojna polsko-bolszewicka w 1920 roku, kiedy to ponownie wrócił do służby wojskowej.

Po zakończeniu działań wojennych w Instytucie, Bogucki rozpoczął pracę dydaktyczną, wykładając embriologię najpierw na Wolnej Wszechnicy Polskiej w latach 1920–1921, a następnie na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie w 1922 roku. W 1928 roku uzyskał habilitację na Uniwersytecie Warszawskim, przedstawiając pracę badającą przepuszczalność błon oraz ciśnienie osmotyczne jaj ryb łososiowatych.

Warto też wspomnieć, że w latach 1928–1934 był docentem w Zakładzie Fizjologii Instytutu im. M. Nenckiego. W 1932 roku Bogucki wziął na siebie zadanie zorganizowania Stacji Morskiej w Helu, mającej na celu rozwój badań hydrobiologicznych w Polsce. W związku z tym, w 1934 roku wyruszył w podróż po Europie, odwiedzając istniejące już placówki biologicznych badań morskich, takie jak Neapol, Plymouth, Roscoff, Bergen i Helgoland. Owo doświadczenie zaowocowało projektem nowego budynku Stacji Morskiej, który zrealizowano w Gdyni w 1938 roku. Bogucki pełnił funkcję dyrektora Stacji aż do 1945 roku, łącząc te obowiązki z kierownictwem Instytutu w latach 1934–1939.

Okres II wojny światowej spędził w Warszawie, gdzie formalnie pracował jako szklarz oraz urzędnik szpitalnictwa, równocześnie uczestnicząc w tajnym nauczaniu fizjologii dla studentów medycyny w latach 1939–1944. Po wojnie w 1945 roku powrócił do Gdyni, by wznowić działalność Stacji Morskiej i od tego czasu pełnił funkcję kierownika Morskiego Laboratorium Rybackiego, które działało pod tą nazwą, oraz kierownika Zakładu Ichtiologii. W 1947 roku wykładał biologię ogólną na Akademii Medycznej w Gdańsku.

W 1949 roku Morskie Laboratorium Rybackie zostało włączone do Morskiego Instytutu Rybackiego, w którym Bogucki pełnił rolę kierownika Działu Ichtiologii. Niestety, w 1951 roku w wyniku represji politycznych, stracił posadę w tym instytucie i przeszedł na emeryturę. Jednak powrócił do Instytutu im. M. Nenckiego, który reaktywował działalność w Łodzi, tam też jako samodzielny pracownik uzyskał tytuł profesora i w 1954 roku został profesorem nadzwyczajnym, a pięć lat później zwyczajnym. W latach 1963–1965 przewodniczył Radzie Naukowej Instytutu.

Mieczysław Bogucki zmarł 8 lutego 1965 roku w Warszawie, a jego ciało spoczęło na cmentarzu Powązkowskim (kwatera PPRK-1-200).

Badania naukowe

Prof. Mieczysław Bogucki był wybitnym badaczem, który rozpoczął swoją karierę naukową w 1914 roku, kiedy to opublikował swoją pierwszą pracę. Dotyczyła ona regeneracji męskiego gruczołu płciowego u wykastrowanej salamandry, co stanowiło ważny krok w badaniach nad regeneracją narządów.

W kolejnych latach Bogucki zajął się sztuczną partenogenezą, badając ten zjawisko na przykładzie płazów oraz szkarłupni. W swoich badaniach wykazał istotną rolę bodźców mechanicznych w indukcji partenogenezy traumatycznej, a także możliwości wywołania tego procesu poprzez kontakt komórek z różnych organów zwierzęcia z niezapłodnionymi jajami. Badania te miały miejsce między 1921 a 1926 rokiem.

Prof. Bogucki nawiązał też współpracę z fizjologią ekologiczną, badając przystosowania zwierząt do życia w wodach słonawych. Wyniki jego prac obejmowały osmoregulację w jajach ryb łososiowatych i jeżowców, jak również badania dotyczące skorupiaków. W latach 1928–1933 prowadził badania regulacji ciśnienia osmotycznego i składników mineralnych hemolimfy podwoja oraz składu mineralnego krwi raka rzecznego. Dodatkowo, Bogucki zagłębiał się w biologię rozrodu chełbi modrej.

Po II wojnie światowej, zainteresowania prof. Boguckiego skupiły się na badaniach nad biologią zwierząt słonawowodnych, w szczególności na nereidzie różnokolorowej oraz podwoju wielkim. W latach 1951–1963 przeprowadził szereg badań poświęconych nereidzie, w których analizował rozród, rozwój, etologię oraz ekologię tego organizmu, jak także jego zdolności do adaptacji w wodach słonawych oraz słodkich.

Badania nad podwojem, prowadzone od 1931 do 1956 roku, dotyczyły głównie jego rozrodu i osmoregulacji. Ich owocem były dwie ważne monografie: Nereida z 1951 roku oraz Podwój z 1956 roku.

Dorobek naukowy

Profesor Mieczysław Bogucki był niezwykle płodnym naukowcem, który opublikował i współtworzył ponad 40 prac, przyczyniając się tym samym do rozwoju wiedzy w swojej dziedzinie. Wśród jego najbardziej znaczących publikacji wymienia się:

• Bogucki M. (1914): La régénération du testicule de la salamandre, Bull. Acad. Sci. Cracovie, Cl. Sci. Mat.-Nat. Sér. B – Sci. Nat., 1914B, 817–826,
• Bogucki M. (1921): Przyczynek do analizy dzieworództwa traumatycznego, Pr. Zakł. Fizjol. Inst. M. Nenckiego, 1, no. 6, 1–12,
• Bogucki M. (1928): Badania nad przepuszczalnością błon oraz ciśnieniem osmotycznem jaj ryb łososiowatych, Acta Biol. Exp., 2, no. 6, 19–46,
• Bogucki M. (1930): Recherches sur la perméabilité des membranes et sur la pression osmotique des œufs des salmonides, Protoplasma, 9, 345–369,
• Bogucki M. (1932): Recherches sur la régulation osmotique chez l’Isopode marin, Mesidotea entomon L., Arch. Int. Physiol., 35, 197–213,
• Bogucki M. (1953): Rozród i rozwój wieloszczeta Nereis diversicolor (O.F. Müller) w Bałtyku, Pol. Arch. Hydrobiol., 1, 251–270,
• Bogucki M., Wojtczak A. (1964): Content of body water in Nereis diversicolor (O.F. Müller) in various medium concentrations, Pol. Arch. Hydrobiol., 12, 125–143.

Prace naukowe profesor Boguckiego zauważono na arenie międzynarodowej. Jego badania były omawiane między innymi przez znanego embriologa Alberta Dalcqa w publikacji pt. Les Bases physiologiques de la fécondation et de la parthénogénèse (Paryż, 1928), jak również przez Josepha Needhama w jego dziełach Chemical embryology (Nowy Jork, 1931) oraz Biochemistry of morphogenesis (Cambridge, 1942), a także przez noblistę Augusta Krogha w Osmotic regulation in aquatic animals (Cambridge, 1939).

Dodatkowo, profesor Bogucki sprawował ważne funkcje redakcyjne, będąc redaktorem naczelnym następujących czasopism:

• „Polskiego Archiwum Hydrobiologii” w latach 1953–1965,
• „Acta Biologiae Experimentalis” w latach 1956–1961,
• „Polskiej Bibliografii Analitycznej PAN, Dział: Biologia” w latach 1955–1957.

Pełnił także funkcję przewodniczącego Komitetu Hydrobiologicznego PAN w latach 1955–1960 oraz Sekcji Biologicznej Komitetu Badań Morza PAN w latach 1960–1963. Profesor Bogucki był członkiem wielu stowarzyszeń naukowych, w tym Towarzystwa Naukowego Warszawskiego, Łódzkiego Towarzystwa Naukowego, Gdańskiego Towarzystwa Naukowego, Polskiego Towarzystwa Fizjologicznego, Polskiego Towarzystwa Zoologicznego, Polskiego Towarzystwa Biochemicznego, a także International Association of Theoretical and Applied Limnology (Societas Internationalis Limnologiae). Był także członkiem honorowym Polskiego Towarzystwa Hydrobiologicznego.

W latach 1934–1939 reprezentował Polskę w Międzynarodowej Radzie Badań Morza, a jego działalność wznowił jako ekspert Delegacji Rządu Polskiego w latach 1946–1947. Za swoje zasługi w obszarze naukowym, profesor Bogucki został uhonorowany Nagrodą naukową miasta Gdańska.

Ordery i odznaczenia

Mieczysław Bogucki otrzymał w swoim życiu wiele zaszczytnych odznaczeń, które świadczą o jego wkładzie w rozwój kraju oraz działalności na rzecz społeczności. Wśród nich znajdują się:

• Krzyż Niepodległości, przyznany 18 października 1932,
• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski, nadany 11 listopada 1937,
• Złota odznaka honorowa „Zasłużony Pracownik Morza”.

Życie prywatne

W małżeństwie z Wandą Derke (1882–1965) Mieczysław Bogucki zyskał partnerkę, która wspierała go w życiu osobistym i zawodowym. Para doczekała się czwórki dzieci, co stanowiło piękny rozdział w ich rodzinnej historii.

Wśród ich pociech znalazły się takie osobistości jak Magdalena (1911–1989), która pracowała jako psycholog, oraz Janusz (1916–1995), znany krytyk sztuki. Również Anna (1916–2007) wykonywała zawód pielęgniarki; jej mężem był Zygmunt Tadeusz Mulicki (1908–1965), uznawany ichtiolog oraz ekolog.

Niestety, ostatni z ich dzieci, Andrzej (1924–1945), zmarł na gruźlicę w młodym wieku, co z pewnością było wielką stratą dla całej rodziny.

---

Oceń: Mieczysław Bogucki

---