Esther Eisen

---

Życiorys

Esther Eisen, znana również jako Estera „Tusia”, przyszła na świat w rodzinie kupca Falika Cygielberga oraz jego żony Róży, w Łodzi. Wychowywała się z rodzicami oraz starszym przyrodnim bratem, Zachariaszem Salkiem, w ich domu przy ulicy 11 listopada 31. Niestety, po inwazji niemieckiej na miasto, ojciec rodziny opuścił Łódź, a po powrocie wielokrotnie padał ofiarą brutalnych represji ze strony gestapo. W obliczu niebezpieczeństwa, rodzice Tusi powierzali jej zadania, takie jak kupowanie chleba, wierząc, że młoda dziewczynka nie wzbudzi podejrzeń. W styczniu 1940 roku rodzina została wysiedlona do mieszkania przy Drewnowskiej 11, znajdującego się w granicach getta.

Okres życia w getcie był pełen trudności. Mieszkali razem z krewnymi w małym, nieogrzewanym pomieszczeniu, gdzie Tusia zmagała się z ciężką chorobą odry. Mimo dramatycznych okoliczności, w połowie 1940 roku Tusia powróciła do nauki, chociaż sytuacja finansowa rodziny była coraz gorsza. Jej ojciec był bezrobotny, a matka, początkowo zajmując się produkcją przypinek do odzieży, wkrótce poważnie zachorowała. Zachariasz zmieniał miejsca pracy, by zapewnić rodzinie środki do życia. Ze względu na skrajne trudności, Tusia po lekcjach pracowała w pracowni kapeluszniczej, gdzie tworzyła sztuczne kwiaty.

W 1941 roku, na skutek choroby, Salek, brat Tusi, próbował się zabić, lecz po prośbach ojca zrezygnował z tego tragicznego planu. Niestety, zmarł 12 stycznia 1942 roku z głodu, podczas tak zwanej „Wielkiej Szpery”. Pod koniec września w obozie zagłady w Chełmnie nad Nerem znalazła się ich matka. Podczas likwidacji getta Tusia i jej ojciec ukrywali się, lecz głód oraz epidemia tyfusu zmusiły ich do ujawnienia się, co doprowadziło ich do Auschwitz-Birkenau, gdzie zostali rozdzieleni podczas selekcji.

Po dziesięciu dniach Tusia trafiła do obozu pracy w Bomlitz, a następnie do Bergen-Belsen, a później do Elsing. W kwietniu 1945 roku Niemcy podjęli nieudaną próbę ewakuacji obozu; jednak bombardowanie linii kolejowej spowodowało wiele ofiar wśród więźniów. Ci, którzy przeżyli, zostali zgromadzeni w pustym budynku i niestety część z nich została spalona żywcem. Wtedy właśnie Tusia wspólnie z koleżanką zdołały uciec do lasu, gdzie ukrywały się aż do zakończenia II wojny światowej.

Po wojnie Tusia powróciła do Łodzi, jednak nie udało jej się ustalić, co się stało z jej ojcem; z licznej rodziny jako jedyna przetrwała. Po pogromie kieleckim postanowiła opuścić Polskę, docierając do obozu dla uchodźców, gdzie poznała Jakowa Kobe. Razem wyjechali do mandatu Palestyny, jednak jej mąż zginął podczas wojny o niepodległość Izraela. W tym czasie spotkała także swojego przyjaciela z dzieciństwa, Romka Ajzena, który został jej drugim mężem i z którym miała troje dzieci.

W latach 1963–1968 Tusia studiowała rzeźbę w pracowni Rudolfa Lehmanna. Jej prace były prezentowane na wielu wystawach indywidualnych oraz zbiorowych. Szereg jej wielkoformatowych rzeźb poświęconych pamięci społeczności zniszczonych podczas Holokaustu umieszczono na cmentarzach w Holonie oraz Kfar Sabie. Dzięki działalności artystycznej i literackiej otrzymała zaszczytny tytuł „Najdroższej z Łodzian w Izraelu”. W 2006 roku brała udział w „Dniu Pamięci o Holokauście” w Jad Waszem, niosąc pochodnię.

Pełniła także ważne funkcje, takie jak p.o. przewodniczącej Stowarzyszenia Pisarzy Hebrajskich oraz przewodniczącej komitetu wydarzeń literackich. Jej prace literackie były publikowane w licznych czasopismach, antologiach oraz książkach naukowych. Wiersze Tusi znalazły się w programach nauczania na uniwersytetach oraz liceach.

Od najmłodszych lat była zafascynowana poezją, pisząc wiersze oraz regularnie uczestnicząc w warsztatach poetyckich w getcie. Jednak dopiero w latach 80. XX wieku jej twórczość zaczęła być publikowana w języku hebrajskim. Pierwszy zbiór wierszy z 1986 roku zapoczątkował serię, która obejmowała jeszcze cztery tomiki. Jej pierwsza książka z 1994 roku, a następne w 2006 i 2012, zaowocowały przyznaniem jej Nagrody Literackiej Premiera Levy’ego Eshkol w 2006 roku.

---

Oceń: Esther Eisen

---