Parafia Ewangelicko-Reformowana w Łodzi

---

Historia

Pierwsze społeczności ewangelicko-reformowane w regionie Łodzi zaczęły się formować w Nowosolnej, gdzie w 1849 roku utworzono filiał parafii warszawskiej, liczący wówczas około 53 osoby. Przed rokiem 1849, ewangelicy mieli już swoje początki w tym miejscu, gdyż w 1828 roku odnotowano 4 rodziny, co dawało łącznie 10 osób. Z czasem liczba ta systematycznie rosła; w 1847 roku już 27 osób wyznawało tą wiarę, a w 1903 roku grupę tę stanowiło już 600 osób.

Parafia została utworzona w 1888 roku, i zjednoczyła mieszkańców Łodzi oraz okolic, wśród których można było znaleźć osoby pochodzenia polskiego, francuskiego, czeskiego (stanowiące największą grupę) oraz niemieckiego, głównie z Nowosolnej. W 1903 roku parafia zyskała stałego duchownego, co pozwoliło na regularne prowadzenie nabożeństw w języku polskim i niemieckim. Czeska część zboru postanowiła jednak założyć własny, niezależny zespół, a do łódzkiej parafii przynależało wówczas 324 osoby.

Inicjatywy dotyczące budowy kościoła pojawiły się po raz pierwszy w 1912 roku, a projekty zostały stworzone przez takie osoby jak Kazimierz Meisling, Władysław Marconi (który również był ewangelikiem-reformowanym), oraz Ignacy Stebelski. Niestety, wojna światowa oraz następny kryzys gospodarczy skutecznie zatrzymały plany budowy świątyni. W 1922 roku na stałe osiedlił się w Łodzi pierwszy pastor, Ludwik Zaunar, pod którego dynamicznym przywództwem zaczęto ponownie prace nad koncepcją budowy kościoła, przy rozmowach na temat zupełnie nowego projektu architektonicznego.

Kościół

Świątynia, która jest sercem wspólnoty ewangelicko-reformowanej w Łodzi, została wzniesiona w latach 1928–1932, w oparciu o projekt architektoniczny autorstwa K. Janiszewskiego z 1924 roku. Jej architektura jest nawiązaniem do kościoła ewangelicko-reformowanego z Wilna, który został zbudowany w 1830 roku oraz do świątyni w Raśnie na Białorusi, datowanej na około 1835 rok.

Fundusze potrzebne do budowy kościoła zostały zgromadzone dzięki zbiórkom wśród parafian, które nie ograniczały się jedynie do lokalnego zboru. Wsparcie finansowe pochodziło również z darowizn uzyskanych od łódzkiego magistratu oraz różnych przedsiębiorstw, w tym Elektrowni Łódzkiej oraz Pabianickich Zakładów Chemicznych. Cenny plac pod budowę został ofiarowany przez współwyznawczynię Jadwigę z Knollów Egueniuszową Geyerową.

Na zewnątrz budynku uwagę przyciąga klasyczny portyk, który zdobi sześć monumentalnych kolumn. W lat osiemdziesiątych XX wieku świątynia przeszła gruntowny remont, który objął zarówno sam budynek, jak i jego otoczenie. W ramach prac zainstalowano nowoczesne organy oraz położono marmurową posadzkę, co znacznie podniosło estetykę wnętrza.

Duchowni parafii w Łodzi

Historia duchowieństwa parafii ewangelicko-reformowanej w Łodzi jest pełna znaczących osobistości, które w różnych okresach przyczyniały się do rozwoju wspólnoty. Pierwszym administratorem, który pełnił swoją funkcję, był Fryderyk Jelen, aktywny od 1888 do 1903 roku.

Po nim, w latach 1903-1905, rolę administracyjna pełnił Władysław Semadeni, pochodzący z Żychlina. Następnie, w latach 1905-1910, duchownym był Stefan Skierski, również adminstrator z Warszawy. Przez następne osiem lat, od 1910 do 1918, stanowisko to zajmował Tomasz Tosio, administrator z Serejów na Litwie.

Warto zauważyć, że Stefan Skierski powrócił na stanowisko administratora w latach 1918-1922, a po nim, pierwszym pastorem na miejscu, był Ludwik Zaunar, który pełnił tę rolę od 1922 do 1936 roku. Niestety, w latach 1936-1941 parafialnym duchownym był Jerzy Jelen, który został wywieziony do Dachau, a między rokiem 1941 a 1945 kościół został zamknięty.

Po zakończeniu wojny, w 1945 roku, Emil Jelinek wyjechał do Czechosłowacji, a jego miejsce zajął Kazimierz Ostachiewicz, repatriant z Wilna, który wypełniał swoje obowiązki do 1949 roku. W latach 1949-1972 duszpasterzem był Jarosław Niewieczerzał. Pod koniec lat 60., w latach 1972-1974, administrację przejął Zdzisław Tranda, a po nim, w latach 1974-1989, Jerzy Stahl.

Kolejny znany duchowny, Roman Lipiński, był administratorem w latach 1989-1991, następnie Marek Izdebski, który pełnił tę funkcję przez rok, od 1991 do 1992. Od 1992 roku, duszpasterstwo przejął Semko Koroza, a w latach 2018-2022 jego zastępcą był Michał Koktysz, wikariusz.

Związani z parafią w Łodzi są także duchowni ewangelicko-reformowani pracujący poza granicami Polski. Do nich należy Kazimierz Bem, który pełni posługę w Zjednoczonym Kościele Chrystusa w USA, a także Jarosław Kubacki w Kościele Mennonickim w Niderlandach oraz Julia Meason, która pracuje w Kościele Szkocji w Wielkiej Brytanii.

Znani parafianie

Wśród parafian Parafii Ewangelicko-Reformowanej w Łodzi można znaleźć wiele osobistości, które miały znaczący wpływ na różne dziedziny życia. Oto niektórzy z nich:

• Eugeniusz Bodo – utalentowany aktor, znany z licznych kreacji filmowych,
• Benedykt Bornstein – wybitny filozof, który przyczynił się do rozwoju myśli filozoficznej w Polsce,
• Witold Brodziński – prawnik o uznanej renomie,
• Wiesław Gerlicz – poseł na Sejm II RP, którego praca wpływała na kształt polityki,
• Jadwiga z Knollów Geyerowa (1862-1940) – żona fabrykanta, obdarzona tytułem patronki budowy kościoła,
• Adam Łysakowski – znakomity bibliotekarz, znany z promowania literatury,
• Tomasz Piątek – pisarz i dziennikarz, którego prace są cenione w środowisku literackim,
• Witold Pogorzelski – matematyk, który wniósł do tej dziedziny wiele cennych odkryć,
• Adam Próchnik – aktywny działacz społeczny, dążący do poprawy jakości życia w swojej społeczności,
• Samuel Skierski – alpinista, rysownik i malarz, który łączy pasję do sztuki z zamiłowaniem do gór,
• Adolf Tochtermann – lekarz internista, dbający o zdrowie swoich pacjentów.

---

Oceń: Parafia Ewangelicko-Reformowana w Łodzi

---