Parafia Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Łodzi

---

Historia

Powstanie parafii

W początkowym okresie istnienia Łodzi oraz Widzewa, obszar ten znajdował się pod opieką parafii św. Doroty z Mileszek. Niestety, ze względu na brak historycznych dokumentów, szczegółowa datacja budowy pierwszego kościoła oraz erygacji parafii pozostaje nieznana. Istnieje domysł, że budowa mogła mieć miejsce w czasach biskupa Zbyluta z Gołańczy, który rządził diecezją włocławską w latach 1364–1383. Co więcej, przypuszcza się, że nowa parafia w Łodzi została erygowana przez arcybiskupa gnieźnieńskiego, Jarosława z Bogorii i Skotnik. Takie teorie sugerują, iż moment utworzenia parafii mógł przypadać w okolicach lat 1364-1374. Jednakże brak jakichkolwiek informacji o łódzkiej parafii w dokumentach lokacyjnych wsi Widzew oraz Łódź datowanych na 1387 rok podważa te przypuszczenia.

Modrzewiowy kościółek został ulokowany po zachodniej stronie traktu piotrkowskiego, w rejonie obecnych ulic: Drewnowskiej, Lutomierskiej i Zachodniej. Nowa parafia obejmowała oprócz Łodzi także pobliskie wsie: Doły, Rogi, Lipinki, Bałuty, Stara Wieś, Rokicie (na terenie dóbr kapituły krakowskiej) oraz Radogoszcz.

Początki istnienia, czasy Łodzi rolniczej

Na czoło parafii w Łodzi stanął ks. Piotr Śliwka, kanonik kapituły katedralnej włocławskiej, który został pierwszym proboszczem. Na mocy decyzji biskupa Galanczewskiego, dobra łódzkie zostały mu przyznane na dogodne warunki dożywotniego posiadania. Pierwsze wzmianki o łódzkiej parafii znajdują się w dokumencie z 1424 roku; jest to dekret biskupa włocławskiego Jana Pelę z Niewiesza, który wskazuje na obecność kościoła w miejscowości Łodzia jako siedziby parafii.

W krótkim czasie Łódź przestała być majątkiem biskupstwa włocławskiego, bowiem w dniu 16 kwietnia 1464 roku, biskup Jan Lutkowic z Brzezia oddał miasto pod zastaw wojewodzie łęczyckiemu, Piotrowi z Oporowa, z którego pożyczył znaczną kwotę 1000 florenów. Następnie w ciągu roku pantofel wszedł z powrotem w ręce biskupa. W notatkach ks. Macieja Śliwnickiego z około 1515 roku opisywana jest sytuacja proboszcza, ks. Macieja, który zapewniał utrzymanie wikaremu i organiście z dochodów parafialnych. W miejscowości znajdował się dom proboszcza ze sporym ogrodem, większym od tych posiadających mieszkańcy. Zakładano tym samym, iż parafia łódzka cieszyła się wówczas dobrym zapleczem finansowym.

W latach 1523-1576 parafia utraciła takie wsie jak Bałuty i Radogoszcz, które przeszły do parafii w Zgierzu, a do jej granic dołączyły wsie: Rokitnicę, Mierzączkę oraz Hutę, które wcześniej należały do parafii pabianickiej. Pomimo szwedzkiego potopu, kościół przetrwał, chociaż w Łodzi spłonęło aż 25 domów. Główną przyczyną ocalenia była jego lokalizacja, z dala od głównych ulic. W podziękowaniu za uratowanie świątyni, parafianie postanowili zakupić obraz Matki Boskiej Łaskawej jako wotum.

Na początku XVIII wieku, stan kościoła był na tyle zły, że parafia nie była w stanie zapewnić duszpasterza. W 1754 roku liczba mieszkańców spadła do 530, a pola w rejonach Rogów, Dołów i Lipin zarosły lasem, co świadczyło o dramatycznej sytuacji społeczno-gospodarczej. Kolejni proboszczowie (ks. Przyborowski, ks. Brusikiewicz, ks. Szafrański, który zmarł w 1754 roku) znaleźli się w trudnej sytuacji braków funduszy na jakiekolwiek prace renowacyjne. Przez długi czas w Łodzi brakowało księdza, a w 1763 roku proboszczem był ks. Karol Godaczewski, który był również proboszczem w Srocku, na co miał zgodę Stolicy Apostolskiej.

Budowa nowego drewnianego kościoła

W 1763 roku, podczas wizytacji parafii, ks. kanonik Antoni Sikorski stwierdził, że stan istniejącego kościoła jest na tyle zły, że właściwym rozwiązaniem będzie jego całkowita rozbiórka i wzniesienie nowej świątyni. Zlecenie to otrzymał od biskupa Antoniego Ostrowskiego, co przyczyniło się do powstania nowego kościoła w latach 1765–1768 w tym samym miejscu, gdzie obecnie znajduje się parafia. Powstanie nowej, przestronniejszej świątyni było istotnym wydarzeniem dla lokalnej społeczności, która z trudem starała się utrzymać swój byt rolniczy.

Czasy zaborów, rozwój miasta, wielokulturowość

Po drugim rozbiorze Polski, parafia łódzka znalazła się w zaborze pruskim. W roku 1796 Łódź doświadczyła procesu sekularyzacji; zamiast biskupiego miasta, stała się miejskim ośrodkiem królewsko-pruskim. W wyniku wojen napoleońskich Prusy musiały oddać część zagrabionych ziem nowemu Księstwu Warszawskiemu. Po kongresie wiedeńskim w 1815 roku, Łódź została przyłączona do Królestwa Polskiego, gdzie podjęto działania mające na celu ożywienie gospodarcze regionu. Wśród przesłanek do realizacji tego celu znajdowali się również Ksawery Drucki Lubecki, Stanisław Staszic, czy Rajmund Rembieliński oraz zdecydowano o stworzeniu w Łodzi osady włókienniczej.

Od 1820 roku Łódź stała się osadą fabryczną; już w 1823 roku napłynęli pierwsi tkacze, głównie z Czech i Saksonii. Rozwój miasteczka nabrał tempa, a nowa osada tekstylna została ulokowana na południe od Starego Miasta, w nowo zbudowanej przestrzeni zwanej Nowym Miastem, w okolicach Placu Wolności. Tempo wzrostu demograficznego Łodzi nie miało sobie równych; porównując je z rozwojem miast w Stanach Zjednoczonych, nigdzie indziej w Europie nie odnotowano tak szybkiego rozwoju. W ciągu stu lat liczba ludności wzrosła o tysiąc procent. Oczywiście, ta ekspansja niosła ze sobą wiele problemów, w tym krytyczne warunki socjalne przez długi czas nie ulegające poprawie.

Dodatkowo społeczność łódzka była niezwykle różnorodna narodowościowo, z przybyszami z Niemiec, Rosji oraz Żydami. W połowie XIX wieku liczba katolików i ewangelików była wyrównana, Żydzi stanowili około 10% populacji. Przed wybuchem I wojny światowej, katolicy stanowili nieco ponad 50% mieszkańców, podczas gdy ewangelicy – około 25%, a liczba Żydów wzrosła do 23%. Prawosławni stanowili zaledwie 1%. Taka sytuacja ukazuje wyjątkowość Łodzi w porównaniu z innymi regionami. Jeszcze duszpasterstwo wymagało więcej wysiłku ze względu na zróżnicowanie pochodzeniowe i religijne, a także na trwałe konflikty etniczne i małą liczbę kościołów.

W latach 1835-1836, kościół parafialny przeszedł modernizację uczynioną przez proboszcza ks. Józefa Kriegera, który zwiększył jego objętość oraz udało się oszalować budowlę.

Powstanie nowych łódzkich parafii, budowa obecnej świątyni

W 1859 roku, gdy nowym proboszczem został ks. Wojciech Jakubowicz, intensywnie pracował nad ustanowieniem drugiego kościoła katolickiego w Łodzi. Po roku starań, w marcu 1860 roku przyszło pozytywne zezwolenie z Komisji Rządowej Spraw Wewnętrznych i Duchownych na budowę, a kosztorys na nową świątynię wyniósł blisko 31 tys. rubli. Ks. Jakubowicz z zapałem przystąpił do pracy, osobiście przeprowadzając wizyty wśród obywateli oraz rolników, zachęcając ich do składania datków i pomocy w dostosowaniu materiałów budowlanych. Z dniem 4 lipca 1860 roku, na placu u zbiegu ulic – Przejazd i Dzikiej (obecnie Tuwima i Sienkiewicza) ruszyła budowa.

Jednakże, wybuch powstania styczniowego przerwał prace budowlane. Dopiero w 1885, dzięki staraniom ks. Ludwika Dąbrowskiego, została erygowana druga parafia pw. Podwyższenia Krzyża Świętego, co nadal było niewystarczające na potrzeby miasta. W 1888 roku, proboszcz ks. Jan Siemiec rozpoczął wznoszenie nowego kościoła parafialnego, którego kamień węgielny został poświęcony przez arcybiskupa warszawskiego Teofila Chościaka-Popiela. Nowa budowla miała być murowana, trójnawowa z transeptem oraz dwiema wieżami w fasadzie, stworzona na podstawie projektu warszawskiego architekta Konstantego Wojciechowskiego. 5 czerwca 1897 roku, biskup warszawski Kazimierz Ruszkiewicz dokonał jej konsekracji.

Równocześnie podczas budowy nowej świątyni, stary, drewniany kościół został przeniesiony na teren cmentarza przy drodze prowadzącej do wsi Retkinia (na obecnej ulicy Ogrodowej) i stał się kościołem filialnym dla parafii Wniebowzięcia NMP, otrzymując wezwanie św. Józefa Oblubieńca NMP. Nową świątynię oddano do użytku w 1897 roku, jednakże carskie władze zarządziły, aby po ukończeniu budowy stary kościół został rozebrany. Dzięki jednak sprytnemu fortelowi, kościół św. Józefa udało się uratować – do Petersburga wysłano pismo z prośbą o pozwolenie na umieszczenie w zabytkowej świątyni obrazu św. Mikołaja, co upamiętniało opiekę patrona nad następcą tronu w trakcie jego podróży do Japonii. Władze carskie przychyliły się do tej prośby, nie podejrzewając niczego podstępnego.

Proboszczowie

• ks. Henryk Ludwik Plater (?–1859),
• ks. Wojciech Jakubowicz (1859–1864),
• ks. Wacław Wyrzykowski (1919–1920),
• ks. Stanisław Mieloch TJ (1920–1923),
• ks. Józef Gołębiewski TJ (1924–1928),
• ks. Stanisław Sopuch TJ (1928–1930),
• ks. Hipolit Pyszyński (1930–1941),
• ks. Bolesław Żukowski (1946–1962),
• ks. Zygmunt Hołdrowicz (1962–1982),
• ks. dr Adam Lepa (1982–1988),
• ks. dr Stanisław Grad (1988–1990),
• ks. Józef Masłowski (1990–2011),
• ks. dr Tomasz Falak (2011–2013),
• ks. dr Krzysztof Majacz (2013–).

Wyposażenie kościoła

Wnętrze kościoła Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Łodzi zachwyca swojej bogatej dekoracji oraz starannie przemyślanym wyposażeniem. Ołtarz główny, którego centralnym elementem jest gotycki tryptyk, został stworzony przez utalentowanego rzeźbiarza Antoniego Panasiuka. W środku tryptyku przedstawiona jest niezwykle emocjonalna scena Wniebowzięcia NMP, otoczona przez Apostołów oraz trzy niewiasty zmartwychwstania, które gromadzą się wokół pustego grobu. Nad tą centralną rzeźbą umieszczona jest scena jakże ważna dla wierzących – ukoronowanie Najświętszej Maryi Panny.

W bocznych częściach tego dzieła sztuki znajdują się interesujące płaskorzeźby, które prezentują radosne i chwalebne tajemnice różańca, a z drugiej strony malowidła na blasze miedzianej przedstawiające tajemnice bolesne. Po lewej stronie ołtarza możemy zauważyć figurę bł. Czesława, natomiast po prawej – rzeźbę św. Jana Kantego. Ponad tryptykiem wyeksponowane są rzeźby patronów Polski, św. Wojciecha oraz św. Stanisława Biskupa i Męczennika.

Obok głównego ołtarza znajduje się drugi, poświęcony Najświętszemu Sercu Pana Jezusa. Warto również zwrócić uwagę na prezbiterium, które jest oświetlane przez ostrołukowe okna, w których umieszczone zostały witraże przedstawiające św. Wojciecha, św. Stanisława Biskupa oraz sceny Wniebowzięcia NMP, wykonane w 1891 roku. Nad drzwiami, które prowadzą z prezbiterium do zakrystii, umieszczono płaskorzeźbę przedstawiającą Chrystusa w Ogrójcu, co dodaje dodatkowej głębi duchowej temu miejscu.

W kaplicy przylegającej do prezbiterium znajduje się ołtarz z gotycką nastawą, który kryje w sobie obraz Matki Bożej Miłosierdzia, zwany także Matką Boską Łódzką. Nad drzwiami prowadzącymi z prezbiterium do tej kaplicy przedstawiona jest scena Ucieczki Świętej Rodziny do Egiptu. W transepcie, w półkolistej absydzie, umieszczono obraz z imponującą rzeźbą św. Anny uczącej Maryję czytać, nadając temu miejscu wyjątkowy charakter. Z kolei po przeciwnej stronie transeptu mieści się kaplica ze wspaniałą rzeźbą Świętej Rodziny.

Stacje drogi krzyżowej są dziełem sztuki, wykonanym z drewnianych płaskorzeźb, co podkreśla dbałość o szczegóły. Chór kościoła oparty jest na dwóch solidnych filarach i na nim znajdują się 37-głosowe organy, które wyruszyły do Łodzi z Wiednia w 1892 roku, zdobione w gotyckim stylu. Warto także wspomnieć o terakotowej posadzce, która została fundowana przez fabrykanta Izraela Poznańskiego i została ułożona w latach 1891-1892, dopełniając całości eleganckiego wnętrza kościoła.

Zasięg parafii

W obrębie parafii, do której należą wierni z Łodzi, znajdują się mieszkańcy różnych ulic, w tym:

• Bałucki Rynek,
• Bazarowa,
• Hersza Berlińskiego,
• Bojowników Getta Warszawskiego,
• Drewnowska (numery nieparzyste 1–117 i parzyste 2–110),
• Franciszkańska (numery 1–53 i 2–52),
• Jakuba,
• Berka Joselewicza,
• Komunardów,
• Hermana Konstadta,
• Kościelna,
• Bolesława Limanowskiego (numery parzyste 2–34),
• Lutomierska (numery 1–55 i 2–86),
• Łagiewnicka (numery 1–23 i 2–16),
• Eliasza Chaima Majzela,
• Marynarska (numery 1–25 i 2–22),
• Marysińska (1-38 i 2-20),
• Józefa Mianowskiego (numery 5 i 7),
• Młynarska (numery 1-21 i 2-20),
• Obrońców Warszawy (numer 11),
• Obrońców Westerplatte (numery parzyste 2–16),
• Organizacji „Wolność i Niezawisłość” (numery nieparzyste 41–65),
• Piwna (numery nieparzyste 1–29),
• Podrzeczna,
• Rybna (numery nieparzyste 1–11),
• Smugowa,
• Stary Rynek,
• por. Bronisława Skury-Skoczyńskiego „Robotnika”,
• kpt. Stanisława Sojczyńskiego „Warszyca”,
• Widok (numery parzyste 2–10),
• Wojska Polskiego,
• Wolborska,
• Współzawodnicza,
• Zachodnia (numery nieparzyste 1–45a i parzyste 2–22b),
• Zgierska (numery nieparzyste 1–21 i parzyste 2–34),
• Zielna (numery nieparzyste 1–19 i parzyste 2–6),
• Źródłowa (numery nieparzyste 1–5 i parzyste 2–4),
• Żytnia.

Grupy parafialne

W naszej parafii aktywnie uczestniczy wiele grup, które przyczyniają się do życia duchowego wspólnoty oraz wspierają działalność charytatywną. Oto niektóre z nich:

• Asysta parafialna,
• Anonimowi Alkoholicy „Bałutka”,
• Apostolstwo Modlitwy,
• Chór parafialny,
• Duszpasterstwo Akademickie,
• Grupa Młodzieżowa „Nowe Jeruzalem”,
• Ministranci,
• Neokatechumenat,
• Schola,
• Stowarzyszenie Matek Chrześcijańskich,
• Stowarzyszenie na Rzecz Dzieci „Wieczernik”,
• III Zakon św. Franciszka z Asyżu.

Każda z tych grup ma swoją unikalną misję, a ich obecność w życiu parafialnym przyczynia się do budowania wspólnoty opartej na wierze i miłości.

---

Oceń: Parafia Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Łodzi

---