Widzew

---

Zabudowa

Dzielnica ta składa się z kilku charakterystycznych części, w tym obszaru dawnej wsi Widzew, który jest obecnie znany jako „Stary Widzew”.

W kapitałowej części północno-wschodniej przeważają tereny zielone, obejmujące pola, nieużytki oraz lasy, a także małe osady, co przyczynia się do urozmaiconych walorów krajobrazowych tego obszaru.

Z kolei południowo-wschodni róg dzielnicy zajmuje rozległy terminal kolejowy Łódź-Olechów, który pełni ważną rolę w lokalnej infrastrukturze transportowej.

W pozostałych częściach dzielnicy dominuje zabudowa przemysłowa oraz liczne osiedla mieszkaniowe, które tworzą istotne ośrodki urbanistyczne tego rejonu.

Historia

Najstarsze dzieje osady Widzew

Pierwsze wzmianki o miejscowości Widzew pojawiły się w dokumentach historycznych w roku 1327, a następnie w 1387, kiedy to biskup kujawski Jan Kropidło, reprezentujący opolską linię Piastów, wydał istotny dokument dotyczący tej osady. Dowiadujemy się z niego, że duchowny utworzył sołectwo łódzkie, w którego skład wchodziły wsie Łodzia i Widzewnica, przy czym nazwa tej drugiej osady była w dokumentach zapisywana różnie. Niestety, nie jesteśmy w stanie ustalić dokładnej daty powstania Widzewa.

W początkowych wiekach, zarówno Widzew, jak i sąsiednia Łódź były miejscami o niskim znaczeniu w regionie. Przekazy źródłowe ukazują Widzew jako małą wieś otoczoną lasami, a Łódź to miasteczko oblegane przez gęste bory z każdej strony.

W XVI wieku pojawiają się nowe informacje o wsi Widzew, które można znaleźć w spisach inwentarzowych dóbr biskupich. W 1534 roku, biskup Jan Karnkowski sporządził jeden z takich dokumentów, z którego dowiadujemy się, że Widzew miał wtedy 5 łanów ziemi oraz nowo wybudowany młyn, który generował podatki. We wsi mieszkali tacy gospodarze jak Wojciech Gralka, Stanisław Kierszcz, Pędziwiatr, Salomonowa, Pietruch, oddając łącznie 6 złotych podatku.

W XVIII wieku osada Widzew zmagała się z wieloma trudnościami, a liczba jej mieszkańców malała. W 1792 roku mieszkał tam zaledwie jeden kmieć i słabe urodzaje oraz piaszczyste gleby ograniczały możliwości uprawy, co skutkowało dominującą uprawą żyta i ziemniaków.

Widzew w sferze oddziaływania Łodzi

Wraz z upadkiem państwa polskiego i okresem zaborów, przyszły lepsze czasy dla Widzewa. Już podczas krótkiego pruskiego epizodu liczba mieszkańców wzrosła do 22 osób. Jednakże prawdziwe zmiany nastąpiły po powstaniu Królestwa Polskiego pod berłem cara Rosji. Historyczne decyzje podjęte przez Rajmunda Rembielińskiego oraz Stanisława Staszica w 1823 roku, polegające na ulokowaniu nowej osady sukienniczej na południe od Łodzi, na podstawie traktatu piotrkowskiego, znacząco wpłynęły na rozwój Widzewa.

Prace regulacyjne związane z wytyczaniem nowych ulic i działek dla tkaczy, przyniosły do Widzewa mieszkańców z sąsiedniej wsi Wólka. Dzięki tym zmianom wzrosła liczba mieszkańców oraz areał rolny. Kiedy Łódź zaczęła się dynamicznie rozwijać, równie korzystne zmiany dotknęły szczególnie Widzew. Karczowanie lasów Puszczy Łódzkiej spowodowało, że naturalna granica oddzielająca Widzew od Łodzi coraz bardziej się zacierała, co z kolei sprzyjało przewozowi towarów i pracy w mieście. W latach 1860-tych uregulowano także stosunki własnościowe, co doprowadziło do uwłaszczenia chłopów i znaczącego wzrostu liczby mieszkańców. W 1861 roku Widzew liczył 338 stałych mieszkańców oraz 36 osób zamieszkujących czasowo, co świadczyło o jego rosnącej roli jako zaplecze dla łódzkiego przemysłu.

Budowa przemysłu na Widzewie

Do lat 70. XIX wieku Widzew był głównie zapleczem rolnym i żywnościowym dla Łodzi, a wioska zamieszkiwana była przez wielu tymczasowych pracowników fabryk. Sytuacja ta jednak uległa zmianie, gdy pojawił się Juliusz Kunitzer, który poszukując miejsca na zakład bawełniany, dostrzegł potencjał Widzewa. Doskonała lokalizacja w pobliżu Szosy Rokicińskiej, a także bliskość linii kolejowej fabryczno-łódzkiej, pozwalały na wygodny transport surowców oraz gotowych produktów.

W dolinie przepływającej obok Widzewa rzeczki Jasień dostarczano wodę potrzebną w procesie produkcji włókienniczej, a w regionie dostępnych było wielu pracowników gotowych do podjęcia pracy. W 1879 roku Kunitzer nabył od Ludwika Meyera grunty znajdujące się pomiędzy ulicami Niską a Szpitalną. Niedługo potem na tych terenach powstał rozległy kompleks fabryczny, znany później jako Widzewska Manufaktura. W okolicach fabryki zbudowano domy robotnicze, zwane „domkami kunitzerowskimi”, które były prosto zbudowane, parterowe budynki.

W 1900 roku osiedle składało się z 158 drewnianych oraz 8 murowanych domów, które wzniesione były w długich szeregach, głównie wzdłuż ulic Niciarnianej, Kunitzera, Józefa i przy Szosie Rokicińskiej. Ten unikalny styl architektoniczny zachowano w Łodzi do lat 60. i 70. XX wieku, mimo że większość domków została rozebrana po 1945 roku.

Rozwój przemysłu doprowadził do wzrostu liczby ludności Widzewa z około 500 mieszkańców w 1880 roku do ponad 4000 w 1901 roku. Jednocześnie, znaczenie rolnictwa malało, gdyż wielu chłopów sprzedawało swoje ziemie, przechodząc do pracy w fabrykach. W końcu XIX wieku wykształciły się trzy główne grupy mieszkańców: dawni chłopi zajmujący się furażem, robotnicy o referencjach oraz nowi przybysze bez doświadczenia w pracy.

Przyłączenie Widzewa do Łodzi

Przemiany urbanizacyjne, które dokonywały się na Widzewie oraz innych pobliskich miejscowościach, nie były powiązane z reformami administracyjnymi. Łódź szybko rosła, wymagając nowych terenów zabudowy, podczas gdy przedmieścia, mimo że industrializowane, formalnie pozostawały wsiami. Problem ten rozwiązano w 1906 roku, gdy w granice Łodzi włączono część zachodnią Widzewa. Kolejne przyłączenia miały miejsce w 1915 roku, w trakcie I wojny światowej, obejmując tereny do trasy kolej obwodowej.

W wyniku tych działań Widzew został podzielony na dwie części – część zachodnią, stanowiącą już terytorium Łodzi oraz część wschodnią (obecny Widzew Wschód), która pomimo przemysłowego charakteru pozostała tradycyjnie rolnicza. Taki układ doprowadził do sytuacji, gdzie zachodnia część Widzewa mogła korzystać z miejskich inwestycji, takich jak elektryfikacja, budowa kanalizacji i bruk ulic. Tutaj również koncentrowało się życie religijne, kulturalne i sportowe – a w 1936 roku oddano do użytku nowy kościół parafialny, który stał się centrum lokalnego życia społecznego.

Pomimo podejmowanych prób przez władze miasta i okupantów w czasie II wojny światowej, dopiero w 1946 roku przeprowadzono kolejne przyłączenie, które mogło w pełni włączyć Widzew do granic Łodzi i otworzyć nowy rozdział w historii tej dzielnicy.

Dzielnica Widzew

Administratorzy utworzyli dzielnicę Widzew 1 stycznia 1954 roku, jako jedną z siedmiu powstałych dzielnic Łodzi. Okres ten charakteryzował się niskim stopniem urbanizacji oraz innymi problemami, czyniąc ją najsłabiej zaludnioną częścią miasta, która nie miała dostępu do centralnych obszarów Łodzi.

Granica administracyjna wzgórz dzielnicy przebiegała wzdłuż współczesnych ulic Wydawniczej i Rydza-Śmigłego na odcinku od ul. Tuwima do Milionowej. Pewne zmiany w podziale administracyjnym miały miejsce w 1960 roku, kiedy to powiększono Widzew, włączając do niego części Zarzewa, fragmenty dzielnicy Śródmieście w rejonie Wodnego Rynku (Plac Zwycięstwa), a także tereny dawnych Zakładów Scheiblerowskich, położone aż w sąsiedztwie ulicy Piotrkowskiej w rejonie Katedry.

Kolejne zmiany miały miejsce 1 stycznia 1988 roku, kiedy to na terenach Widzewa włączono wsie Feliksin, Andrzejów, Sąsieczno, a także kolonie Przylesie oraz Nery. Włączono także wsie z gminy Nowosolna, takie jak Wiączyń Górny, Mileszki i Nowosolna.

Ostatecznie, 1 stycznia 1993 roku, dzielnica Widzew została rozwiązana i przekształciła się w integralną część miejskiej gminy Łódź.

Osiedla

Osiedla administracyjne

W obrębie byłej dzielnicy Widzew, która występuje w podziale administracyjnym, znajduje się wiele osiedli. Stanowią one jednostki pomocnicze w ramach gminy, obejmując następujące miejsca:

• Andrzejów,
• Dolina Łódki,
• Mileszki,
• Nowosolna,
• Olechów-Janów,
• Stary Widzew,
• Stoki-Sikawa-Podgórze,
• Widzew-Wschód,
• Zarzew,
• Osiedle nr 33.

Osiedla nieoficjalne

Podział tej dzielnicy Widzewa, który uwzględnia jej charakterystykę, historię, rodzaje zabudowy, a także naturalne granice, jest szczególnie rozpoznawalny. Na podstawie tego podziału wyróżnia się kilka istotnych rejonów, które są łatwo zauważalne na planach miasta:

• kompleks pięciu osiedli, znany jako Widzewem Wschód,
• Osiedle im. Bolesława Chrobrego (Brązowe / Niebieskie / Żółte),
• Osiedle im. Mieszka I (Kolorowe),
• Osiedle im. Stefana Batorego (Zielone / Czerwone),
• Osiedle Bawełna,
• Osiedle SM MSM (Białe),
• Andrzejów,
• Augustów,
• Bacewicz,
• Feliksin,
• Henryków,
• Janów,
• – Osiedle im. H. Sienkiewicza,
• – Osiedle 70-lecia Odzyskania Niepodległości,
• Mileszki,
• Moskuliki,
• Stare Moskule,
• Nery,
• Nowosolna,
• Olechów,
• – Osiedle Słowiańskie,
• Podgórze (znane również jako Grembach),
• Poręby,
• Różki,
• Sąsieczno,
• Sikawa,
• Stoki,
• Wiączyń,
• – Wiączyń Dolny (częściowo poza Łodzią),
• – Wiączyń Górny,
• Zarzew.

Zabytki i charakterystyczne miejsca dzielnicy

W obrębie dzielnicy Widzew, znanej części Łodzi, można znaleźć wiele interesujących miejsc oraz zabytków, które mają znaczenie dla lokalnego dziedzictwa kulturowego i przemysłowego. Oto niektóre z nich:

• geograficzny środek Łodzi,
• muzea, w tym Sztuki – Oddział Rezydencja Księży Młyn (willa Herbsta) oraz Kinematografii (pałac Karola Scheiblera),
• zabytkowy kompleks fabryczno-mieszkalny Księży Młyn, który kiedyś należał do spółki Scheibler-Grohman,
• uczelnie, takie jak Państwowa Wyższa Szkoła Filmowa, Telewizyjna i Teatralna im. Leona Schillera oraz Salezjańska Wyższa Szkoła Ekonomii i Zarządzania,
• kluby sportowe, w tym RTS Widzew Łódź (dawniej TMRF Widzew), KS Anilana, oraz KS Włókniarz,
• największy kolejowy terminal towarowy w Polsce, czyli Łódź Olechów,
• liczne zakłady przemysłowe, z których największe to: Ariadna SA Fabryka Nici, Indesit, Bosch-Siemens, GE Power Controls, Cablex-P, Drahtzug Stein, Sew Eurodrive Polska oraz wiele innych,
• liczne parki, w tym 3 Maja, Baden-Powella (dawniej Rozrywkowy), Źródliska, z palmiarnią, M. Zaruskiego, nad Jasieniem, Podolski, Widzewska Górka, Widzewski, Źródła Olechówki,
• rzeki takie jak Augustówka, Jasień, Łódka, Sokołówka, Ner, oraz Olechówka,
• hipermarkety takie jak Auchan, Selgros, Carrefour,
• wreszcie, Łódzki Rynek Hurtowy ˌˌZjazdowaˈˈ oraz Widzewska Galeria Ekslibrisu w Domu Kultury 502, która jest jedyną stałą galerią ekslibrisów w Łodzi, a także najstarszą w kraju.

To wszystko sprawia, że Widzew jest miejscem o bogatej historii i różnorodnej ofercie, które przyciąga zarówno mieszkańców, jak i turystów.

---

Oceń: Widzew

---