Państwowa Wyższa Szkoła Filmowa, Telewizyjna i Teatralna im. Leona Schillera w Łodzi

---

Historia

Państwowa Wyższa Szkoła Filmowa, Telewizyjna i Teatralna w Łodzi ma swoje początki w idei kształcenia operatorów filmowych w ramach artystycznej instytucji edukacyjnej. Powstała w Łodzi w marcu 1945 roku, pierwsza forma kształcenia filmowego w Polsce zainicjowana została przez Aleksandra Zelwerowicza, dyrektora Państwowego Instytutu Sztuki Teatralnej oraz przez Antoniego Bohdziewicza, który w Krakowie założył Warsztat Filmowy Młodych. Kurs ogłoszony w Dzienniku Polskim zainteresował wielu młodych ludzi i przekształcił się w ‘Kurs Przysposobienia Filmowego’, który Antoni Bohdziewicz prowadził w Krakowie. Rozpoczęcie pierwszego roku akademickiego miało miejsce 1 listopada 1945 roku, a kształcenie trwało do czerwca 1946 roku. Kurs ten organizowany był przez Przedsiębiorstwo Państwowe „Film Polski” w ramach Instytutu Filmowego. Wśród studentów byli Wojciech Jerzy Has oraz Jerzy Kawalerowicz, którzy byli jedynymi absolwentami tego kursu.

W 1946 roku kurs przeniesiono do Łodzi, nadając mu nową nazwę: Wyższe Studium Filmowe. Rok później, w 1947 roku, przekształcono je w Wydział Filmowy Państwowej Wyższej Szkoły Sztuk Plastycznych, której dyrektorem był Marian Wimmer, zastępca dyrektora Instytutu Filmowego odpowiedzialny za szkolenie. Wówczas to kształcono na kierunkach dotyczących operatorów filmowych i scenografów. Zlikwidowanie wydziału w PWSSP spowodowało, że studenci przenieśli się do nowo utworzonej w 1948 roku Wyższej Szkoły Filmowej, mającej swoją siedzibę w Pałacu Oskara Kona. Inauguracja roku akademickiego odbyła się 19 listopada 1948 roku w Łodzi. Przyjęcie na I i II rok WSF w roku 1948/1949 odbywało się po egzaminach wstępnych. Zaliczone lata nauki uzyskali studenci, którzy ukończyli kurs otwarty oraz zamknięty dla pracowników P.P. „Film Polski”. W momencie otwarcia w 1948 roku WSF miała już trzy roczniki studenckie.

W 1950 roku Wyższa Szkoła Filmowa uzyskała status akademicki, co wiązało się z zaktualizowaniem jej nazwy na Państwowa Wyższa Szkoła Filmowa, gdzie kierownicze stanowisko zajął rektor, a nie dyrektor. Pierwszym absolwentem tej instytucji był operator Marceli Matraszek, który uzyskał dyplom nr 1 16 maja 1951 roku. W obecnej formie edukacyjnej, Państwowa Wyższa Szkoła Filmowa, Telewizyjna i Teatralna im. Leona Schillera w Łodzi powstała w 1958 roku na mocy połączenia dwóch łódzkich uczelni: Wyższej Szkoły Filmowej (PWSF) z 1948 roku, która posiadała wydziały reżyserskie i operatorskie oraz Państwowej Wyższej Szkoły Aktorskiej utworzonej w 1949 roku. W 1952 roku otworzył się nowy wydział organizacyjno-ekonomiczny, który kształcił kierowników produkcji filmowej, a już dwa lata później uczelnia zmieniła nazwę na Państwową Wyższą Szkołę Teatralną im. Leona Schillera.

Początek działalności obu uczelni związany był z brakiem warunków do szybkiego uruchomienia produkcji filmowej w Warszawie, co było wynikiem zniszczeń wojennych. Łódź okazała się najbliższym dużym miastem, które mogło stać się siedzibą akademickiego kształcenia. Te szkoły były pionierskie w skali całego kraju, ponieważ przed II wojną światową na poziomie uniwersyteckim nie istniała tradycja państwowego kształcenia zarówno aktorów, jak i reżyserów. Struktura tych uczelni stała się wzorem dla przyszłych instytucji w Warszawie, Krakowie oraz Wrocławiu, a Szkoła Filmowa pozostaje unikalną strukturą w Polsce.

Pierwszym rektorem Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej w Warszawie, której siedzibę przeniesiono do Łodzi, był wybitny artysta teatralny Leon Schiller. Pomimo wielokrotnych odmów dotyczących budowania uczelni filmowej w Łodzi, w 1949 roku, w związku z przenosinami, Zelwerowicz i Schiller zdecydowali się na Warszawę, co pozostawiło wiele osób bez zatrudnienia. Ci, którzy nie mogli przenieść się do stolicy, powołali nową instytucję edukacyjną – Państwową Wyższą Szkołę Aktorską, rektorem której był Kazimierz Dejmek, twórca łódzkiego Teatru Nowego. Jerzy Toeplitz prowadził wykłady dotyczące historii sztuki.

Pierwszy etap działalności Wyższej Szkoły Filmowej stał się fundamentem jej legendy. Uczelnia wykształciła wielu reżyserów i operatorów, którzy stali się częścią tzw. polskiej szkoły filmowej. Do najbardziej znaczących nazwisk należą Andrzej Munk, Janusz Morgenstern oraz nieco później Andrzej Wajda i Kazimierz Kutz. Lata 1949-1952 pod dyrekcją rektora Jerzego Toeplitza przyniosły dominację socrealizmu w programie szkoły, w której Toeplitz stał się rzecznikiem tego kierunku, wygłaszając wykład podczas zjazdu w Wiśle w 1949 roku.

W 1954 roku studentem Szkoły Aktorskiej został Roman Polański. W momencie połączenia obu szkół w 1958 roku, rozpoczęła się ewolucja, w której uczelnia stała się laboratorium nowoczesnej sztuki. Oprócz filmowego i teatralnego kształcenia, rozwinęły się także obszary muzyki, literatury i malarstwa. Dwa wydziały operatorów wykształciły pierwszych jazzowych muzyków w Polsce, w tym Jerzego Matuszkiewicza oraz Witolda Sobocińskiego. Legendą tego okresu stały się ożywione dyskusje artystyczne, które miały miejsce na schodach pałacyku Kona w czasie przerw zajęć. Roman Polański, studiujący na kierunku reżyserskim od 1956 roku, stał się centralną postacią nieformalnej grupy artystów, którzy później osiągnęli znaczące sukcesy za granicą. Efekty tej twórczości wywodzą się z wyjątkowej atmosfery i pionierskiego programu nauczania, który stworzył profesor Marian Bernard Wimmer oraz jego uczeń Jerzy Toeplitz.

Wydarzenia 1968 roku spowodowały, że Jerzy Toeplitz stracił stanowisko rektora, a tym samym wiele wybitnych wykładowców opuściło uczelnię. Na szczęście, po 1970 roku, uczelnia odzyskała swój charakter szkoleniowy, w dużej mierze za sprawą nowego rektora Wojciecha Hasa, który przywrócił program Jerzego Toeplitza i ściągnął nazwanych nauczycieli. W latach 70. XX wieku uczelnię ukończyła plejada aktorów, reżyserów oraz operatorów, którzy pozostają aktywni w świecie filmu, telewizji i teatru, zarówno w Polsce, jak i za granicą.

W trakcie swojego istnienia uczelnia tworzyła wiele materiałów filmowych dotyczących aktualnych wydarzeń politycznych, w tym film o sytuacji na Węgrzech w 1956 roku pod tytułem „Węgrzy potrzebują pomocy”, a także ironiczny obraz czasów Gierka „Mechaniczna narzeczona” z 1974 roku. Zrealizowano również film o wydarzeniach Grudnia 1970 na Wybrzeżu w reżyserii Adama Sobolewskiego, który został skonfiskowany 13 grudnia 1981 roku.

Absolwenci

W gronie absolwentów uczelni znajdują się wybitne osobowości, które zdobyły prestiżowe nagrody zarówno w Polsce, jak i za granicą. Wśród nich wymienia się Zbigniewa Rybczyńskiego, który okazał się laureatem Oscara w 1983 roku, a także znakomitego reżysera Romana Polańskiego, zdobywcę Oscara w 2002 roku oraz Złotej Palmy na Festiwalu w Cannes w tym samym roku.

Nie można również pominąć takich nazwisk jak Krzysztof Zanussi, który został uhonorowany Złotym Lwem w Wenecji oraz Złotymi Lwami, czy Krzysztof Kieślowski, laureat Europejskiej Nagrody Filmowej w 1988 roku oraz Złotego Lwa. Warto także wspomnieć o Julianie Machulskim, który także zdobył Złote Lwy, oraz o Andrzeju Wajdzie, triumfatorze Oscara w 2000 roku i Złotej Palmy w 1981 roku.

Osoby te przyczyniły się do rozwoju polskiej kinematografii i sztuki filmowej, a ich dokonania pozostają inspiracją dla przyszłych pokoleń twórców. Warto zgłębić temat więzi między absolwentami Państwowej Wyższej Szkoły Filmowej, Telewizyjnej i Teatralnej im. Leona Schillera w Łodzi a światem filmowym, który ich uformował.

Wykładowcy

W kontekście omawianego tematu istotne jest, aby zwrócić uwagę na kategorię wykładowców w Państwowej Wyższej Szkole Filmowej, Telewizyjnej i Teatralnej im. Leona Schillera w Łodzi.

Wydziały

Państwowa Wyższa Szkoła Filmowa, Telewizyjna i Teatralna im. Leona Schillera w Łodzi oferuje różnorodne programy nauczania, które odpowiadają na potrzeby dzisiejszego przemysłu filmowego oraz telewizyjnego. Uczelnia ta jest uznawana za jedną z najważniejszych instytucji kształcących w Polsce w dziedzinie sztuki filmowej.

W ramach oferty edukacyjnej, wyróżniają się następujące wydziały:

• Wydział Aktorski – kształcenie w zakresie aktorstwa, które trwa 4,5 roku i prowadzone jest w trybie stacjonarnym.
• Wydział Operatorski i Realizacji Telewizyjnej – oferujący kilka specjalizacji, takich jak: Sztuka Operatorska – 5-letnie, jednolite studia stacjonarne, Film Animowany i Efekty Specjalne – 5-letnie, jednolite studia stacjonarne oraz Fotografia – 5-letnie, jednolite studia stacjonarne.
• Wydział Organizacji Sztuki Filmowej – oferujący 3-letnie studia I stopnia (licencjackie) oraz 2-letnie studia II stopnia (magisterskie), zarówno w trybie stacjonarnym, jak i niestacjonarnym. Dodatkowo, możliwe są także 2-letnie niestacjonarne studia podyplomowe.
• Wydział Reżyserii Filmowej i Telewizyjnej – w ramach którego studenci mogą zdobywać wiedzę w dziedzinie reżyserii filmowej i telewizyjnej w czasie 5-letnich, jednolitych studiów stacjonarnych, a także w Montażu Filmowym – 5-letnich, jednolitych studiach stacjonarnych oraz w Scenariopisarstwie, które obejmują 3-letnie studia stacjonarne I stopnia i 2-letnie studia stacjonarne II stopnia.

Uczelnia prowadzi także szkołę doktorską, co umożliwia kolejnym pokoleniom artystów oraz twórców zgłębianie swojej wiedzy i umiejętności na najwyższym poziomie. Po ukończeniu odpowiednich programów studiów, absolwenci uzyskują tytuł zawodowy magistra sztuki, co otwiera przed nimi szereg możliwości w branży filmowej oraz telewizyjnej.

Kampusy i budynki uczelniane

Główną siedzibą PWSFTviT jest od 1948 roku dawnypałac, który należał do łódzkiego przemysłowca Oskara Kona. Budynek, zlokalizowany przy ulicy Targowej 61/63, otoczony jest kilkoma większymi obiektami. Część z nich to zaadaptowane dawne fabryki, natomiast inne to nowoczesne konstrukcje, które zostały zaprojektowane z myślą o potrzebach tej uczelni.

Tuż naprzeciwko „filmówki” znajduje się park Źródliska, uznawany za najstarszy park w Łodzi, który został założony w 1840 roku. Na jego terenie, w pałacu pofabrykanckim Karola Scheiblera, znajduje się Muzeum Kinematografii.

W ramach uczelni działają również:

• Teatr Studyjny, który realizuje pełnowartościowe przedstawienia teatralne, przy czym angażowani są w to studenci z wydziału aktorskiego, ci z wyższych lat studiów,
• Studio Teatru Telewizji PWSFTviT, zajmujące się produkcją przedstawień teatralnych dla Teatru Telewizji,
• Internetowa Baza Filmu Polskiego filmpolski.pl, uznawana za największy serwis internetowy z informacjami na temat polskiej kinematografii, filmów i ich twórców,
• Dział Wydawniczy, który drukuje kilkanaście książek rocznie, przede wszystkim na potrzeby studentów.

Niektóre instytucje są ściśle związane z uczelnią, mimo że formalnie nie funkcjonują w jej strukturach. Należy do nich Galeria Etiudy „Klaps”, która stanowi rodzaj studia filmowego założonego przez absolwentów uczelni.

Wydarzenia

W latach 1970–1977 działał Warsztat Formy Filmowej, przynosząc wiele innowacji w obszarze sztuki filmowej. W 1983 roku instytucja ta rozpoczęła organizację Festiwalu Szkół Teatralnych, który stał się znaczącym wydarzeniem, prezentującym spektakle dyplomowe wykonane przez studentów polskich uczelni teatralnych.

W 2013 roku miała miejsce już 31. edycja tego festivalu, potwierdzając jego ważność w polskiej kulturze teatralnej. Ponadto, w latach 1994 do 2011 Szkoła była gospodarzem Międzynarodowego Festiwalu Szkół Filmowych i Telewizyjnych „Mediaschool”. Wydarzenie to zgromadziło wybitnych studentów z renomowanych szkół filmowych na całym świecie.

Od 2003 roku w Warszawie corocznie odbywa się Festiwal Filmów Studenckich „Łodzią po Wiśle”, który jest przeglądem najlepszych dzieł filmowych stworzonych przez uczniów PWSFTviT w trakcie roku akademickiego. Filmy te są oceniane i mają szansę zdobyć zaszczytną nagrodę Grand Prix festiwalu.

Poczet rektorów

Historia Państwowej Wyższej Szkoły Filmowej, Telewizyjnej i Teatralnej im. Leona Schillera w Łodzi jest bogata w nazwiska wybitnych rektorów oraz dyrektorów, którzy przyczynili się do rozwoju tej instytucji. Już w latach 1945–1946 nadzór nad kursem filmowym sprawował Marian Wimmer, a jego następcy, tacy jak Stanisław Furmanik oraz Antoni Bohdziewicz, również odegrali istotną rolę w kształtowaniu studiów filmowych.

W latach 1946–1948, w ramach Wydziału Filmowego, kierownictwo objął Marian Wimmer, a rektorat przypadł Leonowi Ormezowskiemu. Szkołę zorganizowano jako część Instytutu Filmowego, gdzie nie istniały stanowiska dyrektorów. Organizatorami tej instytucji byli dyrektorzy Wydziału Szkolenia Przedsiębiorstwa Państwowego „Film Polski”. W ciągu tych lat, Marian Wimmer oraz Jerzy Toeplitz stawali na czołowych pozycjach.

Okres lat 1950–1957 to czas, w którym na czołowych stanowiskach pojawił się Jerzy Toeplitz, a następnie Czesław Kacperski i Roman Ożogowski, którzy wprowadzili innowacyjne podejścia do nauczania.

Warto również wspomnieć o działaniach Leon Schillera, rektora Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej w Warszawie, który w 1947 roku przeniósł szkołę do Warszawy. W międzyczasie, w latach 1949–1950 rektorem Państwowej Wyższej Szkoły Aktorskiej był Zdzisław Żygulski, a kolejno Kazimierz Dejmek i Hanna Małkowska.

Rekordy kadencji rektorów Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej im. Leona Schillera również historią zostaną zapamiętane, zwłaszcza dzięki Janinie Mieczyńskiej oraz Emilowi Chaberskiemu. Warto zaznaczyć, że część pomieszczeń PWSA zajmowała również Państwowa Wyższa Szkoła Muzyczna w Łodzi.

W późniejszych latach, rektorzy PWSFTviT im. Leona Schillera, a w tym Jerzy Toeplitz w latach 1957–1968, Bolesław Lewicki od 1968 do 1971, oraz Jerzy Kotowski w latach 1971–1972, przyczyniali się do wzrostu reputacji oraz doskonałości tej instytucji.

Kolejne kadencje rektorów obejmowały również Stanisława Kuszewskiego (1972–1980), Roman Wajdowicza (1980–1982), Henryka Klubę (1982–1990), a potem Wojciecha Jerzego Hasa w latach 1990–1996. Następnie Henryk Kluba ponownie objął urząd rektora od 1996 do 2002 roku.

W latach 2002–2008 uczelnią zarządzał Jerzy Antoni Woźniak, a następnie Robert Gliński od 2008 do 2012 roku. W późniejszych latach, aż do 2020 roku, rektorat piastował Mariusz Grzegorzek, a od 2020 roku na czołowej pozycji znajduje się Milenia Fiedler.

Wyróżnienia

W 2014 roku Państwowa Wyższa Szkoła Filmowa, Telewizyjna i Teatralna im. Leona Schillera wywalczyła drugie miejsce na świecie w prestiżowym rankingu szkół filmowych, opublikowanym przez magazyn „The Hollywood Reporter”. Czasopismo to, mające swoją siedzibę w Los Angeles i wydawane nieprzerwanie od 1930 roku, przygotowuje corocznie zestawienia najlepszych uczelni artystycznych.

Warto zaznaczyć, że ranking ten nie obejmował uczelni ze Stanów Zjednoczonych, co dodaje jeszcze większej wagi temu osiągnięciu. Uznanie dla PWSFTviT w tak elitarnej kategorii zostało uzasadnione jej znaczącym wkładem w rozwój kinematografii, poprzez kształcenie wielu wybitnych osobistości branży filmowej. Wśród nich można wymienić zdobywcę Oscara, Romana Polańskiego, który jest jedną z gwiazd związanych z tą uczelnią.

---

Oceń: Państwowa Wyższa Szkoła Filmowa, Telewizyjna i Teatralna im. Leona Schillera w Łodzi

---