Teatr Nowy w Łodzi

---

Historia teatru

„Zespół Teatru Nowego powstał z inicjatywy grupy młodych absolwentów łódzkiej Wyższej Szkoły Aktorskiej, którzy z ogromnym zaangażowaniem postanowili stworzyć nowoczesny teatr polityczny, a także wychować socjalistycznego człowieka. Zespół powstał z Grupy Młodych Aktorów, pracującej metodą Stanisławskiego, do której zalicza się takich twórców jak Kazimierz Dejmek, Dobrosław Mater, Tadeusz Mierzejewski, Janusz Warmiński, Jerzy Merunowicz, Stanisław Łapiński, Barbara Rachwalska, Bronisława Bronowska, Józef Pilarski, Wojciech Pilarski, Tadeusz Minc oraz Andrzej Wydrzyński.

Dnia 12 listopada 1949 roku zainaugurowano działalność Teatru Nowego premierą sztuki Vaška Káňi – „Brygada szlifierza Karhana”, w tłumaczeniu Heleny Walickiej, pod zespołową reżyserią Jerzego Merunowicza. W tytułowej roli wystąpił Józef Pilarski, a w pozostałych rolach zagrali m.in.: Kazimierz Dejmek, Wacław Kowalski, Bohdana Majda, Gustaw Lutkiewicz, Barbara Rachwalska, Janusz Warmiński, Józef Łodyński oraz Janusz Kłosiński. Repertuar Teatru Nowego w jego pierwszych latach obejmował sztuki socrealistyczne realizowane w formie zespołowej, takie jak „Makar Dubrawa” Aleksandra Korniejczuka (1950) czy „Bohaterowie dnia powszedniego” Évy Mándi (1950). Później zrealizowano również utwór klasyczny – „Horsztyński” Juliusza Słowackiego w reżyserii Janusza Warmińskiego (1951), jednak również w zgodzie z wymogami socrealistycznymi. W początkowych latach zespół pracował pod wspólnym kierownictwem.

Na mocy zarządzenia prezydenta RP Bolesława Bieruta z dnia 17 lutego 1950 roku Teatr Nowy w Łodzi otrzymał Order Sztandaru Pracy II klasy za wysoki poziom artystyczny oraz ideologiczny.

Kazimierz Dejmek (1952–1961)

Okres pierwszej samodzielnej dyrekcji Kazimierza Dejmka charakteryzował się politycznymi spektaklami, które jednak świadczyły o pewnej odwilży, z reguły reżyserowanymi przez samego Dejmka. Na deskach Teatru Nowego zaprezentował m.in. „Święto Winkelrieda” Jerzego Andrzejewskiego i Jerzego Zagórskiego, „Ciemności kryją ziemię” Jerzego Andrzejewskiego, „Noc listopadową” oraz „Akropolis” Stanisława Wyspiańskiego, a także „Łaźnię” Włodzimierza Majakowskiego, czy „Domek z kart” Janusza Kłosińskiego we współpracy z Emilem Zegadłowiczem. Przywrócił również dramat staropolski, wystawiając „Żywot Józefa” Mikołaja Reja oraz „Barbarę Radziwiłłównę” Alojzego Felińskiego. W repertuarze znalazła się także klasyka, w tym „Don Juan” Moliera oraz „Nie-Boska komedia” Zygmunta Krasińskiego w reżyserii Bohdana Korzeniewskiego.

Wojciech Pilarski (1962–1964)

Lata dyrekcji Wojciecha Pilarskiego obfitowały w nagradzane wystawienia zarówno klasyki, jak i współczesnego dramatu, zarówno polskiego, jak i zachodniego. Spektakl „Ten, który dotrzymuje słowa” Alfreda Dias Gomesa w reżyserii Józefa Grudy zdobył nagrodę podczas III Kaliskich Spotkań Teatralnych, a za „Czerwoną magię” przyznano nagrody I stopnia dla reżysera, scenografa oraz nagrodę za rolę Hieronimusa dla Zygmunta Malawskiego.

Janusz Kłosiński (1964–1970)

Dyrekcja Janusza Kłosińskiego, przypadająca na drugą połowę lat 60., zdominowana była przez popularne spektakle. Widzowie mogli zobaczyć m.in. „Pan Geldhab” Aleksandra Fredry w reżyserii Stanisława Łapińskiego oraz „Damy i huzary” w reżyserii Witolda Zatorskiego, a także „Życie Galileusza” Bertolda Brechta, „Rewizora” Mikołaja Gogola, i „Życie jest snem” Calderóna.

Jerzy Zegalski (1970–1974)

Obok dyrekcji Jerzego Zegalskiego, przypadającej na pierwszą połowę lat 70., dominowały sztuki współczesne. Odbywały się premiery dramatów zarówno polskich, jak i zagranicznych, takich jak „Sprawa Dantona” Stanisławy Przybyszewskiej, „Wygnańcy” Jamesa Joyce’a, „Proces o Andersonville” Saula Levitta w reżyserii Jerzego Zegalskiego czy adaptacja „Ameryki” Franza Kafki w reżyserii Zygmunta Hübnera.

Kazimierz Dejmek (1975–1979)

W 1975 roku Kazimierz Dejmek powrócił na stanowisko dyrektora Teatru Nowego. Jego druga kadencja przyniosła powrót do polskiej dramaturgii oraz tematyki politycznej. Na scenie pojawiły się dzieła takie jak „Dialogus de passione albo żałosna tragedia o męce Chrystusa”, spektakl muzyczny „Cień” Wojciecha Młynarskiego według Eugeniusza Szwarca, „Garbus” Sławomira Mrożka, polityczny dramat „Wielki Fryderyk” Adolfa Nowaczyńskiego, „Operetka” Witolda Gombrowicza oraz „Sen srebrny Salomei” Juliusza Słowackiego. Obok Dejmka reżyserowali także m.in.: Bohdan Korzeniewski, Maria Straszewska, Tadeusz Minc, Wojciech Pilarski i Marian Stanisławski.

Wojciech Pilarski (1980–1986)

Podczas drugiej kadencji Pilarskiego zrealizowano takie premiery jak „Dam i huzarów” w reżyserii Ludwika Benoi, „Tam i z powrotem” Feliksa Falka w reżyserii Jerzego Hutka, „Rodzina” Antoniego Słonimskiego w reżyserii Edwarda Dziewońskiego, „Szklana menażeria” Tennessee Williamsa w reżyserii Marka Gaja oraz „Człowiek jak człowiek” Brechta wyreżyserowanego przez Stanisława Szymczyka.

Jerzy Hutek (1987–1993)

Dyrekcja Jerzego Hutka to czas premier m.in. „Teatru czasów Nerona i Seneki” Edwarda Radzińskiego oraz „Emigrantów” Sławomira Mrożka w reżyserii Krzysztofa Rościszewskiego, a także farsy „Czego nie widać” Michaela Frayna oraz „Próby” według Tadeusza Siejaka w reżyserii Hutka i „Bonjour Marcel D.” autorstwa Jerzego Sitarza w reżyserii Lucyny Mielczarek.

Remont teatru (1993–1998)

W latach 1993–1998 Teatr Nowy przeszedł gruntowną modernizację oraz przebudowę, w wyniku czego Duża Scena wznowiła działalność 10 października 1998 roku, premierą „Fausta” Johanna Wolfganga Goethego w reżyserii Zdzisława Jaskuły; natomiast Mała Scena została oddana do użytku ponownie w 2001 roku.

Zdzisław Jaskuła (1997–1999)

Pierwsza dyrekcja Zdzisława Jaskuły w Teatrze Nowym zaowocowała spektaklem „Faust” Goethego w jego adaptacji i reżyserii.

Grażyna Wasilewska (1999–2002)

W 1999 roku dowodzenie Teatrem Nowym objęła Grażyna Wasilewska, wcześniej zastępczyni Zdzisława Jaskuły. W tym okresie widzowie mogli zobaczyć takie spektakle jak „Kadisz” Grigorija Gorina w reżyserii Remigiusza Brzyka i „Głód” Knuta Hamsuna w reżyserii Pawła Miśkiewicza, „Robinson Crusoe” Daniela Defoe w reżyserii Ondreja Spisaka, czy „Śluby panieńskie” Fredry w reżyserii Ireneusza Janiszewskiego. Warta odnotowania jest zdobyta nagroda Srebrnej Łódki za „Sen pluskwy” Tadeusza Słobodzianka w reżyserii Kazimierza Dejmka oraz „Kurkę wodną” Witkacego oraz „Beztlenowce” Ingmara Villqista w reżyserii Łukasza Kosa oraz „Króla Leara” Szekspira w wykonaniu Mikołaja Grabowskiego (2000). Kazimierz Grabowski pełnił funkcję dyrektora artystycznego od września 1999 do stycznia 2002. W ramach obchodów 50-lecia teatru w 1999 roku wyreżyserował „Proroka Ilję” Tadeusza Słobodzianka, który otrzymał Grand Prix w Konkursie na Wystawienie Polskiej Sztuki Współczesnej.

Kazimierz Dejmek (wrzesień–grudzień 2002)

Wrzesień 2002 roku przyniósł powrót Kazimierza Dejmka na stanowisko dyrektora, jednakże zmarł w trakcie prób do „Hamleta”, premierę zaplanowaną w celu uczczenia swojego powrotu do teatru do końca poprowadził Maciej Prus.

Janusz Michaluk (2003–2008)

Do najważniejszych spektakli z okresu dyrekcji Janusza Michaluka należały: „Mistrz i Małgorzata” Michaiła Bułhakowa w reżyserii Andrzeja Marii Marczewskiego, wyreżyserowana przez Ryszarda M. Nyczkę farsa „Mayday” Raya Cooneya oraz „Chłopcy” Stanisława Grochowiaka w reżyserii Marka Pasiecznego, „Obrona Sokratesa” Platona w reżyserii zastępcy dyrektora ds. artystycznych Grzegorza Królikiewicza, czy „Komedia omyłek” Szekspira w reżyserii Macieja Prusa, która zdobyła Złotego Yoricka za najlepszą inscenizację dramatów Williama Szekspira w sezonie 2004/2005. W lutym 2005 roku funkcję dyrektora artystycznego pełnił Jerzy Zelnik. Dzięki jego inicjatywie powstała Scena Młodych, gdzie zrealizowano spektakle jak „Bliżej” Patricka Marbera w reżyserii Karoliny Szymczyk, „Choroba młodości” Ferdinanda Brucknera w reżyserii Ireneusza Janiszewskiego oraz autorskie przedstawienie Michała Walczaka „Kac”. Przyznano mu również imię Kazimierza Dejmka przez Radę Miejską Łodzi w październiku 2007 roku.

Zbigniew Brzoza (2008–2009)

Inaugurowanie dyrekcji Zbigniewa Brzozy miało miejsce poprzez spektakl „Brygada szlifierza Karhana” Vaška Kaňi w reżyserii Remigiusza Brzyka w listopadzie 2008 roku. Tygodnik „Polityka” okrzyknął ten spektakl jako Wydarzenie Roku 2008, a dziennikarze przyznali mu Złotą Maskę dla najlepszego przedstawienia sezonu 2008/2009 na łódzkich scenach.

Mirosława Marcheluk (2009–2010)

W czasie dyrekcji Marcheluk odbyły się obchody 60-lecia Teatru Nowego, wzbogacone o wystawienie dramatu Maksyma Gorkiego „Na dnie” w reżyserii Ireneusza Janiszewskiego, retrospektywną wystawę fotograficzną oraz sympozjum o nazwie „Doktryna Kazimierza Dejmka”.

Zdzisław Jaskuła (2010–2015)

Druga kadencja Zdzisława Jaskuły zaprowadziła teatr z powrotem do społeczno-politycznej awangardy. W tym okresie odbyły się m.in. premiery „Kto nie ma, nie płaci” Dario Fo w reżyserii Piotra Bikonta, „Świętej Joanny szlachtuzów” Bertolta Brechta w reżyserii Jarosława Tumidajskiego oraz „Kobro” Małgorzaty Sikorskiej-Miszczuk w reżyserii Iwony Siekierzyńskiej, „Hotel Savoy” w reżyserii Michała Zadary, która była oparta na powieści Józefa Rotha oraz uhonorowana Złotą Maską „Antygona” i „Dogville” Larsa von Triera w reżyserii Marcina Libera, jak również „Bal w operze” bazującego na poemacie Juliana Tuwima w reżyserii Darii Anfelli oraz Lecha Raczaka czy „Ziemi obiecanej” Reymonta w reżyserii Remigiusza Brzyka.

Krzysztof Dudek (2016–2020)

Po śmierci Zdzisława Jaskuły w październiku 2015 roku, dyrekcję teatru objął Krzysztof Dudek. W tym czasie funkcje dyrektorów artystycznych pełnili Andrzej Bart (do 2018 roku) oraz Maciej Wojtyszko (od 2018 roku). Na ten czas przypadały premiery „Utraconej czci Barbary Radziwiłłówny” na podstawie sztuki Alojzego Felińskiego w reżyserii Agaty Puszcz oraz „Komeda” w reżyserii Leny Frankiewicz z tekstem Jarosława Murawskiego, a także „Humanki” tej samej reżyserki.

W ramach projektu „Łódź stolicą awangardy” Nowy wystawił „Szewców” Witkacego w opracowaniu i reżyserii Jerzego Stuhra; a w ramach takiej samej współpracy z Teatrem IMKA zrealizowano „Wiele demonów” Jerzego Pilcha pod reżyserią oraz adaptacją Mikołaja Grabowskiego, a także widowisko „Gala ’68. Wolność to luksus” w reżyserii Agnieszki Jakimiak. W 2019 roku Minister kultury i dziedzictwa narodowego, Piotr Gliński, przyznał teatrowi Srebrny Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” w związku z 70-leciem jego istnienia.

Dorota Ignatjew (2021-2024)

15 lutego 2021 roku, w wyniku konkursu, nową dyrektorką Teatru Nowego została Dorota Ignatjew, która wcześniej pełniła funkcje dyrektorki artystycznej Teatru Zagłębia w Sosnowcu i dyrektorki Teatru Osterwy w Lublinie. Zgodnie z jej koncepcją, teatr ten – zachowując szacunek do tradycji – miał mierzyć się z istotnymi problemami współczesności, dotykać kondycji człowieka w dzisiejszym świecie oraz śmiało sięgać po nowe środki wyrazu.

W programie znalazł się projekt „Nowy i Młodzi”, który był skierowany do studentów i młodych absolwentów szkół teatralnych. W ramach tego projektu powstały takie spektakle jak „Ludowa Historia Polski” w reżyserii Piotra Pacześniaka z dramaturgią Wery Makowskx oraz „Wszyscy jesteśmy dziwni” – dzieło oparte na reportażu Karoliny Sulej, które zostało zrealizowane przez Olgę Ciężkowską, a jego dramaturgię opracowała Anna Mazurek – ten projekt został nagrodzony za reżyserię oraz dramaturgię w Ogólnopolskim Konkursie na Wystawienie Polskiej Sztuki Współczesnej, a także Grand Prix Festiwalu 13. Koszalińskie Konfrontacje Młodych.

Na Dużej Scenie, również pod przewodnictwem Doroty Ignatjew, zaszczyt nadano wielu znakomitym reżyserom. Zrealizowano spektakle takie jak „1968 // biegnij, mała, biegnij” i „Śmierć komiwojażera” Remigiusza Brzyka, „Wielki Teatr Świata” Calderóna de la Barki Cezarego Tomaszewskiego, „Don Juan” Moliera w reżyserii Radosława Rychcika, czy „Kocha, nie kocha” na podstawie cyklu pieśni Franza Schuberta „Piękna młynarka” w reżyserii Tomasza Śpiewaka oraz „Hamlet we wsi Głucha Dolna” Ivo Bresana w reżyserii Roberta Talarczyka, „Dobrze ułożony młodzieniec” z tekstem Jolanty Janiczak w reżyserii Wiktora Rubina, „My, psy w kosmosie” w realizacji Przemysława Dąbrowskiego oraz „Śmieszy cię to?” Michała Buszewicza. Na Małej Scenie działały kierowniczki takie jak Agata Biziuk („Beze mnie jesteś nikim”) oraz Agnieszka Jakimiak i Mateusz Atman („Mój pierwszy rave”).

Marcin Brzozowski (2024-…)

Na początku września 2024 roku, Prezydent Miasta Łodzi Hanna Zdanowska desygnowała na stanowisko pełniącego obowiązki dyrektora Teatru Nowego Marcina Brzozowskiego.

Gmach Teatru Nowego

Budynek teatru został otwarty 1 września 1912 roku, a początkowo nosił nazwę Teatr „Scala”. Jego budowę zainicjował adwokat Stefan Kobyliński, przy wsparciu Eugeniusza Gundelacha. Przez ponad dwie dekady, aż do 1933 roku, gmach był wynajmowany zespołom żydowskim oraz różnym teatrzykom variété. W roku 1933 w obiekcie swoją siedzibę znalazł Teatr Miejski. Podczas niemieckiej okupacji Łodzi, w styczniu 1940 roku, zaczął działalność Theater zu Litzmannstadt, który po planowanej rozbudowie gmachu miał stać się główną siedzibą byłego Teatru Miejskiego. Niestety prace budowlane zostały wstrzymane w 1942 roku, a przed wyzwoleniem budynek ucierpiał w wyniku pożaru, który zniszczył część konstrukcji.

Po wojnie, w roku 1947, gmach został przekazany Towarzystwu Społeczno-Kulturalnemu Żydów, z zamiarem utworzenia siedziby dla Teatru Żydowskiego. Tuż przed oddaniem budynku do użytku, zespół Teatru Nowego, który wcześniej funkcjonował w gmachu Domu Żołnierza przy ul. Daszyńskiego 34 (dziś nazywanej ul. Tuwima), również został przeniesiony do nowej siedziby. Wspólna inauguracja działalności obu teatrów miała miejsce 4 lutego 1951 roku. Oba zespoły użytkowały budynek do 1955 roku, kiedy to Teatr Żydowski został przeniesiony do Warszawy.

Pozostałością po czasach, gdy w tej samej lokalizacji funkcjonowały dwie instytucje teatralne, są dwa odrębne wejścia po stronie ulicy Więckowskiego, a także osobne kasy oraz gabloty na afisze. W latach 1954-1966 gmach był również miejscem prezentacji spektakli Opery Łódzkiej.

W roku 1957, na miejscu dawnego magazynu kostiumów Teatru Żydowskiego, utworzono Małą Scenę. Po przeprowadzeniu remontu w latach 1958-1960, obiekt ten został nazwany Małą Salą. W latach 1993–1998 przeprowadzono gruntowną modernizację budynku teatru.

Sceny Teatru Nowego

W ofercie Teatru Nowego w Łodzi znajdują się dwie główne przestrzenie, które oferują niezwykłe wrażenia artystyczne. Duża Scena, zlokalizowana pod adresem ul. Więckowskiego 15, dysponuje dwupoziomową, klimatyzowaną widownią, która pomieści aż 380 widzów. To wyjątkowe miejsce jest wyposażone w nowoczesne elementy, takie jak moduł obrotowy, system zapadni oraz fosa dla orkiestry, co umożliwia realizację spektakli na najwyższym poziomie. Dodatkowo, nowoczesny sprzęt nagłaśniający i oświetleniowy zapewnia doskonałą jakość wrażeń dla wszystkich gości.

Natomiast Mała Scena, znajdująca się przy ul. Zachodniej 93, ma charakter studyjny. Jej kameralna atmosfera jest idealna dla mniejszych widowni, ponieważ pomieści od 100 do 150 osób, co sprzyja intymnemu odbiorowi sztuki.

Archiwum Teatru Nowego

Archiwum Teatru Nowego im. Kazimierza Dejmka w Łodzi to jedno z największych archiwów teatralnych w całym kraju. Gromadzi niezwykle cenne materiały, które dotyczą wszystkich przedstawień od momentu założenia Teatru w 1949 roku. W skład zbiorów wchodzą m.in. fotosy, nagrania dźwiękowe i filmowe z inscenizacji, partytury związane z muzyką teatralną, sceniczne egzemplarze tekstów sztuk teatralnych, a także nagrody, dyplomy oraz plakaty.

W tej obszernie zróżnicowanej kolekcji znajdują się także biogramy zarówno aktorów, jak i dyrektorów teatru, a także pamiątki oraz elementy scenografii, które mają ogromne znaczenie dla historii polskiego teatru.

W 2018 roku Teatr otrzymał dotację od Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego, która miała na celu digitalizację oraz udostępnienie zasobów archiwalnych. Dzięki temu zrealizowano projekt, który obejmował cyfryzację zdjęć archiwalnych oraz scenicznych egzemplarzy takich spektakli jak „Historya o chwalebnym Zmartwychwstaniu Pańskim”, „Dialogus de passione”, „Obrona Sokratesa”, „Uciechy staropolskie”, „Ciemności kryją ziemię” i wielu innych.

W ramach tych działań przeprowadzono również kwerendy zasobów archiwalnych w instytucjach takich jak Biblioteka Narodowa, WFDiF oraz Radia Łódź.

Zespół aktorski w sezonie 2024/2025

W sezonie 2024/2025 zespół aktorski Teatru Nowego w Łodzi prezentuje różnorodne talenty. Poniżej przedstawiamy aktorów, którzy będą częścią tej artystycznej formacji:

• Paweł Audykowski,
• Michał Badeński,
• Karolina Bednarek,
• Monika Buchowiec,
• Przemysław Dąbrowski,
• Barbara Dembińska,
• Maria Gładkowska,
• Łukasz Gosławski,
• Jolanta Jackowska,
• Malwina Jelistratow,
• Magdalena Kaszewska,
• Gracjan Kielar,
• Maciej Kobiela,
• Agnieszka Korzeniowska,
• Paweł Kos,
• Dariusz Kowalski,
• Edmund Krempiński,
• Michał Kruk,
• Tomasz Kubiatowicz,
• Halszka Lehman,
• Konrad Michalak,
• Adam Mortas,
• Mirosława Olbińska,
• Wojciech Oleksiewicz,
• Krzysztof Pyziak,
• Rozalia Rusak,
• Kamila Salwerowicz,
• Piotr Seweryński,
• Damian Sosnowski,
• Sławomir Sulej,
• Paulina Walendziak,
• Antoni Włosowicz,
• Katarzyna Żuk.

Każdy z aktorów wniesie swoją niepowtarzalną energię oraz z talentem wzmocni artystyczną misję teatru.

Osoby współpracujące z teatrem

W Teatrze Nowym w Łodzi występuje wiele utalentowanych osób, których praca przyczynia się do wyjątkowego charakteru tej instytucji kultury.

Aktorzy Bogdan Baer Marek Barbasiewicz Hanna Bedryńska Ludwik Benoit Stanisław Brejdygant Jacek Chmielnik Marek Cichucki Ryszard Dembiński Władysław Dewoyno Barbara Dziekan Krystyna Feldman Maria Gładkowska Mikołaj Grabowski Maciej Grzybowski Dymitr Hołówko Barbara Horawianka Emil Karewicz Janusz Kłosiński Jan Kobuszewski Piotr Krukowski Julia Krynke Gustaw Lutkiewicz Ignacy Machowski Jan Machulski Bohdana Majda Andrzej May Teresa Makarska Zygmunt Malawski Mirosława Marcheluk Ryszard Mróz Tadeusz Schmidt Małgorzata Skoczylas Bogusław Sochnacki Andrzej Szczytko Irena Szewczyk Mieczysław Voit Dariusz Wiktorowicz Zygmunt Zintel Reżyserzy Piotr Bikont Stanisław Brejdygant Zbigniew Brzoza Kazimierz Dejmek Mikołaj Grabowski Zygmunt Hübner Marcin Jarnuszkiewicz Łukasz Kos Bohdan Korzeniewski Maciej Prus Andrzej Szczytko Janusz Warmiński Jerzy Zegalski Scenografowie Henri Poulain Kompozytorzy Robert Janson Witold Krzemieński Tomasz Kiesewetter Dramaturdzy Andrzej Bart Tadeusz Słobodzianek

Osoby te obejmują zarówno utalentowanych aktorów, jak i reżyserów, którzy wnoszą swoje unikalne doświadczenie i kreatywność do każdej produkcji teatralnej.

---

Oceń: Teatr Nowy w Łodzi

---