Teatr Powszechny w Łodzi

---

Historia teatru

Początki

Teatr Powszechny w Łodzi zainaugurował swoją działalność w 1945 roku, na scenie przy ulicy Legionów. W maju tegoż roku Wydział Kultury i Sztuki Urzędu Wojewódzkiego Łódzkiego powierzył Mieczysławowi Stawskiemu kierownictwo nad sceną przy ul. 11 Listopada, która wcześniej nosiła nazwę Sala Śpiewaków. Wydarzeniem inaugurującym była premiera sztuki „Partyzant” autorstwa Wsiewołoda Iwanowa, w reżyserii Kazimierza Wilamowskiego.

Wkrótce po rozpoczęciu działalności, w lipcu 1945 roku, scena przyjęła nową nazwę – Teatr Powszechny TUR, co oznaczało przynależność do Towarzystwa Uniwersytetu Robotniczego. Niestety, nie zachowała ona długo swojej niezależności i od września tego samego roku Teatr Powszechny funcjonował jako jedna z dwóch scen Teatru Wojska Polskiego przy ulicy Cegielnianej, obecnie znanej jako ulica Jaracza. Dopiero w sezonie 1948/49 pod przewodnictwem Karola Adwentowicza teatr uzyskał samodzielność.

Na przestrzeni lat, Teatr Powszechny kształtowany był przez różnych dyrektorów, w tym przez renomowane postacie, takie jak Jadwiga Chojnacka, Roman Sykała, Roman Kłosowski, Mirosław Szonert, Bohdan Cybulski oraz Maciej Korwin.

W czerwcu 1945 roku na afiszu pojawiła się komedia Gabrieli Zapolskiej zatytułowana „Panna Maliczewska”. Przy realizacji tej sztuki Teatr Powszechny korzystał z doświadczenia zespołu Teatru Wojska Polskiego, a reżyserami przedstawienia byli Stanisław Daczyński oraz Leonia Jabłońska. Tytułową rolę zagrała Maria Zarębińska.

W niedługim czasie po premierze, zawarta została umowa między Głównym Zarządem Polityczno-Wychowawczym Wojska Polskiego a Wojewódzkim Zarządem Towarzystwa Uniwersytetu Robotniczego w Łodzi, co zaowocowało tym, że Teatr WP przejął kontrolę nad prowadzeniem Powszechnego. Na stanowisko naczelnym dyrektorem zaproponowano Władysława Krasnowieckiego, a Mieczysław Stawski pozostał kierownikiem II sceny. Dyrektorem administracyjnym natomiast został Zygmunt Nowicki. Na inaugurację sezonu 1945/1946 Teatr Powszechny przygotował komedię Aleksandra Fredry „Pan Jowialski”, która miała charakter jubileuszowy, upamiętniając 65-lecie kariery aktorskiej Marii Dąbrowskiej, zasłużonej postaci Teatru Łódzkiego.

W sezonie 1946/47 przyszedł czas na Leona Schillera, który objął dyrekcję „koncernu” Teatru Wojska Polskiego. Wicedyrektorami Teatru Powszechnego zostali kolejno Mieczysław Stawski oraz Zygmunt Nowicki. Repertuar ustalano w porozumieniu z Mieczysławem Stawskim i poddawano zatwierdzeniu Zarządowi Wojewódzkiemu TUR. Z tego okresu działalności, pomimo ograniczonej samodzielności, Powszechny przekonywał publiczność do swojego programu, a na afiszu znalazły się dzieła najwybitniejszych twórców polskiej i zagranicznej klasyki. Widzowie mieli okazję uczestniczyć w przedstawieniach takich autorów jak Franciszek Zabłocki, Aleksander Fredro czy Bolesław Prus, oraz obcować z dramatami Moliera, Nikołaja Gogola i Georga Bernarda Shawa.

Teatr Powszechny był miejscem, gdzie odbijały się ważne problemy społeczne, a także psychologiczne analizy otaczającej rzeczywistości.

Dyrekcja Karola Adwentowicza 1948-1950

W 1948 roku dyrektorem Teatru Powszechnego został Karol Adwentowicz. Jego kierunek skupiał się na szerokim upowszechnianiu sztuki teatralnej i tworzeniu repertuaru dostępnego dla szerszej publiczności. Podkreślał, że stawiał na repertuar z wysokimi wartościami artystycznymi, który miał przyciągać różnorodne grupy widzów. W teatrach tej kadencji, pojawiły się m.in. sztuki takie jak „Lisie gniazdo” autorstwa Liliany Hellman, „Moralność Pani Dulskiej” Gabrieli Zapolskiej, oraz „Dwa teatry” Jerzego Szaniawskiego. Te przedstawienia oraz znakomite kreacje aktorskie do dziś pozostają w pamięci miłośników teatru.

Dyrekcja Jadwigi Chojnackiej 1951–1957

W 1950 roku nastąpiła zmiana na stanowisku dyrektora – nową dyrektorką została Jadwiga Chojnacka. Jej kadencja wyróżniała się różnorodnością repertuaru, w tym spektakli takich jak „Poskromienie złośnicy” Szekspira oraz „Mazepa” Słowackiego. Teatr pod kierownictwem Chojnackiej podjął również wyzwanie teatralnej edukacji dzieci, zapraszając najmłodsza publikę na takie przedstawienia jak „Królowa śniegu” Hansa Christiana Andersena.

Chojnacka zainicjowała również działalność „Teatru Młodego Widza”. W ramach jej kadencji Teatr Powszechny odbył pierwsze tournée za granicą, wystawiając spektakle w Jugosławii i Wiedniu.

Dyrekcja Zbigniewa Koczanowicza 1957–1959

Lata 1957-1959 to czas, gdy dyrektorem był Zbigniew Koczanowicz. W tym okresie nastąpiła realizacja ważnych inscenizacji, takich jak „Cyda” Wyspiańskiego z Leonem Niemczykiem oraz „Pamiętnik Anny Frank”. Te spektakle zyskały uznanie wśród widzów i krytyków, a role Romany Kamińskiej, grającej Annę Frank oraz Feliska Żukowskiego jako Jegor Bułyczow, trwale zapisały się w historii teatru.

Dyrekcja Stanisława Piotrowskiego 1959–1965 i Romana Sykały 1965–1972

Po Koczanowiczu na czoło Teatru Powszechnego wyszedł Stanisław Piotrowski, który sprawował tę funkcję między 1959 a 1965 rokiem, po czym kierownictwo objął Roman Sykała. Przy jego udziale teatr zaczął obeznawać publiczność z trudniejszymi, refleksyjnymi dziełami, skupiając się na edukacji i poruszaniu istotnych tematów społecznych w takich utworach jak „Przed maturą” Jose Andre Lecoura oraz „Mocne uderzenie” Tedda Willysa. Premierowy pokaz dramatu „Wszyscy moi synowie” Arthur Millera, a również dzieła Sławomira Mrożka oraz inscenizacje polskich dramaturgów uświadomiły widzom znaczenie sztuk nowoczesnych w polskiej kulturze.

Dyrekcja Ryszarda Sobolewskiego 1972–1975

Ryszard Sobolewski obejmując dyrekcję Teatru pod koniec lat 70. skupił się na promowaniu aktorskiego rzemiosła. Jego program zakładał stworzenie teatra, który mógłby nawiązać bezpośredni kontakt z widzem poprzez ekspresję słowa oraz gestu. W repertuarze znalazły się play’e takie jak „Ich czworo” oraz „Koka na rozpalonym blaszanym dachu” Williama. W jego kadencji było również mnóstwo polskiej dramaturgii wdrożonej na scenę.

Dyrekcja Romana Kłosowskiego 1976–1981

Roman Kłosowski objął dyrekcję w drugiej połowie lat 70., wprowadzając trzy istotne kierunki artystyczne: teatr tematu współczesnego, aktora oraz „ufilmowienie” reżyserii teatralnej. To podejście sprawiło, że widzowie mogli obcować z dziełami o uniwersalnych problemach, takimi jak „Lot nad kukułczym gniazdem” i „Kopciuch” Janusza Głowackiego. Teatr w tym czasie wyraził swoje stanowisko wobec społeczeństwa, borykając się z ważkim tematem indywidualności jednostki w obliczu odmienności świata.

Teatr Powszechny w Łodzi w latach 1981–1995

Nowym dyrektorem Teatru Powszechnego w 1981 roku został Mirosław Szonert. Jego kadencja rozpoczęła się adaptacją „Zbrodni i kary” Dostojewskiego, a przełomowym momentem było przedstawienie „Wesele”. W dramatycznych zmianach dekady osiemdziesiątych szczególne miejsce zajęła polska dramaturgia, co wiązało się z potrzebą społeczną oraz ideową. Po Szonercie dyrektorem został Bogdan Pawłowski, a później Maciej Korwin, kontynuując prace nad rozwojem sceny do 1995 roku.

Dyrekcja Ewy Pilawskiej od 1995

Ewa Pilawska sprawuje obowiązki dyrektora Teatru Powszechnego w Łodzi od 1995 roku, będąc również inicjatorką Międzynarodowego Festiwalu Sztuk Przyjemnych i Nieprzyjemnych. Jej kadencja to czas dynamicznego rozwoju, w tym utworzenia Małej Sceny Teatru, której budowa zajęła ponad 60 lat. Pilawska wprowadza nowoczesne koncepty do działalności artystycznej, przyciągając nowe widownie.

Teatr Powszechny w Łodzi – Teatr blisko ludzi

Teatr prowadzi m.in. projekt Polskiego Centrum Komedii, który dąży do wsparcia współczesnej polskiej komedii poprzez konkursy na teksty dramatopisarskie oraz promowanie nowoczesnych technik. Oprócz tego, Teatr Powszechny, od 1994 roku organizuje Międzynarodowy Festiwal Sztuk Przyjemnych i Nieprzyjemnych, który stał się istotnym wydarzeniem w kalendarzu kulturalnym.

W ramach programu „Dziecko w sytuacji”, teatr realizuje autorskie spektakle, które podejmują ważne tematy życiowe skierowane do dzieci oraz młodzieży. Projekty takie, jak „Niezwykły dom Pana A.” i „#Otagowani”, poruszają istotne kwestie związane z wychowaniem i tożsamością młodego pokolenia.

Teatr Powszechny prowadzi także działania skierowane do osób niewidomych, organizując cykl „Teatr dla niewidomych i słabo widzących”, który został uruchomiony w 2005 roku. Projekt ten zdobył uznanie i stał się wyjątkowym wydarzeniem elitarnym ze względu na pozostałe formy teatralne w kraju.

Dyrektorzy

• Karol Adwentowicz 1948–1950,
• Jadwiga Chojnacka 1951–1957,
• Zbigniew Koczanowicz 1957–1959,
• Stanisław Piotrowski 1959–1965,
• Roman Sykała 1965–1972,
• Ryszard Sobolewski 1972–1975,
• Roman Kłosowski 1976–1981,
• Mirosław Szonert 1981–1985,
• Bogdan Piotrowski 1985–1991,
• Bohdan Cybulski 1990–1991,
• Maciej Korwin 1991–1995,
• Ewa Pilawska od 1995.

Zespół artystyczny

Aktorzy

W roku artystycznym 2020/2021 w Teatrze Powszechnym w Łodzi występuje zróżnicowany zespół utalentowanych aktorów, którzy wnoszą wyjątkowy wkład w rozwój teatru. Poniżej znajduje się lista członków zespołu:

• Małgorzata Goździk,
• Magdalena Dratkiewicz,
• Janusz German,
• Marta Górecka,
• Mirosław Henke,
• Filip Jacak,
• Andrzej Jakubas,
• Marta Jarczewska,
• Monika Kępka,
• Jakub Kotyński,
• Diana Krupa,
• Karolina Krawczyńska,
• Jakub Kryształ,
• Michał Lacheta,
• Barbara Lauks,
• Piotr Lauks,
• Karolina Łukaszewicz,
• Artur Majewski,
• Adam Marjański,
• Paulina Nadel,
• Zofia Plewińska,
• Barbara Połomska,
• Jan Wojciech Poradowski,
• Ewa Sonnenburg,
• Marek Ślosarski,
• Barbara Szcześniak,
• Arkadiusz Wójcik,
• Magda Zając-Zawadzka,
• Artur Zawadzki,
• Beata Ziejka,
• Zuzanna Zielińska.

W zespole znajduje się również kierownik literacki: Anna Maria Dolińska, a także inspicjenci oraz suflerzy: Małgorzata Urzędowska i Izabela Papierska.

---

Oceń: Teatr Powszechny w Łodzi

---