Teatr Lalek Arlekin

---

Historia teatru

Teatr Lalek Arlekin, który ma długą i barwną historię, został założony przez Henryka Ryla, pełniąc równocześnie rolę jego pierwszego dyrektora. Dzięki decyzji Ministerstwa Kultury i Sztuki z dnia 13 lipca 1948, Ryl mógł otworzyć teatr lalek w Łodzi. Jako pierwsze miejsce występów, teatr zajął budynek przy ul. Piotrkowskiej 150, gdzie 28 grudnia tego samego roku miała miejsce premiera spektaklu pt. „Dwa Michały i świat cały”, stworzonego przez Ryla. Kolejną premierą była produkcja „Kolorowe piosenki”, która zyskała sławę jako „wzorcowe przedstawienie dla najmłodszych widzów”.

Wyjątkowym momentem był występ w sztuce „Wesoła maskarada”, podczas którego po raz pierwszy na łódzkiej scenie zadebiutował aktor w masce. Teatr, nie ograniczając się jedynie do młodej widowni, zaczął pokazywać także spektakle dla dorosłych, w tym „Dzielny gród Tamary Gabbe” oraz „Lekarz mimo woli” Moliera.

Na początku 1950 roku teatr został upaństwowiony. W 1955 jego dotychczasowa siedziba została zamknięta z powodu niespełniania wymogów bezpieczeństwa, a występy przeniesiono do budynku przy ul. Wólczańskiej 5. Od 1962 teatr stał się jedynym użytkownikiem tego obiektu. Walne wydarzenie miało miejsce 24 lipca 1961 roku, kiedy to w teatrze odbył się pierwszy zjazd Polskiego Ośrodka Lalkarskiego Międzynarodowej Unii Lalkarzy – POLUNIMA, na czoło którego wybrano Jana Sztaudyngera.

Organizacja od swego założenia w 1961 roku mieściła się przy al. 1 Maja 2. W 1959 roku miał miejsce debiut spektaklu „Młynek do kawy” autorstwa Konstantego Gałczyńskiego, gdzie martwe przedmioty odegrały rolę głównych bohaterów.

W 1962 roku Ryl wyreżyserował spektakl „Nal i Damayanti” na podstawie tekstu Mahabharaty, któremu scenografię zaprojektował Wacław Kondka. Henryk Ryl pełnił funkcję dyrektora do 1964 roku, a następnie był kierownikiem artystycznym aż do 1974 roku, a nawet reżyserem i konsultantem programowym do 1978.

Ostatnie dzieło, które Ryl wyreżyserował, to sztuka „Marcinek zuch” z 1982 roku. W 1964 dyrektorem teatr został Regina Elkanowa, której kadencja przypadła na czas, gdy teatr otrzymał na własność budynek przy ul. Wólczańskiej.

W 1974 na czoło placówki stanął jego uczeń, Stanisław Ochmański, który debiutował w Arlekinie w 1951 roku, a przed objęciem stanowiska zarządzał Teatrem Lalki i Aktora w Lublinie. W przeciwieństwie do Ryla, Ochmański koncentrował się na kameralnych przedstawieniach, porzucając wielkie inscenizacje.

Na przełomie lat 70. w teatrze wprowadzono „scenę przedszkolną”, z ofertą przedstawień kierowanych do dzieci w przedszkolach. W trzydziestą rocznicę istnienia teatru doszło do gruntownego remontu jego siedziby, a w 1989 roku Teatr Arlekin otrzymał medal „Serce Dziecku”.

Nowym dyrektorem został w 1992 roku Waldemar Wolański, który był absolwentem wydziału lalkarskiego warszawskiej PWST i w 1981 roku związał się z Teatrem Arlekin jako aktor i reżyser. Pod jego przewodnictwem teatr rozpoczął organizację Międzynarodowego Festiwalu Solistów Lalkarzy, który odbywał się co dwa lata oraz Międzynarodowego Festiwalu Sztuki Ulicznej „TrotuArt”, trwający od 2006 roku.

W 2015 roku te festiwale zostały zastąpione nowym wydarzeniem, AnimArt, którego pierwsza edycja miała miejsce od 19 do 24 września. Po kompleksowy remont budynków teatralnych zakończono w 2014 roku, a 27 grudnia 2014 roku nadano teatrowi imię Henryka Ryla.

W czerwcu 2018 roku Waldemar Wolański został zastąpiony na stanowisku dyrektora przez Wojciecha Brawera. Od 1981 w strukturach teatru działa Pracownia Dokumentacyjna, która zajmuje się gromadzeniem materiałów dotyczących polskiego lalkarstwa.

W Muzeum Archeologicznym i Etnograficznym dostępne są w Dziale Widowisk Lalkowych lalki zaprojektowane specjalnie dla przedstawień Arlekinu, obok licznych zbiorów dotyczących scenografii innych teatrów lalkowych.

Teatr współpracuje z Muzeum Kinematografii, oferując program, który łączy wizyty w teatrze z możliwością zwiedzania muzeum. W ramach działalności teatru istnieje także Zespół Tańca Ludowego „Harnam”.

Dyrektorzy

Teatr Lalek Arlekin, znany z bogatej historii, miał w swoim gronie wybitnych dyrektorów, którzy przyczynili się do jego rozwoju. Oto ich nazwiska z przypisanymi okresami zarządzania:

• 1948 – 1964: Henryk Ryl,
• 1964 – 1974: Regina Elkan,
• 1974 – 1992: Stanisław Ochmański,
• 1992 – 2018: Waldemar Wolański,
• od 2018: Wojciech Brawer.

Przedstawienia (wybór; alfabetycznie)

Teatr Lalek Arlekin ma w swojej ofercie bogaty wybór przedstawień, które z pewnością przyciągną uwagę widzów w każdym wieku. Oto zróżnicowana lista tytułów przedstawień, które można znaleźć w repertuarze:

• Alicja w Krainie Czarów,
• Arlekinada,
• Bajka o królewnie, co spać nie chciała,
• Byczek Fernando,
• Ciżemka ze smoczej skóry,
• Co z tego wyrośnie,
• Cynowy Żołnierzyk,
• Czerwony Kapturek,
• DekAmore (na podstawie Dekameronu),
• Dwa Michały i świat cały,
• Dzielny gród,
• Gil pogromca smoków,
• Golem,
• Hefajstos,
• Horror Kitchen Show,
• Jak jeden malarz chciał namalować szczęśliwego motyla,
• Janulka,
• Jaś Szpak,
• Kolorowe piosenki,
• Konik Garbusek,
• Kot w butach,
• Krawiec Niteczka,
• Królewicz i żebrak,
• Królowa Śniegu,
• Lekarz mimo woli,
• Mała syrenka,
• Marcinek zuch,
• Maski mistrza Fantaski,
• Mistrz i Małgorzata,
• Młynek do kawy,
• Najdzielniejszy z rycerzy,
• Najzwyklejszy cud,
• Nal i Damayanti (Mahabharata),
• Niebieski piesek,
• Niewielki, niemały król (Król Maciuś I),
• Niezwykły wynalazek profesora Orzeszka,
• O diable i cyruliku,
• O żabce co nie została królewną,
• Pan Fajnacki,
• Pan Teatr,
• Pastorałka dla woła i osła,
• Pchła Szachrajka,
• Pieśń o lisie,
• Pietruszka,
• Piękna i Bestia,
• Piotruś Pan,
• Sambo i lew,
• Skrzydlaty złoczyńca,
• Stworzenie Świata,
• Szary chłopiec,
• Szkoła na opak,
• Śmiej się śmiej mała Oshin,
• Tajemnica wesołego miasteczka,
• Tymoteusz wśród ptaków,
• Ula z I b,
• Walka Smoków (spektakl plenerowy),
• Wesoła maskarada,
• W pogoni za… (na podstawie W pogoni za życiem Przemysława Wechterowicza),
• Wyprawa na Szklaną Górę,
• Zakochany obłok,
• Zdobycie bieguna południowego,
• Złodziej czasu,
• Złota różdżka,
• Złota rybka.

„Henryk” – Nagroda Sekcji Teatrów Lalkowych ZASP

W 2009 roku, Zarząd Sekcji Teatrów Lalkowych ZASP zdecydował o ustanowieniu prestiżowej nagrody „Henryka”, mającej na celu wyróżnienie znaczących osiągnięć twórczych związanych z teatrem lalek. Laureaci tej nagrody cieszą się zaszczytem otrzymania unikalnych statuetek „Henryka”.

Warto zaznaczyć, że patronem wspomnianej nagrody jest niezwykle utalentowany twórca Teatru Arlekin, Henryk Ryl.

Budynek teatru

Osobny artykuł dotyczący historii budynków teatralnych można znaleźć pod tym linkiem: Dawny dom redutowo-weselny w Łodzi. Obiekt, w którym obecnie mieści się teatr, zlokalizowany jest przy ul. Wólczańskiej 5. Jego powstanie datuje się na rok 1902, kiedy to otwarto Dom Tańca Offenbachów – miejsce popularnych koncertów oraz różnorodnych wydarzeń towarzyskich. W okresie dwudziestolecia międzywojennego funkcjonował tam Żydowski Dom Ludowy. Teatr Lalek „Arlekin” korzysta z tej przestrzeni od 1955 roku.

W 1978 roku przeprowadzono gruntowny remont gmachu „Arlekina”, a zaprojektowaniem wnętrz zajęli się Stanisław Cuchra-Cukrowski oraz Wiesław Błażewski. Budynek teatru został 8 grudnia 1994 roku wpisany do rejestru zabytków pod numerem A-356, co potwierdza jego wartość historyczną.

W latach 2012–2014 teatr przeszedł kolejną modernizację oraz remont. W związku z pracami budowlanymi, do lutego 2013 roku, przedstawienia odbywały się w budynku należącym do kompleksu Białej Fabryki, zlokalizowanej przy ul. Piotrkowskiej 282a.

Po zakończeniu remontu pod koniec 2014 roku, w dawnym domu redutowym znalazły swoje miejsce administracja, pracownie oraz kameralna scena. Natomiast w sąsiednim budynku przy al. 1 Maja 2 mieści się główna scena teatru oraz zaplecze hotelowe, co znacząco podniosło standardy oferowane przez „Arlekina”.

---

Oceń: Teatr Lalek Arlekin

---