Teatr „Pinokio” w Łodzi

---

Geneza nazwy

Początkowo, od 1945 roku, instytucja teatralna była znana jako Teatr Kukiełek, jednak wśród osób z nią związanych, krążyła nieoficjalna nazwa „Biedronki”. W 1949 roku zorganizowano ankietę dotyczącą nowej nazwy teatru, która była przeprowadzona wśród dzieci. Ten czas zbiegł się z pierwszą rocznicą premiery sztuki „Pinokio”, wyreżyserowanej przez Marię Janic, według adaptacji Aleksandra Maliszewskiego.

Spektakl spotkał się z entuzjastycznym przyjęciem ze strony widzów, co miało ogromny wpływ na wyniki tego plebiscytu.

Dyrektorzy teatru

Historia dyrektorów teatru „Pinokio” w Łodzi sięga kilku dekad, prezentując różnorodne osobowości, które wpłynęły na jego rozwój. Poniżej znajduje się lista osób, które pełniły tę odpowiedzialną funkcję na przestrzeni lat:

• 1945–1946 Marian Gluth,
• 1946–1956 Marta Janic,
• 1957–1958 Henryk Ryl,
• 1958–1962 Stanisław Byrski,
• 1962–1976 Marta Janic,
• 1976–1981 Jerzy Michalak,
• 1981–1990 Wojciech Kobrzyński,
• 1990–1993 Grzegorz Kwieciński,
• 1993–2009 Waldemar Wilhelm,
• 2009–2019 Konrad Dworakowski,
• 2019–2020 Rafał Sabara,
• od 2021 Gabriel Gietzky.

Historia teatru

W 1945 roku Marta Janic wespół z prof. Marianem Gluthem założyli Teatr Kukiełek w Centralnym Robotniczym Domu Kultury, który mieścił się przy ul. Piotrkowskiej 243. To właśnie tutaj, podczas premiery spektaklu „Bajowe bajeczki i świerszczowe skrzypeczki” 1 maja 1945, rozpoczęła się historia teatru, który nieoficjalnie zyskał miano „Biedronki”. Po pięciu latach działalności teatr przeszedł w ręce państwowe, a 22 czerwca 1950 roku zyskał nową lokalizację przy ul. Kopernika 16 jako Państwowy Teatr Lalek „Pinokio”.

Kiedy Marta Janic pełniła funkcję dyrektora, na afiszach regularnie pojawiały się dzieła kompozytorów takich jak Tomasz Kiesewetter, Tadeusz Paciorkiewicz, Józef Pawłowski, Seweryn Berezowski, Stanisław Gesternkorn oraz Piotr Marczewski. Współpraca z pasjonatami lalkarstwa, Wandą i Stanisławem Byrskimi, miała ogromny wpływ na rozwój teatru. Oprócz Janic, pieczę nad reżyserią trzymali również Wanda Byrska (autorka 30 premier) oraz Janusz Galewicz, który był kierownikiem literackim. Scenografie z lat 50. tworzyli znakomici artyści, tacy jak Henri Poulain, Wacław Kondek, Wanda i Stanisław Byrscy, Tadeusz Hołówko oraz Jerzy Nowosielski. Marka Waszkiela określa teatr Janicowej jako autentycznie dziecięcy, pełen śpiewu i baśni.

Marta Janic pożegnała się z widzami, reżyserując 118 premierę teatru, „Za siedmioma górami” Ewy Szelburg-Zarembiny, której scenerię zaprojektował Henri Poulain, a muzykę skomponował Andrzej Hundziak. To wydarzenie miało miejsce 29 sierpnia 1976 roku. Jeszcze w późniejszych latach, po przejściu na emeryturę, wróciła do reżyserii spektaklu „Zaklęty kaczor” Marii Kann, którego premiera miała miejsce 13 czerwca 1985 roku.

W czasie, kiedy Marta Janic nie kierowała teatrem, dyrekcję pełnili: Henryk Ryl w latach 1957–1958 oraz Stanisław Byrski w latach 1958–1962. Byrski ponadto miał wpływ na rozwój teatru, m.in. zatrudniając do współpracy Krzysztofa Pendereckiego jako kompozytora.

Piotrkowski Spółdzielczy Teatr Lalek „Sezam”, inicjatywa Henri Poulaina, oficjalnie zadebiutował 22 lipca 1950 roku, jednak 1 stycznia 1953 został przejęty przez Państwowy Teatr Lalek „Pinokio”. Jeszcze do przełomu lat 1958/1959 „Sezam” był filią teatru, prowadzącą przedstawienia objazdowe, a kierownictwo filii znajdowało się w rękach Marty Janic.

W latach 1976–1981 za dyrekcję „Pinokia” odpowiadał Jerzy Michalak, który poprowadził 17 premier, z czego 8 jako twórca. Ten okres przyniósł wiele zmian: z dotychczasowych 25 aktorów pozostało tylko 6, a pojawiły się nowe twarze, w tym reżyserzy jak Jan Prochyra, Janusz Ryl-Krystianowski, Wiesław Hejno, oraz kierownik literacki Bogusława Rzymska.

Jerzy Michalak nie bał się podejmować trudnych tematów; jego „Scena dla Dorosłych” wprowadziła odważne przedstawienia. Widzowie mogli obejrzeć m.in. „Dekameron” Giovanni Boccaccia w adaptacji Henryka Cyganika (premiera 30 maja 1977) oraz „Czarny kabaret” Marcina Wolskiego i Andrzeja Zaorskiego (29 czerwca 1970). Niestety, w 1981 roku z uwagi na zły stan techniczny, obie sale zostały zamknięte.

Po Jerzym Michalaku, nowym dyrektorem został Wojciech Kobrzyński, który zarządzał od 1981 do 1989 roku. Kobrzyński stawiał na ambitne projekty; w tym okresie powstało 29 premier, z czego 10 wyreżyserował osobiście. W jego gronie twórców znalazły się postacie takie jak Włodzimierz Fełenczak oraz Joanna Łupinowicz. Scenografie wykonywali Maria Kostrzewska i Tadeusz Hołówko, a muzykę komponowali Stanisław Nakielski i Krzysztof Dzierma. Do najbardziej rozpoznawalnych realizacji należy „Krakowiacy i górale” w reżyserii Wojciecha Kobrzyńskiego z premierą 23 marca 1985 roku.

Na „Scenie dla Dorosłych” pojawiły się sztuki takie jak „Panna Tutli Putli” Witkacego (premiera 19 września 1982) oraz „Czarująca Szewcowa” według Lorci (premiera 30 czerwca 1986, reżyseria Włodzimierz Fełenczak).

Grzegorz Kwieciński administrujący w latach 1990–1993 skupił się na poszukiwaniach nowatorskich form teatralnych. Podczas jego kadencji powrócił teatr do siedziby przy ul. Kopernika 16. Po tych zawirowaniach, prof. Waldemar Wilhelm objął dyrekcję, dążąc do podniesienia walorów technicznych spektakli. Na tej podstawie zmieniono nazwę teatru na Teatr Lalki i Aktora „Pinokio”, oferując różnorodne formy przedstawień.

Od 2009 do 2019 roku teatralne stery trzymał Konrad Dworakowski, a w 2020 roku na dyrektora powołano Rafała Sabarę. Od stycznia 2021 rangę dyrektora objął Gabriel Gietzky. 65-letni dorobek artystyczny Teatru Lalki i Aktora „Pinokio” to 216 premier, które przyciągnęły ponad 8 000 000 widzów.

W 2023 roku teatr przeniósł się do nowej siedziby, która znajduje się przy ul. Sienkiewicza 75/77 w odnowionym gmachu dawnej fabryki „Wigencja”. 2 kwietnia 2023 roku zagrano pierwszy spektakl w tej lokalizacji. Na oficjalne wydarzenia otwarcia czeka się z niecierpliwością, planowane na przełom września i października.

Zespół artystyczny

W skład zespołu artystycznego tego wyjątkowego teatru wchodzą osoby, które swoją pasją i talentem przyczyniają się do tworzenia niezwykłych przedstawień.

• Dyrektor: dr Gabriel Gietzky,
• Zastępca Dyrektora ds. administracyjnych: dr Patrycja Terciak-Wilk,
• Kierownik artystyczny: Anna Woźniak-Płacek,
• Aktorzy: Łukasz Batko,
• Łukasz Bzura,
• Krzysztof Ciesielski,
• Małgorzata Krawczenko,
• Żaneta Małkowska,
• Hanna Matusiak,
• Piotr Osak,
• Piotr Pasek,
• Anna Sztuder-Mieszek,
• Filip Wawrecki,
• Natalia Wieciech,
• Ewa Wróblewska,
• Jagoda Zimała.

---

Oceń: Teatr „Pinokio” w Łodzi

---