Górna to historyczna dawna dzielnica Łodzi, która do dnia 31 grudnia 1992 roku obejmowała południową część miasta. Całkowity obszar tej dzielnicy wynosił 71,9 km², a jej populacja oscylowała wokół 160 tys. mieszkańców.
Dzielnica została ustanowiona w 1960 roku, powstając na terenach, które wcześniej należały do obszarów Chojen oraz Rudy lub Południa. Nazwa Górna wywodzi się od głównego rynku, który w przeszłości znany był jako Rynek Górny. Dziś jest to plac Reymonta.
Warto zauważyć, że formalne istnienie dzielnicy Górna zakończyło się w 1992 roku, co sprawia, że jest ona interesującym przykładem zmieniającej się struktury urbanistycznej Łodzi.
Historia dzielnicy
Historia dzielnicy Górna jest bogata i pełna interesujących faktów. Niektóre z nazw osiedli, które dzisiaj możemy znaleźć w tej części miasta, jak Komorzniki (dzisiaj znane jako Komorniki) oraz Dąbrowa, były już wzmiankowane w dokumentach z 1332 roku.
W okresie wczesnego XV wieku, kiedy Łódź zaczynała nabierać cech miejskich, w jej okolicy istniały wioski. Już od końca XIV wieku, a konkretnie od 1398 roku, swoją historię prowadzą takie osady jak Ruda Chocianowicka (Pabianicka) oraz Chachuła Młyn. We wsi Rokicie, usytuowanej w dolinie rzeki Jasienia, historia sięga 1411 roku. Wzdłuż rzeki z biegiem lat powstało 28 gospodarstw oraz duży młyn.
Pierwsze dokumenty dotyczące Chojnych Dużych oraz Chojnych Małych pochodzą z 1469 roku, kiedy to obie te miejscowości miały wstąpić do parafii rzgowskiej. W 1793 roku Feliks Górski, który był właścicielem Chojen, ustanowił osadę Dąbrowa w północnej części tej wioski, w dużej mierze zasiedloną przez niemieckich osadników. Granicą zachodnią było Rokicie, a północną rzeka Dąbrówka, która biegła nieco na południe od DH Uniwersal, dzieląc tereny chojeńskie od dóbr biskupstwa włocławskiego, które w 1793 roku przeszły na własność skarbu pruskiego.
Na początku XIX wieku usytuowano tam drogę do Wiskitna, która później zyskała nazwę ulicy Rzgowskiej, łączącej Górny Rynek w Łodzi (dziś plac Reymonta). Istotnym elementem struktury osady Dąbrowa była droga polna biegnąca w kierunku wschód-zachód, która później stała się ulicą gen. Jarosława Dąbrowskiego.
Dzielnicę administracyjną Górna utworzono 1 stycznia 1960 roku jako jedną z pięciu nowo powołanych dzielnic Łodzi. Została ona stworzona poprzez połączenie istniejących od 1954 roku dzielnic Ruda i Chojny, po odłączeniu części ich północnych obszarów na rzecz dzielnic Śródmieście, Polesie oraz Widzew.
W skład nowej dzielnicy weszły obszary takie jak:
- dawna gmina Chojny, łącznie z wioską Dąbrowa; część gminy już od 1915 roku była w granicach Łodzi,
- dawna wieś Rokicie i kolonia Rokicie Nowe, które również do 1915 roku znajdowały się w granicach miasta,
- dawne miasto Ruda Pabianicka,
- wies Chocianowice,
- wies Jędrzejów, Młynek Wiskicki oraz Wiskitno-Ogród oraz fragment Olechowa Małego z gminy Wiskitno.
Co więcej, dzielnica Górna powiększyła się 1 stycznia 1988 roku o część wsi:
- Wiskitno oraz Wiskitno A-Las z gminy Brójce,
- Huta Szklana z gminy Andrespol,
- Bronisin Stary z gminy Rzgów,
- Łaskowice z gminy Pabianice.
Rejony dzielnicy
Obecnie w skład dzielnicy wchodzą osiem osiedli administracyjnych. Poniżej znajduje się tabela, w której przedstawiono szczegółowe informacje dotyczące tych osiedli.
| Osiedle administracyjne | Obszar SIM | Osiedla |
|---|---|---|
| Chojny-Dąbrowa | Chojny | |
| Dąbrowa | Kowalszczyzna, Młynek, Os. Tysiąclecia Państwa Polskiego, Os. J. Dąbrowskiego | |
| Chojny | Stare Chojny | Chojny Zatorze, Komorniki, Nowe Górki, Stare Górki, Józefów |
| Górniak | Górniak | |
| Piastów-Kurak | Kurak | Os. Piastów, Os. 1 Maja |
| Rokicie | Nowe Rokicie | |
| Rokicie | ||
| Ruda | Ruda Pabianicka | |
| Nad Nerem | Chocianowice | Charzew |
| Łaskowice | ||
| Wiskitno | Wiskitno | Wiskitno A-Las, Huta Szklana, Bronisin, Jędrzejów |
Na terenie dzielnicy
Ośrodki kultury
Na ulicy Siedleckiej 1 znajduje się Ośrodek Kultury Górna, który jest ważnym centrum życia kulturalnego w tej dzielnicy. W ośrodku aktywnie działają takie grupy jak Grupa Literacka Centauro oraz Zespół Tańca i Piosenki Akcent, które oferują różnorodne wydarzenia i spotkania artystyczne.
W przeszłości, do 30 czerwca 2012 roku, przy alei Politechniki 17 funkcjonowała filia ośrodka, znana jako Energetyk. Tam prowadzone były różnorodne zajęcia, takie jak plastyka, nauka gry na gitarze, nowoczesny taniec, karate i joga. Dla dzieci z pobliskich szkół organizowane były także zajęcia teatralne oraz projekcje filmowe.
Po zamknięciu filii, wszystkie te aktywności zostały przeniesione do głównej siedziby w Ośrodku Kultury Górna oraz na tereny Olechowa.
Zabytki
- Biała Fabryka Ludwika Geyera, w której znajduje się Centralne Muzeum Włókiennictwa,
- Kościół w skansenie łódzkiej architektury drewnianej,
- pałac braci Karola i Emila Steinertów,
- dworek Ludwika Geyera,
- zespół fabryki Ludwika Geyera przy ul. Piotrkowskiej 293-305,
- fabryka braci Stolarow,
- fabryka Adama Ossera,
- zespół willowo-ogrodowy Juliusza Müllera przy ul. Senatorskiej 6,
- modernistyczny gmach przychodni miejskiej,
- kościół św. Wojciecha Biskupa Męczennika,
- kościół Przemienienia Pańskiego,
- dwór Benedykta Górskiego,
- park Reymonta,
- park im. Legionów,
- willa Hüfferów,
- zespół willi Leona Akarta przy ul. Wróblewskiego 38,
- willa Ferdynanda Königa przy ul. Pabianickiej 49,
- willa Artura Meistra przy ul. Pabianickiej 152/154,
- zespół willi Siemensa przy ul. Pabianickiej 180/182,
- zespół willi Habika przy ul. Pabianickiej 238,
- budynek dawnego pensjonatu Teodora Steigerta przy ul. Popioły 49/51.
Cmentarze
- cmentarz katolicki św. Franciszka przy ul. Rzgowskiej 156/158,
- cmentarz katolicki św. Wojciecha przy ul. Kurczaki 81,
- cmentarz ewangelicko-augsburski św. Mateusza przy ul. Sopockiej 18,
- cmentarz katolicki na Rudzie Pabianickiej przy ul. Mierzejowej 1.
Szpitale
- Instytut „Centrum Zdrowia Matki Polki”,
- im. M. Kopernika,
- im. św. Jana Bożego,
- Ośrodek Rehabilitacji Kardiologicznej na Rudzie.
Uczelnie
- Wyższa Szkoła Informatyki WSInf,
- Wyższa Szkoła Studiów Międzynarodowych WSSM.
Obszary zieleni miejskiej
- Las Ruda-Popioły,
- 1 Maja,
- im. H. Dubaniewicza (d. Park Młodości),
- im. J. Dąbrowskiego,
- przy ul. Leczniczej,
- im. J. Słowackiego, d. park Wenecja, miejsce pierwszego objawienia św. Faustyny Kowalskiej,
- im. Legionów (d. park Hibnera),
- na Młynku,
- Sielanka,
- Stawy Jana,
- im. Wł. Reymonta,
- im. T. Rejtana,
- im. św. Maksymiliana Marii Kolbego położony pomiędzy ulicami Tatrzańską i Lucjana Rydla,
- przy ul. Brójeckiej położony w Wiskitnie pomiędzy ulicami Kolumny i Brójecką, ma status parku wiejskiego,
- przy ulicy Konnej – położony w Rudzie Pabianickiej pomiędzy ulicami Konną, Wyścigową, Ksawerowską a Długą,
- przy ul. Rudzkiej; to obszar około 6 hektarów położony w Rudzie Pabianickiej pomiędzy ulicami Rudzką a Narwik, nad rzeką Ner,
- Skrzywana.
Rzeki
- Augustówka – dopływ Olechówki (częściowo także w dzielnicy Widzew),
- Dobrzynka – dopływ Neru,
- Gadka – dopływ Neru,
- Jasień – dopływ Neru (częściowo także w dzielnicy Widzew),
- Ner (częściowo także w dzielnicy Widzew),
- Olechówka – dopływ Jasienia (częściowo także w dzielnicy Widzew).
Ośrodki wypoczynkowe
- Stawy Jana,
- Stawy Stefańskiego,
- Młynek,
- Ośrodek Sportu i Rekreacji Rudzka Góra (z torem saneczkowym i trasami dla rowerów górskich).
Kluby sportowe
- Chojeński Klub Sportowy,
- Rudzki Klub Sportowy,
- Metalowiec Łódź,
- Victoria Łódź,
- Ner Łódzki.
Ulice
W obszarze Górnej znajdują się kluczowe trasy komunikacyjne, w tym ulica Pabianicka, która zaczyna się przy placu Niepodległości (gdzie kończy się także ulica Piotrkowska). Szczególną rolę odgrywa również ulica Rzgowska, rozpoczęta przy placu Reymonta, oraz ulica generała Jarosława Dąbrowskiego, która odchodzi od ulicy Rzgowskiej na wschód, prowadząc w kierunku Widzewa.
Niektóre znane ulice Łodzi, takie jak Wólczańska czy Jana Kilińskiego, zakończają swój bieg w Górnej. Ważnym udogodnieniem komunikacyjnym była otwarta 1 września 2014 roku Trasa Górna, która zmniejszyła obciążenie powiązań drogowych, zapewniając dostępu między ulicami Rzgowską (przechodzącą następnie w DK 1) a Pabianicką (DK 14).
W południowej części Rzgowskiej znajduje się ulica Kolumny, prowadząca przez Wiskitno do Wiśniowej Góry, a także łącząca się z ulicą Tomaszowską. To jedna z najdłuższych ulic w Łodzi, mierząca około 9,3 km, oraz posiadająca najwięcej numerów administracyjnych.
Inne
- Port lotniczy Łódź im. Władysława Reymonta (częściowo także w dzielnicy Polesie),
- Elektrociepłownia EC 4,
- hipermarkety: Praktiker, Centrum Handlowe Guliwer z hipermarketem Carrefour, Tesco i Castorama,
- Szkoła Europejska z Oddziałem Matur Międzynarodowych,
- Buddyjski Ośrodek Medytacyjny Diamentowej Drogi,
- Sala Zgromadzeń Świadków Jehowy.
Przypisy
- Home – Buddyjski Ośrodek Medytacyjny w Łodzi [online], Buddyjski Ośrodek Medytacyjny w Łodzi [dostęp 24.05.2018 r.]
- a b Wyniki badań bieżących – Baza Demografia – Główny Urząd Statystyczny [online], demografia.stat.gov.pl [dostęp 20.05.2020 r.]
- Dziennik Urzędowy Rady Narodowej m. Łodzi, wyd. 10, Łódź: Rada Narodowa m. Łodzi, 23.12.1959 r.
- 30 czerwca Energetyk przestanie istnieć. lodz.naszemiasto.pl. [dostęp 01.06.2013 r.]
- Opis miasta Łodzi, Oskar Flatt, Warszawa 1853; pismo znajdowało się wtedy w Archiwum akt dawnych Gub. Warsz. pod r. 1404 fol. 251 1825. Akta ziemskie Łęczyckie.
- oprac. Andrzej Janecki na podstawie monografii Łódź. Dzieje miasta pod red. R. Rosina.
- Kazimierz Badziak, Na linii Łódź-Moskwa; Stolarowowie – łódzcy przedsiębiorcy pochodzenia rosyjskiego.
- Strona internetowa szpitala.
- Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 16.01.2015 r.]
Pozostałe obiekty w kategorii "Dzielnice":
Kolumny | Porąbka (Łódź) | Bałuty | Łagiewniki A | Widzew | Przylesie (Łódź) | Cegielnia (Łódź) | Chocianowice (Łódź) | Mania (Łódź) | Odzierady | Sikawa | Nowe Sady (Łódź) | Helenówek (Łódź) | Berlinek (Łódź) | Kurczaki (Łódź) | Polesie (Łódź) | Fabryczna Widzew | Nowe Centrum Łodzi | Śródmieście (Łódź) | Teofilów PrzemysłowyOceń: Górna