Polesie (Łódź)

Dzielnice

Polesie to obszar o dużym znaczeniu historycznym i społecznym, który do 31 grudnia 1992 roku stanowił jedną z dzielnic Łodzi. Ten rozległy teren, zajmujący powierzchnię 46 kilometrów kwadratowych, niegdyś zamieszkiwało około 133 tysięcy osób.

Charakteryzuje się bogatą historią oraz różnorodnością kulturową, co czyni go interesującym miejscem zarówno dla mieszkańców, jak i turystów. Po tym, jak Polesie przestało być formalnie uznawane za dzielnicę, jego tożsamość i znaczenie dla miasta wciąż pozostają aktualne.

Historia

Rozwój łódzkich dzielnic rozpoczął się formalnie w 1946 roku, kiedy to wprowadzono nowy podział administracyjny, definiując granice trzech głównych dzielnic: Północ, Południe oraz Śródmieście. W 1954 roku zmieniono ten podział, tworząc w tym czasie już siedem dzielnic: Bałuty, Staromiejska, Widzew, Chojny, Ruda, Polesie i Śródmieście. Z dniem 1 stycznia 1960 roku wprowadzono pięć dzielnic, które obejmowały Bałuty, Widzew, Śródmieście, Górną oraz wspomniane Polesie.

Warto zaznaczyć, że 1 stycznia 1993 roku zniesiono podział na dzielnice, a Łódź przekształcono w jednolitą gminę miejską. Dwa lata później, od 1 stycznia 1999 roku, uzyskała status miasta na prawach powiatu. Spośród dzielnic funkcjonujących po 1960 roku, Bałuty i Widzew nazwy zawdzięczają dawnym wsiom włączonym w granice miasta już w 1915 roku.

W szczególności południowa dzielnica, która kiedyś składała się z kilku wsi, przyjęła nazwę od kluczowego rynku, określanego wcześniej jako Rynek Górny (obecnie plac Reymonta). Terenu dzisiejszego Polesia nie cechowało wówczas duże zurbanizowanie. Obszary takie jak Karolew oraz Retkinia przez dłuższy czas funkcjonowały jako wsie otoczone lasami, natomiast bieżąca nazwa dzielnicy odzwierciedla jej teren po dawnych lasach.

Urbanizacja

Historia zabudowy obecnego Polesia sięga roku 1824, kiedy zrealizowano pierwszą regulację Łodzi, która obejmowała obszar sięgający do późniejszej ulicy Żeromskiego. Od Wólczańskiej do ul. Pańskiej (dzisiejszej Żeromskiego) zajmowały obszar działek prządków lnu. Te działki, przylegające do Wólczańskiej, były graniczone przez ogrody do ulicy Żeromskiego i rozciągały się od obecnej ulicy Zamenhofa na południe, aż do ulicy Wróblewskiego.

Na północ od Ludwika Zamenhofa – za Wólczańską, znajdowały się jedynie pola uprawne, które wciąż należały do mieszkańców Starego Miasta. Historia tych pól sięga czasów, kiedy ich granice przebiegały na linii południowy wschód – północny zachód. Wytyczenie ulicy Piotrkowskiej w osi północ-południe spowodowało, że granice pól uległy zmianie.

W połowie XIX wieku, na obrzeżach miasta przy Wólczańskiej można było zauważyć kilkanaście wiatraków. Miasto w tym okresie rozrastało się głównie na wschód i dopiero w 1859 roku podjęto decyzję o wytyczeniu kilku ulic na zachód od Wólczańskiej, co uznawane jest za początek dzielnicy Polesie. Dwie przecznice Piotrkowskiej, Dzielna (Narutowicza) i Krótka (Traugutta), doczekały się przedłużenia na zachód.

Te nowe ulice zostały w 1864 roku nazwane: przedłużenie Dzielnej – Zielona, a Krótkiej – św. Benedykta (dziś 6 Sierpnia). Na zachód wytyczono drugą ulicę równoległą do Wólczańskiej, która początkowo nie miała wówczas nazwy, a później stała się znana jako Długa – Gdańska.

Nazwę ulicy Zielonej nadano ze względu na liczne drzewa. W środkowej części obszaru wytyczono nowy rynek, który pierwotnie nosił nazwę placu Wiązowego, zanim otrzymał miano Rynku Zielonego, a obecnie nazywa się pl. Barlickiego.

Dzielnica Wiązowa rozwijała się dynamicznie, łącząc północ z szosą Konstantynowską (dziś ul. Legionów) oraz południową ulicą Podleśną (M. Skłodowskiej). Na przestrzeni lat granica dzielnicy przesunęła się poza ulicę Lipową, równoległą do Piotrkowskiej, do czasu, gdy zbudowano nową „dziką” ulicę, która biegła równolegle.

Wiek XX

W ciągu następnych stu lat granicą miasta na zachód były wielkie lasy, z których w 1903 roku przecięto tory kolejowej linii Warszawsko-Kaliskiej. Tor ten definiował obszar miejskiej zabudowy aż do połowy drugiej dekady XX wieku, co pozwoliło zachować las na zachodnich obrzeżach, który obecnie jest znany jako Park na Zdrowiu.

Na wschodnich obrzeżach torów kolejowych, w 1905 roku stworzono elegancki park publiczny, dzisiejszy park Poniatowskiego. Koncepcja Polesia zrodziła się w 1916 roku jako określenie terenów Lasu Miejskiego, które w czasie zimy 1914/15 i 1915/16 zostały wykarczowane przez mieszkańców Łodzi dla drewna opałowego wskutek trudności wojennych.

Po wycince uformował się rozległy, „pusty” obszar na zachód od torów kolejowych, który rozciągał się od ul. Karolewskiej na południu do Siewnej na północy. Termin Polesie zyskał popularność po roku 1929, gdy zaczęto budować osiedle im. Montwiłła-Mireckiego przy ulicy Srebrzyńskiej, potocznie nazywane Polesiem Konstantynowskim.

W latach 30. XX wieku przestrzeń ta została celowo zadrzewiona w ramach Parku Ludowego im. J. Piłsudskiego. Fragmenty naturalnego lasu przy ul. Krzemienieckiej po II wojnie światowej otoczone zostały płotem, tworząc ścisły rezerwat leśny Polesie Konstantynowskie, gdzie można dostrzec, jak dawniej wyglądało Polesie w czasach pierwszych Piastów.

Do 1914 roku część dzielnicy pod torami była już znacznie zurbanizowana. W dwudziestoleciu międzywojennym zabudowa dzielnicy po raz pierwszy przekroczyła tory, rozpoczynając osiedlenie Mireckiego (1929–1930), które stanowi doskonały przykład awangardowej architektury tego okresu, z 20 galeriowcami ułożonymi w układzie grzebieniowym.

Po wojnie do granic miasta przyłączono również tereny miasta Brus oraz wsi Retkinia. W latach 70. XX wieku rozpoczęła się budowa nowego ogromnego osiedla mieszkaniowego. W czasach III Rzeczypospolitej, jedyną znaczącą inwestycją miejską w dzielnicy stała się Grupowa Oczyszczalnia Ścieków.

Dzielnica Polesie

Prawdziwe uznanie dla nazwy Polesie zyskało w 1953 roku, kiedy ustalono podział Łodzi na siedem dzielnic administracyjnych. Nazwę Polesie nadano dla dzielnicy znajdującej się na środkowym zachodzie miasta, która to część akurat zajmowała kąt pomiędzy ul. Rąbieńską na północy a torem kolejowym na południu.

Początkowe granice Polesia z Śródmieściem biegły wzdłuż ulic Nowomiejskiej i Piotrkowskiej, od Północnej do Żwirki. Wzdłuż ul. Żwirki wytyczono granicę z dzielnicą Ruda, która przebiegała przez Park Poniatowskiego aż do torów kolejowych w rejonie stacji towarowej Łódź-Karolew.

1 stycznia 1960 roku wprowadzono nowy podział administracyjny, w którym Polesie zostało zachowane, z pewnymi korektami granic, w tym zmianą linii podziału pomiędzy Polesiem a Śródmieściem, przeniesioną na ulicę Wólczańską.

Osiedla na Polesiu

Obszar historycznej dzielnicy Polesie w Łodzi, ze względu na swoją strukturę, jest podzielony na 8 osiedli, które działają jako jednostki pomocnicze w miejskim systemie administracyjnym. W skład tych osiedli wchodzą:

Pod względem podziału administracyjnego, według łódzkiego Systemu Informacji Miejskiej, Polesie składa się z 11 osiedli, w tym:

  • Brus,
  • Karolew,
  • Koziny,
  • Lublinek,
  • Nowe Sady,
  • Politechniczna,
  • Retkinia,
  • Smulsko,
  • Stare Polesie,
  • Zdrowie,
  • Złotno.

Miejsca i obiekty charakterystyczne

W dzielnicy Łódź-Polesie można odkryć wiele interesujących miejsc i obiektów, które mają istotne znaczenie historyczne i kulturowe.

Do zabytków w tej okolicy należą:

W Polesiu znajdują się również ciekawe rzeki:

Oprócz tego warto zwrócić uwagę na Łódzki Ogród Botaniczny, który znajduje się przy ul. Krzemienieckiej. Zajmuje on powierzchnię 64 ha, na której rośnie zarówno flora rodzima, jak i wiele gatunków roślin obcego pochodzenia. Rośliny są zgrupowane w 9 działach tematycznych, takich jak: flora polska, ogród japoński, systematyka roślin zielonych, alpinarium, arboretum, rośliny ozdobne oraz lecznicze, a także biologia roślin i dział zieleni parkowej.

W Polesiu znajdują się także liczne parki, w tym:

Warto również zauważyć, że w Polesiu znajduje się zespół cmentarzy (katolicki, ewangelicki, prawosławny) z zabytkowymi grobowcami, założony w 1855 roku przy ulicy Ogrodowej, potocznie określany jako Stary Cmentarz.

Inne istotne instytucje to:

W dzielnicy można znaleźć również hale sportowo-widowiskowe, do których należą:

Kluby sportowe w regionie to:

W dzielnicy można również znaleźć:

Historia harcerstwa na Polesiu

Do 1939 roku, w granicach całego miasta Łódź, istniał jeden okręg Związku Harcerstwa Polskiego, który złożony był z dwóch hufców: łódzkiego hufca harcerzy oraz łódzkiego hufca harcerek.

Po zakończeniu II wojny światowej, w wyniku podziału miasta na dzielnice, powstało pięć hufców. Te nowe jednostki nie przyjęły jednak nazw odpowiadających dzielnicom, lecz nazwano je na cześć stron świata: Centrum, Północ, Południe, Wschód oraz Zachód.

Nazwy dzielnic otrzymały hufce, które zostały utworzone w 1950 roku w ramach OH ZMP. Z tego okresu na Polesiu pozostał jedynie sztandar.

Współczesne hufce zaczęły być formalnie organizowane na przełomie lat 1956 i 1957, w momencie odrodzenia ZHP. Dla dzielnicy Polesie charakterystyczne były lasy oraz drzewa, co znalazło odzwierciedlenie w pierwszym logo, będącym plaketką hufca ZHP Łódź-Polesie w postaci liścia kasztanowca, popularnego w tej części miasta.

Przypisy

  1. a b Wyniki badań bieżących - Baza Demografia - Główny Urząd Statystyczny [online], demografia.stat.gov.pl [dostęp 20.05.2020 r.]

Oceń: Polesie (Łódź)

★★★★★
Średnia ocena:4.98 Liczba ocen:13