Artur Rubinstein

---

Życiorys

Artur Rubinstein przyszedł na świat 28 stycznia 1887 roku w Łodzi jako najmłodszy z siedmiorga dzieci w rodzinie żydowskiej o średnich dochodach. Jego ojciec, Izaak Rubinstein, prowadził małą fabrykę tekstylną, podczas gdy matka, Felicja Heiman, zajmowała się domem. Już w młodym wieku wykazywał talent muzyczny, a w wieku zaledwie siedmiu lat wystąpił na koncercie charytatywnym, co zwiastowało jego przyszłą karierę. Jego pierwszym nauczycielem gry na fortepianie był Adolf Prechner w Łodzi, następnie rodzice przenieśli go do Warszawy, gdzie uczył się od Aleksandra Różyckiego.

W 1897 roku Rubinstein udał się do Berlina, by kontynuować naukę w Wyższej Szkole Muzycznej. Tam miał okazję uczyć się gry na fortepianie pod okiem Karla Heinricha Bartha, a jako opiekuna miał dyrektora akademii, Josepha Joachima. W trakcie swoich studiów intensywnie koncertował i zadebiutował 1 grudnia 1900 roku w berlińskiej sali koncertowej Beethoven-Saal. W kwietniu 1902 roku zagrał w Filharmonii Warszawskiej pod batutą Emila Młynarskiego. Uznanie przyniósł mu występ w Szwajcarii, gdzie prezentował się dla Ignacego Jana Paderewskiego.

W 1904 roku przeniósł się do Paryża, gdzie odbył koncert, uznawany za początek jego międzynarodowej kariery. W jego programie znalazły się dzieła takie jak Koncert fortepianowy f-moll oraz Etiuda op. 10 nr 2 Fryderyka Chopina i Koncert fortepianowy g-moll Camille’a Saint-Saënsa. Po tym wydarzeniu artysta rozpoczął intensywne tourne po Stanach Zjednoczonych, Europie i Ameryce Południowej, a także koncertował w Polsce – w takich miastach jak Łódź, Warszawa, Lwów, Kraków i Zakopane. Podczas I wojny światowej Rubinstein dawał koncerty na rzecz Czerwonego Krzyża oraz Polski.

W 1932 roku związał się z Anielą, córką Emila Młynarskiego. Ich córka, Eva, przyszła na świat w 1933 roku w Buenos Aires. W 1939 roku rodzinę Rubinsteinów zmobilizował wyjazd z Europy do Stanów Zjednoczonych. W trakcie II wojny światowej artysta brał udział w koncertach charytatywnych, głównie na rzecz polskich uchodźców, i głośno apelował w USA o przystąpienie do wojny, podkreślając uczestnictwo Polski w wojennym wysiłku.

Niestety, podczas konfliktu Rubinstein stracił niemal całą rodzinę, co sprawiło, że nigdy nie wystąpił z koncertem w Niemczech. 13 maja 1945 roku, w czasie koncertu w San Francisco, zebrań gości z okazji powołania Organizacji Narodów Zjednoczonych, zagrał Mazurka Dąbrowskiego w proteście przeciwko brakowi polskiej flagi na ceremonii, manifestując swoje oburzenie słowami:

W tej sali, w której zebrały się wielkie narody, aby uczynić ten świat lepszym, nie widzę flagi Polski, za którą toczono tę okrutną wojnę.

Po czym dodał:

A więc teraz zagram polski hymn narodowy.

Za to heroiczne zachowanie otrzymał dyplom od Polonii amerykańskiej. W 1946 roku zdobył obywatelstwo amerykańskie, jednak wciąż utrzymywał bliskie więzi z Polską. Niezmiennie posługiwał się płynnie językiem polskim, odwiedził Polskę siedmiokrotnie, z pierwszą wizytą w 1958 roku. W 1960 roku był zaszczycony przewodniczeniem jurorom VI Międzynarodowego Konkursu Pianistycznego im. Fryderyka Chopina w Warszawie, gdzie wykonał znane utwory z udziałem Orkiestry Symfonicznej Filharmonii Narodowej. Co więcej, zainaugurował 10. Międzynarodowy Festiwal Muzyki Współczesnej „Warszawska Jesień” w 1966 roku i wystąpił na koncercie z okazji 60-lecia Filharmonii Łódzkiej w 1975 roku.

Ostatni raz publicznie wystąpił na scenie w Londynie w 1976 roku, a w 1979 roku złożył wizytę w Polsce, przebywając w Łodzi i Warszawie. W warszawskiej kawiarni Andrzeja Bliklego, mieszczącej się przy ul. Nowy Świat, można znaleźć pamiątkowe zdjęcia z tej wizyty. Wówczas, Polskie Nagrania „Muza” wydały płytę z jego koncertem z 1960 roku.

Rubinstein został odznaczony tytułem doktora honoris causa Akademii Muzycznej im. Fryderyka Chopina w Warszawie. W 1971 roku, podczas występu w Holstebro w Danii przyznano mu prestiżową nagrodę Fundacji Muzycznej Léonie Sonning – pierwszą tego typu nagrodę przyznaną pianiście. W 1978 roku otrzymał również nagrodę Kennedy Center Honors.

Artur Rubinstein pasjonował się cygarami, a przed rewolucją komunistyczną posiadał nawet plantację tytoniu na Kubie. Swój artystyczny świat współtworzył z wieloma znakomitymi osobistościami, takimi jak Karol Szymanowski, Pablo Picasso oraz Grzegorz Fitelberg. Zmarł 20 grudnia 1982 roku w Genewie, a jego prochy spoczywają na zboczu góry Orah, w pobliżu Jerozolimy. Choć uzyskał pośmiertnie nagrodę Grammy w 1994 roku, to ostatnie lata życia spędził w bliskości z żoną Nelą, autorką książki kucharskiej „Nela’s Cookbook”, wydanej w Nowym Jorku w 1983 roku, znanej w Polsce jako „Kuchnia Neli”. Jest to zapis kulinarnej pasji artysty oraz bohemy artystycznej Nowego Jorku, Los Angeles i Paryża.

Pamiętniki

Artur Rubinstein, wybitny pianista, pozostawił po sobie nie tylko wspaniałe nagrania, ale również fascynujące wspomnienia, które możemy odkrywać poprzez jego autobiografie. W jego książkach znajdziemy wiele interesujących anegdot i refleksji na temat życia artysty oraz historii muzyki.

W szczególności warto zwrócić uwagę na dwa ważne tytuły jego pamiętników:

• „Moje młode lata (My Young Years)”, Polskie Wydawnictwo Muzyczne, Kraków 1976, ISBN 83-224-0303-8,
• „Moje długie życie (My Many Years)”, Polskie Wydawnictwo Muzyczne, Kraków 1988, ISBN 83-224-0367-4.

Ordery i odznaczenia

Artur Rubinstein, wybitny pianista, był nie tylko artystą, lecz także osobą, która otrzymała wiele prestiżowych wyróżnień. Jego osiągnięcia w dziedzinie muzyki zostały docenione zarówno w Polsce, jak i za granicą. Oto lista najważniejszych odznaczeń, które przyznano mu w ciągu jego życia:

• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (1934),
• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (28 kwietnia 1926),
• Krzyż Komandorski Orderu Legii Honorowej (Francja),
• Krzyż Komandorski Orderu Leopolda (Belgia),
• Krzyż Komandorski Orderu Zasługi (Chile),
• Krzyż Oficerski Orderu św. Jakuba od Miecza (Portugalia),
• Krzyż Orderu Cywilnego Alfonsa XII (Hiszpania),
• Prezydencki Medal Wolności (USA, 1976),
• Komandor z Gwiazdą Orderu Zasługi Republiki Włoskiej (Włochy),
• Komandor z Gwiazdą Orderu Imperium Brytyjskiego (Wielka Brytania).

Upamiętnienie

Artur Rubinstein, wybitny pianista, jest wciąż obecny w kulturowym i muzycznym życiu wielu osób. Od 1974 roku w Izraelu regularnie odbywa się Międzynarodowy Mistrzowski Konkurs Pianistyczny, którego celem jest upamiętnienie jego osiągnięć i talentu. 4 kwietnia 1984 roku Filharmonia Łódzka z dumą nosiła nazwę Państwowej Filharmonii im. Artura Rubinsteina w Łodzi, a 30 sierpnia 1999 roku Zarząd Województwa Łódzkiego nadał jej obecną nazwę: Filharmonia Łódzka im. Artura Rubinsteina.

W 1991 roku, Państwowy Zespół Szkół Muzycznych w Bydgoszczy przyjął imię Artura Rubinsteina, co również świadczy o jego niezwykłym dorobku, który inspiruje kolejne pokolenia. Co więcej, od 1993 roku odbywa się w Bydgoszczy Międzynarodowy Konkurs Młodych Pianistów „Arthur Rubinstein in memoriam”, który został zainaugurowany przez Ewy Stąporek-Pospiech, dyrektor tej szkoły. Wydarzenie to odbywa się pod patronatem Ewy Rubinstein, córki słynnego pianisty.

7 marca 2007 roku Sejm RP jednogłośnie zadecydował, aby uczcić pamięć Artura Rubinsteina, ogłaszając ten rok Rokiem Artura Rubinsteina. Dodatkowo, w 2008 roku w Łodzi powstała Międzynarodowa Fundacja Muzyczna im. Artura Rubinsteina, inicjująca Rubinstein Piano Festival. Festiwal ten zebrał znaczną uwagę i odbyły się jego trzy edycje: w latach 2008, 2011 i 2013.

W Muzeum Miasta Łodzi można znaleźć największą na świecie kolekcję pamiątek po Arturze Rubinsteinie, zgromadzoną w tzw. Galerii Muzyki im. Artura Rubinsteina, która została przekazana przez jego rodzinę. Te wszystkie wydarzenia pokazują, jak głęboko zakorzeniony jest jego wpływ na sztukę i kulturę, oraz jak wiele osób wciąż się nim inspiruje.

---

Oceń: Artur Rubinstein

---