Stanisław Rembek

---

Życiorys

Stanisław Rembek przyszedł na świat 6 lipca 1901 roku w Łodzi. Jego ojciec, Edmund Ehrenberg, pełnił funkcję kierownika robót budowlanych, a matka Kazimiera z domu Osmanowicz. W początkowych latach życia jego rodzina osiedliła się w Łasku. W 1909 roku Ehrenbergowie przeprowadzili się do Piotrkowa Trybunalskiego, gdzie Stanisław uczęszczał do gimnazjum rosyjskiego, a później do Gimnazjum im. Henryka Dąbrowskiego. Był aktywnym harcerzem oraz redaktorem szkolnej gazety zatytułowanej „Razem”. Od końca 1914 roku prowadził dziennik, a w 1918 roku wstąpił do tajnej Polskiej Organizacji Wojskowej. W 1919 roku przerwał naukę, aby dołączyć jako ochotnik do Wojska Polskiego, gdzie pełnił rolę kanoniera w 1. Baterii 10. Kaniowskiego Pułku Artylerii Lekkiej, biorąc udział w wojnie polsko-bolszewickiej. Do rezerwy przeszedł 17 stycznia 1921 roku i był uczestnikiem wojny obronnej 1939.

W czerwcu 1921 roku złożył egzamin maturalny w Gimnazjum im. Bolesława Chrobrego w Piotrkowie Trybunalskim. Ukończył studia z zakresu historii jako absolwent Uniwersytetu Warszawskiego oraz dziennikarstwa w Szkole Nauk Politycznych w Warszawie. W 1921 roku został członkiem Związku Niezależnej Młodzieży Socjalistycznej, a jego debiut literacki nastąpił na łamach pisma „Ognisko” w 1922 roku. W marcu opublikował artykuł „Duch wolności w konstytucji 17 marca 1921 r.”, a nieco później powieść młodzieżową w odcinkach pt. „Ekspedycja karna”. Współpracował również z „Kurierem Gnieźnieńskim”, gdzie ukazały się jego opowiadania „Pytanie” oraz „Dojrzałe kłosy”. Od 1923 roku był związany z dziennikiem PPS „Robotnik” i stał się członkiem Związku Zawodowego Literatów Polskich, co umożliwiło mu bliższe poznanie pisarzy zrzeszonych w PEN Clubie.

W latach 1924–1938 pełnił rolę nauczyciela polonisty, najpierw w gimnazjum żeńskim w Radomiu, a następnie w Szkole Handlowej w Piotrkowie Trybunalskim. Uczył także w Łęczycy, a później w Równem na Wołyniu. W 1928 roku odbył podróż po Europie, odwiedzając Czechosłowację, Austrię, Włochy oraz Francję, a w Algierii pracował jako kreślarz w biurze budowlanym. Stanisław Rembek tworzył bliskie relacje z zoologiem Augustem Dehnelem i jego żoną. W 1932 roku ukończył kurs oficerski w Zambrowie, uzyskując stopień podporucznika, a w 1935 roku poślubił Marię z Dalewskich Dehnelową.

Podczas września 1939 roku brał aktywny udział w obronie Warszawy, a czas okupacji spędzał w Grodzisku Mazowieckim przy ul. Plantowej. Jego wnikliwe opisy warunków życia w czasie II wojny światowej można znaleźć w „Dzienniku okupacyjnym”, który został wydany po jego śmierci. W okresie konspiracji angażował się w tajne nauczanie, był związany z Polskimi Socjalistami i ukrywał Żydów, stając się członkiem Armii Krajowej.

W 1949 roku jego przekład „Opowiadania Nikołaja Gogola” ukazał się na łamach Biblioteki Rolnika Polskiego, zaś w 1958 roku dołączył do PEN-Clubu. Po wojnie jego prace były obiektem ograniczeń publikacyjnych, szczególnie w czasach stalinowskich. W tym trudnym okresie pomoc Rembekowi okazał Bolesław Piasecki, który przyczynił się do wydania w 1956 roku w Instytucie Wydawniczym PAX zbioru opowiadań „Ballada o wzgardliwym wisielcu”, zawierającego również dwie gawędy styczniowe. Dzieło to posiada dedykację: „Bolesławowi Piaseckiemu jako ubogi dowód pamięci o wytrwałej pomocy okazanej w najcięższej epoce życia poświęcam”. Stanisław Rembek zmarł, a jego miejsce spoczynku znajduje się na cmentarzu Powązkowskim (kwatera 297-3-25).

Publikacje

Powieści

Stanisław Rembek, znany polski autor, ma w swoim dorobku szereg znaczących powieści, które ukazały się na przestrzeni wielu lat. Jego twórczość obejmuje m.in.:

• Nagan – wydany po raz pierwszy w 1928 roku, z kolejnymi edycjami w 1990,
• W polu – debiutujący w 1937 roku, a następnie publikowany w latach 1958 (w wydaniu emigracyjnym), 1983, 1993 oraz 1996,
• Wyrok na Franciszka Kłosa – pierwotnie wydany w 1947 roku, z reedycjami w 1956, 1977 i 2000,
• Ballada o wzgardliwym wisielcu oraz dwie gawędy styczniowe – opublikowana w 1956, z różnymi wydaniami w latach 1971, 1977, 2001, 2009 oraz 2012,
• Przemoc i szabla – wydana w 2001 roku,
• Cygaro Churchilla – ukazało się w 2004 roku.

Dzienniki

W dorobku Rembeka znajdują się również dzienniki, które oferują wgląd w jego przemyślenia oraz życie w różnych okresach. Najważniejsze z nich to:

• Dzienniki. Rok 1920 i okolice – publikacja z 1997 roku, wydana przez Oficynę Wydawniczą „Agawa” w Warszawie (ISBN 83-85571-09-4),
• Dziennik okupacyjny – wydany w 2000 roku.

Życie prywatne

Stanisław Rembek był osobą, która ceniła rodzinę. Był mężem Marii, pochodzącej z rodziny Dalewskich, która była córką Adolfa Dalewskiego. Wspólnie stworzyli dom, w którym przyszły na świat ich dwa dzieci: Zdzisława i Maruta.

Warto również wspomnieć o Maria Magdalenie Stępniewskiej, pasierbicy pisarza. To właśnie ona podjęła się zadania przygotowania do publikacji dwóch dzienników Rembeka, które ukazały się po jego śmierci.

Upamiętnienie

Warto zwrócić uwagę, że postać Stanisława Rembeka została uwieczniona w filmie dokumentalnym Jana Sosińskiego zatytułowanym „Rembek”, który miał swoją premierę w 1993 roku.

Ulice noszące imię tego pisarza można znaleźć w takich miejscowościach jak Piotrków Trybunalski oraz Grodzisk Mazowiecki.

Ekranizacje

Istnieje kategoria, która skupia się na filmowych adaptacjach dzieł Stansława Rembeka. Warto wyróżnić dzieło, które zostało przeniesione na duży ekran, a mianowicie powieść Wyrok na Franciszka Kłosa. Andrzej Wajda stworzył film o tym samym tytule, przyciągając uwagę widzów swoją reżyserią.

Ponadto, Juliusz Machulski zrealizował film Szwadron, bazując na motywach opowiadań Przekazana sztafeta oraz Igła wojewody.

Nagrody

W ciągu swojej kariery Stanisław Rembek otrzymał znaczące uznanie za swoje osiągnięcia literackie, które potwierdzają jego talent i wkład w polską kulturę. Wyróżnienia te są następujące:

• 1938 – nagroda Fundacji im. Franciszka Salezego Lewentala,
• 1938 – nagroda miasta Kalisza im. Adama Asnyka,
• 1945 – nagroda Ministerstwa Kultury i Sztuki.

---

Oceń: Stanisław Rembek

---