Jurek Becker

---

Życiorys

Dzieciństwo i młodość

Jurek Becker przyszedł na świat 30 września w Łodzi, choć prawdziwa data jego urodzin została zniekształcona przez ojca, który starał się uchronić go przed wysiedleniem z getta. W związku z tym, Becker przez długi czas miał trudności w przypomnieniu sobie rzeczywistej daty urodzenia. Istnieje przypuszczenie, że mógł być kilka lat młodszy niż oficjalnie podawano z różnych źródeł.

Rodzice Beckera to Żydzi, a jego ojciec, Max Becker (1900–1972), pochodzący z Bawarii, pełnił funkcję urzędnika, a później prokurenta w branży odzieżowej. W 1939 roku Jurek z rodzicami został przesiedlony do łódzkiego getta. W wieku pięciu lat znalazł się w niemieckim obozie koncentracyjnym Ravensbrück, a później w Sachsenhausen. Po wojnie jego ojciec, który przeżył Auschwitz-Birkenau, odnalazł syna z pomocą amerykańskiej organizacji charytatywnej. W wyniku wojny zginęło około 20 członków rodziny Beckera, większości z nich Jurek nie miał okazji poznać. Tylko on, jego ojciec oraz ciotka, która przed wybuchem wojny uciekła do USA, pozostali przy życiu.

Młody pisarz podkreślał, że niewiele z tego okresu pamięta. Jak sam mówił, większość wspomnień wyparł, a dni spędzone w obozie były tak monotonne, że jego życie można by określić jedynie jako wegetację. Jego ojciec nie starał się także wywołać w nim wspomnień:

„Mój ojciec po wojnie nie starał się zbytnio, utrzymać we mnie moje wspomnienia, powiedziałbym nawet, że zrobił wiele, by je stłamsić, wymazać. Jeśli dobrze sobie przypominam, przeszłość, choć była wtedy tak niedawna, nie odgrywała w naszych rozmowach żadnej roli, a moje pytania spławiał – pewnie dlatego, że bardziej tego doświadczył, niż ja”.

W związku z tym, Jurek Becker próbował w późniejszych latach odnaleźć swoją przeszłość, a efekty tych poszukiwań zamieniał w literackie narracje:

„Dlatego też opowiadania o getcie napisałem tak, jakbym był specjalistą w tej sprawie. Być może myślałem, że jeśli tylko będę wystarczająco długo pisał, wspomnienia przyjdą do mnie. Pewnie też kiedyś zacząłem traktować niektóre moje wymyślone historie uważać za wspomnienia. Nie mieć wspomnień z dzieciństwa, to tak, jakbyś był zdanym na ciągłe wleczenie ze sobą skrzynki, której zawartości nie znasz. A im jesteś starszy, tym wydaje się ona ci się cięższa, i coraz bardziej niecierpliwisz się, kiedy będziesz mógł ją w końcu otworzyć”.

W 1945 roku Jurek Becker wraz z ojcem zamieszkał na Lippehner Straße 5 w Berlinie Wschodnim. Decyzję tę uzasadnił jego ojciec, podkreślając, że w radzieckiej strefie okupacyjnej do władzy doszli antyfaszyści, którzy z determinacją potrafili radzić sobie z antysemityzmem. Max Becker podkreślał różnice między sobą a Niemcami. Jurek odnosząc się do relacji z ojcem, twierdził, że były one dość pozytywne, chociaż zaznaczał:

„Trudność w utrzymaniu dialogu z moim ojcem powodował też fakt, że byłem potworem. Proszę tego nie poczytać mi za zarozumiałość, kiedy powiem, że mojego ojca, który był prostym człowiekiem, z trudem uchodził w moich oczach za dorosłego. Ja zaś, w jego oczach, byłem czymś pośrednim między inteligentną bestią a zwykłym dzieciakiem”.

Jurek Becker nigdy nie poruszał kwestii swojego stosunku do macochy. Większym wyzwaniem w Berlinie Wschodnim była jednak jego trudność w posługiwaniu się językiem niemieckim:

„Kiedy miałem osiem lat, mój ojciec, jedyny krewny, którego pozostawiła mi przy życiu wojna, z dnia na dzień przestał rozmawiać ze mną po polsku. Wiem, że chciał dobrze, myślał, że nie pozostanie mi nic innego, jak w mgnieniu oka nauczyć się niemieckiego. Nie przypuszczał jednak, że szybciej będę zapominał polski, niż uczył się niemieckiego. Dlatego przez pewien czas musiałem żyć dosłownie bez jakiegokolwiek języka”.

Największe trudności Becker miał w szkole, gdzie uznawano go za obcego, a koledzy z klasy często go prześladowali. Szczęściem szkolnym okazywało się dla niego unikanie błędów. Pomimo tego życie w Berlinie można było uznać za znośne, bowiem Żydzi cieszyli się pewnymi przywilejami, jak lepsze kartki żywnościowe.

Od 1945 roku Jurek Becker pozostawał w Berlinie Wschodnim, dzieląc mieszkanie między innymi z Manfredem Krugiem. W 1955 roku uzyskał maturę, przeszedł dwa lata służby wojskowej w armii NRD oraz dołączył do FDJ. Na przekór oczekiwaniom ojca, który pragnął, by jego syn kształcił się na lekarza, w 1957 roku Becker rozpoczął studia filozoficzne i stał się członkiem SED. Jednak po szóstym semestrze został wydalony z uniwersytetu z powodów politycznych, rozpoczynając życie jako literat.

Pisarstwo

W 1960 roku Jurek Becker zainicjował studium scenariopisarskie w centrum filmowym w Babelsbergu, równocześnie tworząc liczne teksty kabaretowe. W 1962 roku rozpoczął pracę jako etatowy scenarzysta w DEFA, gdzie stworzył kilka sztuk telewizyjnych oraz scenariuszy. Kiedy w 1968 roku jego scenariusz zatytułowany „Jakub Łgarz” został odrzucony, przerobił go na powieść, która ukazała się rok później i w 1974 roku została zekranizowana. Otrzymał również nagrodę im. Heinricha Manna oraz nagrodę im. Charlesa Veillona w 1971 roku. Jego najsłynniejsza książka, „Jakub Łgarz”, doczekała się już dwóch filmowych adaptacji, a ekranizacja reżyserii Franka Beyera z 1974 roku, z Vlastimilem Brodskym w roli głównej, otrzymała nominację do Oscara w kategorii filmu zagranicznego. Polscy widzowie znają oba filmy pod tytułem Jakub kłamca (Jakub kłamca z 1999).

W 1972 roku zmarł ojciec Beckera. Rok później światło dzienne ujrzała jego kolejna powieść, „Irreführung der Behörden” (pol. Oszukiwałem władze, 1976), która w kolejnych latach zdobyła literacką nagrodę Wolnego Miasta Bremy i nagrodę państwową NRD. Poza tym Jurek Becker został członkiem zarządu Związku Literatów NRD. W 1976 roku, angażując się politycznie, podpisał list otwarty wyrażający sprzeciw wobec pozbawienia obywatelstwa Wolfa Biermanna, co skutkowało jego wykreśleniem z listy członków SED oraz utratą stanowiska w zarządzie Związku Literatów. W tym samym roku wyszła powieść „Bokser”. Następnie, w 1977 roku, pisarz wystąpił ze Związku w proteście przeciwko wykluczeniu Reinera Kunze i zyskał zgodę władz NRD na przeprowadzkę do NRF. Jego dzieła przestały być publikowane w NRD, a projekty scenariuszy regularnie odrzucano. Becker uważał, że nieustanne polityczne rozgrywki mają negatywny wpływ na literaturę, lecz podkreślał:

„Gdybym tylko mógł publikować w NRD i nie zabrano by mi czytelników, chciałbym od jutra znów żyć w NRD”.

W latach 1978–1984 ukazały się dwie kolejne powieści („Bezsenne dni” w 1978 oraz „Przyjaciel całego świata”, napisany w 1982) oraz zbiór opowiadań „Po pierwszej przyszłości” (1980). W tym okresie Jurek Becker gościnnie wykładał na uniwersytetach i prowadził wykłady programowe.

W 1986 roku zadebiutowała powieść „Dzieci Bronsteina”, a Becker stworzył także scenariusz do popularnego serialu „Ukochany Kreuzberg”, za co w kolejnym roku otrzymał Złotą Nagrodę Adolfa Grimme’a, współpracując przy tym z Manfredem Krugiem oraz Heinzem Schirkiem.

Becker niechętnie dzielił się informacjami na temat swojego życia prywatnego. Wiadomo, że był dwukrotnie żonaty i miał trzech synów, z których najmłodszy, Jonathan, przyszedł na świat w 1990 roku. Pisarz zmarł na raka jelita, który zdiagnozowano u niego pod koniec 1995 roku.

Jurek Becker o byciu Żydem

Na pytanie o swoje pochodzenie, Jurek Becker zazwyczaj odpowiadał: „Moi rodzice byli Żydami”. Mimo tego, sam siebie identyfikował jako ateistę. Jego ojciec nie wprowadził go w świat żydowskich tradycji, przez co Becker nie miał z nimi żadnych silnych powiązań.

Nawiasem mówiąc, według doniesień, w synagodze był tylko raz w swoim życiu. To wydarzenie miało miejsce przed kręceniem filmu telewizyjnego, kiedy to chciał zapoznać się z zwyczajami i ceremonią, które miały miejsce w takim miejscu.

Nagrody i wyróżnienia

Jurek Becker zdobył wiele prestiżowych nagród, które podkreślają jego znaczący wkład w literaturę i sztukę. Oto kluczowe wyróżnienia, które uzyskał w trakcie swojej kariery:

• 1971 – otrzymanie Nagrody Heinricha Manna oraz Nagrody im. Charlesa Veillona,
• 1974 – zdobycie Nagrody Literackiej Miasta Brema,
• 1975 – Nagroda Państwowa Niemieckiej Republiki Demokratycznej,
• 1982–1983 – pełnienie funkcji Pisarza Miasta Bergen,
• 1987 – Złota Nagroda im. Adolfa Grimme’a za scenariusz serialu Liebling Kreuzberg,
• 1990 – przyznanie Nagrody im. Hansa Fallady miasta Neumünster,
• 1991 – odbiór Niemieckiej Nagrody Filmowej,
• 1992 – honorowanie Orderem Zasługi Republiki Federalnej Niemiec.

Dzieła

Jurek Becker to znakomity pisarz, którego twórczość obejmuje wiele znanych dzieł. Jego prace są różnorodne, od powieści po eseje, i odzwierciedlają jego unikalny styl i podejście do rzeczywistości. Poniżej znajduje się zestawienie najważniejszych publikacji autora:

• 1969 – Jakob der Lügner (pol. Jakub Łgarz, 1983),
• 1973 – Irreführung der Behörden (pol. Oszukiwałem władzę, 1976),
• 1976 – Der Boxer,
• 1978 – Schlaflose Tage,
• 1980 – Nach der ersten Zukunft (opowiadania),
• 1982 – Aller Welt Freund,
• 1986 – Erzählungen,
• 1986 – Bronsteins Kinder,
• 1990 – Warnung vor dem Schriftsteller, trzy wykłady we Frankfurcie,
• 1992 – Amanda herzlos (pol. Amanda bez serca, 1996),
• 1996 – Ende des Größenwahns (eseje, odczyty),
• 2004 – Lieber Johnny,
• 2004 – „Ihr Unvergleichlichen” (listy).

Każde z tych dzieł stanowi istotny krok w rozwoju literackim Beckera, ukazując jego przemyślenia oraz doświadczenia życiowe.

Biografie

W 2003 roku ukazała się publikacja autorstwa Sandera L. Gilmana, zatytułowana Jurek Becker. A Life in Five Worlds, która została wydana w Chicago. Książka ta oferuje wnikliwe spojrzenie na życie oraz twórczość Jureka Beckera, ukazując różne aspekty jego pracy oraz wpływ, jaki wywarł na literaturę i kulturę.

---

Oceń: Jurek Becker

---