Bazylika archikatedralna św. Stanisława Kostki w Łodzi

---

Historia

W 1895 roku zainicjowano powołanie Komitetu budowy archikatedry, w skład którego weszli znaczący łódzcy przemysłowcy, między innymi Juliusz Teodor Heinzel, Edward Herbst, Juliusz Kunitzer, Józef Richter oraz Adolf Hoffrichter. W okolicach 1897 roku, miejskie władze zdecydowały się przeznaczyć część placu Szpitalnego na budowę nowej, trzeciej katolickiej świątyni. W 1898 roku ogłoszono konkurs na projekt, który został wygrany przez firmę „Wende i Zarske”, kierowaną przez Johannesa Wende oraz Adolfa Zarske, którzy wciągnęli do współpracy młodego wówczas architekta, Emila Zillmanna.

Stopień zaangażowania Zillmanna w projekt pozostaje niejasny. Choć w latach 70. XX wieku przypisywano mu całkowite autorstwo, obecnie uznaje się Johannesa Wende i Adolfa Zarske jako współtwórców tej budowli. W 1900 roku oznaczenia działki pod przyszłą świątynię wykonało biuro pomiarów prowadzone przez Zdzisława Kułakowskiego oraz Mikołaja Trąbczyńskiego. Dalsze poprawki do pierwotnego projektu, mające na celu zwiększenie rozmiarów kościoła, wprowadzili Józef Pius Dziekoński, Sławomir Odrzywolski-Nałęcz oraz Stefan Szyller.

Wnętrze świątyni zostało zaprojektowane przez Zygfryda Sterna, natomiast nad budową czuwali architekci Kazimierz Sokołowski, a od 1909 roku Kazimierz Stebelski. Kamień węgielny został poświęcony 16 czerwca 1901 roku przez arcybiskupa warszawskiego, Wincentego Chościak-Popiela. Budowa kościoła trwała od 1901 do 1912 roku, a jego struktura powstała z nieotynkowanej jasnożółtej cegły, w stylu znanym jako Rohbau.

Co ciekawe, 10 grudnia 1920 roku, kościół św. Stanisława Kostki został przez papieża Benedykta XV podniesiony do rangi katedry. Z kolei 15 października 1922 roku, katedra ta została konsekrowana przez biskupa Wincentego Tymienieckiego. W wyniku II wojny światowej, w 1941 roku, świątynia stała się obiektem rabunku, została przekształcona w magazyn wojskowy, a dodatkowo w jej krypcie urządzono hodowlę pieczarek.

Warto dodać, że trójnawowa bazylika wzorowana jest na niemieckiej Ulmer Münster. Archikatedra w Łodzi, mierząca 104,5 metra wysokości, jest nie tylko najwyższą budowlą w mieście, ale również jednym z najwyższych kościołów w Polsce.

Kalendarium

Historia Bazyliki Archikatedralnej św. Stanisława Kostki w Łodzi jest bogata i pełna niezwykłych wydarzeń, które miały miejsce na przestrzeni lat. W 1895 roku, zainicjowano komisję odpowiedzialną za budowę kościoła parafialnego, co zapoczątkowało dalsze kroki w kierunku realizacji niezwykłego projektu.

16 czerwca 1901 roku, kamień węgielny poświęcił arcybiskup warszawski Wincenty Chościak-Popiel. W 1911 roku, na dobudowanej dzwonnicy zawieszono dzwon „Zygmunt”, który został podarowany przez społeczność Łodzi. Już w 1920 roku kościół uzyskał status katedry.

Rok później, w 1922, świątynia została konsekrowana przez Wincentego Tymienieckiego, pierwszego ordynariusza diecezji łódzkiej oraz dotychczasowego proboszcza parafii. W 1927 roku dobudowano wieżę według projektu architekta J. Kabana, a dzwon „Zygmunt” został ponownie zawieszony.

W latach 1935–1936 wybudowano kryptę w podziemiach katedry, gdzie znajdują się szczątki łódzkich biskupów. Jednak okrutne czasy II wojny światowej przyniosły ze sobą zniszczenia. 9 listopada 1941 roku, świątynia została ograbiona przez Gestapo i przekształcona w magazyny wojskowe. W 1945 roku, po wyzwoleniu Łodzi, przystąpiono do usuwania szkód oraz renowacji głównego ołtarza.

11 maja 1971 roku miało miejsce tragiczne wydarzenie – pożar strawił dach katedry. Mimo to, prace odbudowy rozpoczęły się natychmiast. W 1972 roku, 16 grudnia, katedra została ponownie otwarta dla wiernych. W 1977 roku położono granitową posadzkę oraz stopnie przed prezbiterium, a także zamontowano 58-głosowe organy, które zastąpiły te zniszczone przez pożar.

Wydarzeniem o ogólnopolskim znaczeniu był przejazd Jana Pawła II w katedrze 13 czerwca 1987 roku. Dwa lata później, papież przyznał łódzkiej katedrze tytuł bazyliki mniejszej, co stanowiło wielki zaszczyt. W 1991 roku przeprowadzono remont frontonu katedry, a w 1992 roku Jan Paweł II ustanowił archidiecezję łódzką, co nadało świątyni status archikatedry.

18 września 2011 roku na tymczasowej dzwonnicy zawieszono nowy dzwon „Serce Łodzi”. Z kolei 1 czerwca i 10 czerwca 2012 roku miały miejsce historyczne momenty – dzwon „Serce Łodzi” został wciągnięty na wieżę katedry oraz po raz pierwszy zadzwonił w dniu Święta Eucharystii, co było symboliczne dla lokalnej społeczności.

Organy

Organy w Bazylice archikatedralnej św. Stanisława Kostki w Łodzi zostały zbudowane jako nowa instalacja po zniszczeniu wcześniejszych organów autorstwa Dominika Biernackiego, które całkowicie uległy zniszczeniu w wyniku pożaru katedry, mającego miejsce w 1971 roku. Rozpoczęcie budowy nowego instrumentu przypadło Wolfgangowi Eisenbarthowi, który jest jego głównym rzemieślnikiem. Projekt organów został wsparty przez episkopaty Niemiec oraz Austrii, co podkreśla międzynarodowy charakter tej inwestycji. Organy te mają uniwersalną dyspozycję, co czyni je nawiązaniem do historycznych instrumentów charakterystycznych dla epoki baroku.

W katedrze regularnie odbywają się zarówno koncerty, jak i festiwale poświęcone muzyce organowej, co sprawia, że to miejsce jest istotnym punktem na muzycznej mapie Łodzi. Wydarzenia te przyciągają zarówno lokalnych entuzjastów muzyki, jak i turystów pragnących doświadczyć piękna brzmienia organów w wyjątkowej atmosferze katedry.

Oto szczegółowa dyspozycja organów:

Manuał I	Manuał II	Manuał III	Manuał IV	Pedał
Hauptwerk	Positiv	Schwellwerk	Brustwerk	_
1. Prinzipal 16′	1. Koppel 8′	1. Rohrdegeckt 16′	1. Salicional 8′	1. Prinzipal 32′ *
2. Prinzipal 8′	2. Quintadena 8′	2. Prinzipal 8′	2. Holzflöte 4′	2. Prinzipal 16′
3. Amorosa 8′	3. Praestant 4′	3. Flute harm. 8′	3. Prinzipal 2′	3. Subbass 16′
4. Gemshorn 8′	4. Blockflöte 4′	4. Gamba 8′	4. Quinte 1 1/3′	4. Oktavbass 8′
5. Octave 4′	5. Nasat 2 2/3′	5. Viola celeste 8′	5. Cimbel 3x 1/2′	5. Ged. flöte 8′
6. Rohrflöte 4′	6. Schwegel 2′	6. Weitprinzipal 4′	6. Vox humana 8′	6. Choralbass 4′
7. Quinte 2 2/3′	7. Terz 1 3/5′	7. Dulzflöte 4′	_	7. Rohrpfeife 2′
8. Oktave 2′	8. Flageolett 1′	8. Waldflöte 2′	_	8. Basszink 3x 5 1/3′
9. Cornett 5x 8′	9. Scharff 4x 2/3′	9. Terzsept. 1 3/5′ + 1 1/7′	_	9. Mixtur 5x 2 2/3′
10. Grossmixtur 5x 2′	10. Holzdulzian 16′	10. Fourniture 5x 1 1/3′	_	10. Bombarde 32′
11. Kleinmixtur 4x 1′	11. Cromorne 8′	11. Basson 16′	_	11. Posaune 16′
12. Trompete 16′	_	12. Trompete 8′	_	12. Trompete 8′
13. Trompete 8′	_	13. Franz. oboe 8′	_	13. Clarine 4′
_	_	14. Clairon 4′	_

Dzwony

Na dzwonnicy archikatedralnej św. Stanisława Kostki w Łodzi zainstalowane są cztery dzwony, które odgrywają ważną rolę w życiu wspólnoty religijnej oraz w celebracji różnorodnych wydarzeń.

Nazwa dzwonu	Waga (kg)	Tonacja	Rok produkcji	Producent
Największy dzwon „Serce Łodzi”	~2500	cis’	2011	Ludwisarnia Felczyńskich, Taciszów
Duży dzwon	~1900	cis’(+)	XX w.	Böhler, Kapfenberg
Średni dzwon	~1100	e’	XX w.	Böhler, Kapfenberg
Mały dzwon	~650	g’	XX w.	Böhler, Kapfenberg

---

Oceń: Bazylika archikatedralna św. Stanisława Kostki w Łodzi

---