Kościół garnizonowy św. Jerzego w Łodzi

---

Historia

Cerkiew garnizonowa św. Aleksego

Idea powstania wojskowej cerkwi narodziła się w związku z obchodami 37. Jekaterynburskiego Pułku Piechoty, który stacjonował w Łodzi od roku 1863. Te uroczystości zbiegły się z setną rocznicą istnienia pułku, obchodzoną w 1896 roku. W celu realizacji projektu budowy świątyni, w 1894 roku powołano specjalny komitet, na czele którego stanął gubernator piotrkowski.

Projekt architektoniczny zlecono Franciszkowi Chełmińskiemu, który zakończył prace nad nim wiosną 1895 roku. Wśród głównych sponsorów budowy cerkwi znaleźli się łódzcy fabrykanci, którzy reprezentowali różne wyznania; byli to ewangeliści, katolicy oraz Żydzi, w tym m.in. Juliusz Heinzel, Juliusz Kunitzer oraz Izrael Poznański. Całość konstrukcji rozpoczęto pod nadzorem Roberta Nestlera, a zakończono ją rok później, tuż przed ceremonią poświęcenia, która miała miejsce 27 listopada 1896 roku.

Architektura

Świątynię zaprojektowano na wzór innych cerkwi garnizonowych, zwłaszcza z obszaru Petersburga. Wnętrze budowli charakteryzowało się jednak nietypową funkcjonalnością, ponieważ łączyło w sobie zarówno przestrzeń sakralną, jak i użytkową – stanowiącą ujeżdżalnię dla koni wojskowych. Miejsce modlitwy, obecnie znane jako prezbiterium, zostało zaprojektowane na planie kwadratu, natomiast maneż, który obecnie pełni funkcję nawy, usytuowano w szerokiej i wysokiej nawie o prostokątnym kształcie, wspierającej dach dzięki zastosowaniu kratownic.

Kościół garnizonowy św. Jerzego

Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w 1918 roku, cerkiew przeszła w ręce Kościoła katolickiego, który utworzył przy niej parafię wojskową. W tym czasie usunięto oryginalne kopuły, które nadawały świątyni wschodni styl. W 1920 roku do kościoła sprowadzono kopię obrazu Matki Boskiej Częstochowskiej, który po raz pierwszy koronowano w roku 1926, nadając mu tytuł Hetmanki Żołnierza Polskiego.

W lipcu 1928 roku przy kościele powstała także greckokatolicka parafia wojskowa pod wezwaniem Zwiastowania Najświętszej Marii Panny. Pierwszym administratorem oraz późniejszym proboszczem został ks. Mikołaj Ilków. Parafia ta funkcjonowała aż do września 1939 roku.

W czasie II wojny światowej, okupanci niemieccy całkowicie zlikwidowali kościół, przekształcając go w garnizonową ujeżdżalnię koni. W 1946 roku, dzięki staraniom ks. płk. Włodzimierza Ławrynowicza, świątynia została przekształcona w kościół filialny parafii św. Józefa przy ul. Ogrodowej w Łodzi oraz siedzibę duszpasterstwa wojskowego. W roku 1990 biskup polowy Sławoj Leszek Głódź erygował przy kościele parafię wojskową. Dnia 8 września 1996 roku biskup Głódź dokonał rekoronacji obrazu Matki Bożej Hetmanki Żołnierza Polskiego, a 27 czerwca 1998 roku przed kościołem odsłonięto pierwszy z dwóch łódzkich pomników papieża Jana Pawła II. Świątynia znajduje się również na gminnej ewidencji zabytków miasta Łodzi.

Wnętrze

Wnętrze kościoła garnizonowego św. Jerzego w Łodzi to przestrzeń o wyjątkowej architekturze. Budowla ma formę halową, z jedną nawą, a całość przykryta jest dachem dwuspadowym. W części wschodniej ulokowana jest kruchta, w której można znaleźć tablice pamiątkowe, a nad nią smukła empora z organami. Wzdłuż budynku, w jego centralnej części, usytuowane są ołtarze boczne z obrazami św. Józefa z Dzieciątkiem oraz Matki Bożej. Zachodnie prezbiterium, niegdyś część sakralna cerkwi, jest domem głównego ołtarza, a za nim umiejscowiona jest zakrystia. Na uwagę zasługują także modernistyczne witraże, zaprojektowane przez ks. Tadeusza Furdynę, salezjanina, a wykonane przez Z. Kośnickiego. Ich tematyka nawiązuje do wydarzeń zarówno ze Starego, jak i Nowego Testamentu. Dodatkowo, w świątyni dostrzegamy starą ambonę.

Ołtarz główny

Ołtarz główny, charakteryzujący się stylem bizantyjskim, stanowi resztkę prawosławnego ikonostasu. W centrum tej kompozycji znajduje się Obraz Matki Boskiej Hetmanki Żołnierza Polskiego, który może być zasłonięty obrazem św. Jerzego — kopią dzieła Juliusza Kossaka. W skład ołtarza wchodzą również ikony Ostatniej Wieczerzy, chusta św. Weroniki oraz gipsowe rzeźby czterech ewangelistów.

Obraz Matki Boskiej Hetmanki Żołnierza Polskiego

Osobny artykuł poświęcony tematowi: Obraz Matki Bożej Hetmanki Żołnierza Polskiego. Obraz Matki Bożej Hetmanki Żołnierza Polskiego to kopia jasnogórskiego wizerunku, pochodzącego od nieznanego artysty. Możliwe, że znajduje się w kościele od 1920 roku. Pierwsza koronacja obrazu miała miejsce w 1926 roku, kiedy to obraz zyskał srebrną suknię. W okresie międzywojennym był czczony obok Matki Boskiej Częstochowskiej jako główna opiekunka żołnierzy. W trakcie II wojny światowej wizerunek był tajnie chroniony przez mjr. Eugeniusza Responda. Rekoronacji dokonał ks. bp Sławoj Leszek Głódź 8 września 1996 roku, z okazji 100-lecia wybudowania świątyni oraz 70-lecia pierwszej koronacji. Z tej okazji Matce Bożej złożono wota, w tym około 250 odznaczeń wojskowych oraz około 300 pamiątek rodzinnych. Dodatkowo, 8 grudnia tego samego roku ks. płk. Stanisław Rospondek ofiarował w darze swoją buławę pułkownikowską.

Teren kościoła

Na zewnątrz kościoła garnizonowego św. Jerzego w Łodzi znajdują się różne ciekawe elementy. Wśród nich wyróżniają się pomnik Jana Pawła II, rzeźba przedstawiająca Jezusa Chrystusa, figura Matki Bożej Fatimskiej, dzwonnica oraz plebania usytuowana za świątynią.

Pomnik papieża Jana Pawła II

Pomnik papieża Jana Pawła II, zlokalizowany przed kościołem, jest pierwszym w Łodzi upamiętnieniem tego wybitnego papieża z Polski. Projekt pomnika zrealizowała Anna Wierzbowska-Grabiwoda, a jego budowa odbyła się dzięki inicjatywie ówczesnego proboszcza parafii, księdza płk. Stanisława Rospondka. Uroczyste odsłonięcie oraz poświęcenie pomnika miało miejsce 27 czerwca 1998 roku.

Dzwonnica

Na dzwonnicy przy kościele zawieszone są dwa dzwony, które znane są zarówno z ich walorów dźwiękowych, jak i historycznego znaczenia. Poniżej przedstawiamy szczegółowe informacje na temat obu dzwonów:

Nazwa	Waga (kg)	Ton uderzeniowy	Rok produkcji	Odlewnia
Duży dzwon	około 300 kg	g”	lata 50. XX wieku	Metalut, Łódź
Mały dzwon	około 250 kg	c”	druga połowa XX wieku	Śląska Odlewnia Dzwonów, Wrocław

---

Oceń: Kościół garnizonowy św. Jerzego w Łodzi

---