Dawid Sierakowiak

---

Życiorys

Dawid Sierakowiak był niezwykłą postacią, urodzoną 17 października 1892 roku. Jego życie tragicznie zakończyło się w łódzkim getcie z powodu głodu 6 marca 1943. Jego ojcem był Majlech Sierakowiak vel Sierakowicz, a matką Sura Ajdli z Churgelów, która zmarła prawdopodobnie w połowie września 1942 w Kulmhof am Nehr, miejscu zagłady Żydów. Jego siostra Natalia, znana także jako „Nadzia”, urodziła się 12 lipca 1927 roku i zginęła w komorze gazowej Auschwitz-Birkenau w sierpniu 1944, podczas akcji likwidacyjnej łódzkiego getta.

Przed wybuchem II wojny światowej, Sierakowiak mieszkał z rodziną przy ul. Sanockiej 22, na tzw. osiedlu ZUS. Po zakończeniu szkoły powszechnej zdobył stypendium, które umożliwiło mu kontynuację nauki w II Gimnazjum Męskim Towarzystwa Żydowskich Szkół Średnich w Łodzi, mieszczącym się przy ul. Magistrackiej (obecnie ul. hm Aleksandra Kamińskiego) 21. W jego klasie nauczycielem był późniejszy znany historyk, Filip Friedman. Niestety, Dawid nie ukończył nauki z powodu wojny.

Będąc zwolennikiem aktywności społecznej, Sierakowiak przynależał do żydowskiej organizacji harcerskiej Haszomer Hacair. Po utworzeniu w Łodzi getta żydowskiego 8 lutego 1940 roku, Dawid został przesiedlony do niego wraz z rodzicami i siostrą, zamieszkując przy ul. Spacerowej 5/7. Po wywiezieniu matki i śmierci ojca, Dawid przeniósł się z siostrą na ul. Wawelską 20.

W łódzkim getcie początkowo uczęszczał do szkoły średniej zorganizowanej na Marysinie. W tej instytucji uczestniczył w tajnej organizacji młodzieżowej o komunistycznym zabarwieniu oraz kontynuował działalność w Haszomer Hacair. Jednocześnie zarabiał na życie, udzielając korepetycji. Niestety, jego edukację przerwało zawieszenie żydowskiego szkolnictwa, spowodowane przymusowym osiedleniem w getcie ponad 20 tysięcy Żydów z Europy Zachodniej i Czech w drugiej połowie października 1941 roku.

24 października 1941 roku, po rozpoczęciu pracy w resorcie rymarskim na ul. Szopena 4, Sierakowiak kontynuował swoją działalność zawodową. Jego jedyne znane zdjęcie wykonano 3 października 1941 w dniu zakończenia nauki w getcie, które zostało później zidentyfikowane przez jego kolegę, Mariana Turskiego.

29 czerwca 1942 roku, Dawid został przeniesiony do oddziału resortu rymarskiego na ul. Łagiewnicką 42, a w sierpniu tego samego roku podjął pracę jako pracownik biurowy w “Arbeitseinsatz” Wydziale Personalnym przy ul. Lutomierskiej 11, gdzie pozostawał do końca swoich dni.

W trudnych czasach przetrwania w getcie, Sierakowiak prowadził pamiętnik, który zaczął jeszcze przed wojną. Niefortunnie, w wyniku zachorowania na gruźlicę płuc, zmarł 8 sierpnia 1943. Jego ciało spoczęło na cmentarzu żydowskim przy ul. Brackiej (str. L, kw. I, nr grobu 25b). Dawid Sierakowiak został upamiętniony także tablicą na murze cmentarza, która została ufundowana przez Konrada Turowskiego.

W 2016 roku swoją premierę miała produkcja filmowa zatytułowana „Dziennik Sierakowiaka”, w reżyserii Michała Bukojemskiego. W 2023 roku, z okazji 80. rocznicy śmierci Dawida, odbyły się uroczystości, które towarzyszyły obchodom 79. rocznicy likwidacji Ghetto Litzmannstadt. Wśród uczestników ceremonii, przy jego grobie, pojawił się rabin Łodzi Dawid Szychowski oraz Marian Turski, którzy wspólnie odmówili kadisz.

„Dziennik” Dawida Sierakowiaka

„Zeszyty Dziennika Dawida Sierakowiaka, które zostały wydobyte w 1948 roku, stanowią istotny element polskiej historii literackiej i żydowskiej pamięci. Pierwsza część Dziennika, obejmująca okres od 6 kwietnia do 29 czerwca 1941 roku, została po raz pierwszy zaprezentowana publiczności w grudniu 1958 w „Biuletynie Żydowskiego Instytutu Historycznego”. Tę monumentalną pracę na potrzeby druku przygotował Lucjan Dobroszycki, pracownik wspomnianego instytutu. W jego wstępie możemy przeczytać, że „Dziennik oddaje się do druku bez wprowadzenia jakichkolwiek skrótów czy zmian w tekście. Ograniczono się jedynie do ujednolicenia pisowni i znaków przestankowych, w szczególności do wydzielenia akapitów pominiętych przez Autora ze względu – jak należy sądzić – na oszczędności papieru”.

W 1959 roku ukazały się kolejne części „Dziennika”, zwiążające się z dalszymi wpisami z pierwszego zeszytu (od 1 lipca do 23 października 1941 roku) oraz całości drugiego zeszytu (obejmującego daty od 4 czerwca do 6 września 1942 roku). Lucjan Dobroszycki w tym wydaniu ujawnia również jak Żydowski Instytut Historyczny wszedł w posiadanie tych unikalnych materiałów: „dotarł do nas w postaci dwóch gęsto zapisanych zeszytów znalezionych przypadkowo w Łodzi bezpośrednio po wojnie (w ostatnim miejscu zamieszkania Sierakowiaka, przy ul. Wawelskiej 20). W 1948 zeszyty te nabył Związek Literatów i Dziennikarzy Żydowskich, który z kolei przekazał je do Archiwum Żydowskiego Instytutu Historycznego, gdzie znajdują się po dziś dzień”. Dodatkowo, konkluduje, że „najprawdopodobniej musiały istnieć jeszcze dalsze zeszyty”.

W 1960 roku oba zeszyty zostały wydane po raz pierwszy w formie książkowej przez Państwowe Wydawnictwo „Iskry”. Wstęp do tego wydania był autorstwa Adolfa Rudnickiego, natomiast Lucjan Dobroszycki ponownie odpowiadał za przygotowanie do druku, zapewniając przedmowę oraz przypisy. Pierwsze wydanie „Iskier” ukazało się w serii „Biblioteczka Niezapominajki” jako tzw. wydanie kieszonkowe, wzbogacone o ilustracje Mieczysława Majewskiego. Z kolei drugie wydanie „Iskier” charakteryzowało się faksymile oryginalnej okładki zeszytu dziennika, na której widniał ręcznie wpisany przez autora tytuł: „Dziennik. Dawid Sierakowiak”.

W 1966 roku ogłoszono odnalezienie kolejnych trzech zeszytów, co zostało zgłoszone w gazecie „Głos Robotniczy”.Chociaż istnieje przypuszczenie, że więcej zeszytów przetrwało wojnę, dotąd nie udało się ich zlokalizować. W 2015 roku ukazała się edycja krytyczna Dziennika, wydana przez Żydowski Instytut Historyczny im. Emanuela Ringelbluma w Warszawie, opracowana przez Ewę Wiatr i Adama Sitarka, pod recenzją prof. Jacka Leociaka (ISBN 978-83-65254-19-1; wydanie drugie: Żydowski Instytut Historyczny im. Emanuela Ringelbluma, Warszawa 2016). Ta edycja opracowuje pięć zeszytów z Archiwum ŻIH w Warszawie oraz United States Holocaust Memorial Museum w Waszyngtonie.

Jednakże w tym samym 2015 roku, pełne polskie wydanie Dziennika zostało także ogłoszone przez wydawnictwo „Marginesy” w Warszawie, pod redakcją i z aktualizowanym wprowadzeniem Alana Adelsona, z dodatkowym opracowaniem i przypisami Kamil Turowskiego, a przedmową Lawrence L. Langera (ISBN 978-83-647000-5-7). Należy jednak zauważyć, że edycja ta zawiera wiele błędów i nie spełnia kryteriów wydania naukowego. Ponadto, Dziennik doczekał się tłumaczeń na języki: niemiecki (1993, przedmowa Arnolda Mostowicza), francuski (1997), portugalski (1997), szwedzki (1998) oraz włoski (1997).

---

Oceń: Dawid Sierakowiak

---