Janina Krajewska

---

Życiorys

W literaturze dotyczącej postaci Janiny Krajewskiej istnieją dwie różne daty jej urodzin: 4 listopada 1901 roku lub 1 grudnia 1901 roku. Była córką Anny, pochodzącej z rodu Paszczyńskich, oraz Bronisława, który pełnił funkcję dyrektora fabryki. Janina miała również siostrę, Jadwigę. W dzieciństwie przeżyła ospę, co pozostawiło trwałe ślady na jej ciele. Przez całe życie pozostawała singielką.

W młodości uczęszczała do Gimnazjum Realnego Żeńskiego, które miało siedzibę w Łodzi. Ukończyła je w 1920 roku, zdobywając maturę. Następnie kontynuowała naukę na Uniwersytecie Warszawskim, gdzie studiowała sinologię, a w latach 1923-1928 zwróciła się ku etnografii i archeologii. Była pod opieką znamienitych wykładowców, takich jak Eugeniusz Frankowski, Stanisław Poniatowski, Stefan Czarnowski oraz Włodzimierz Antoniewicz. W 1927 roku uzyskała stypendium im. Haszewicza, co umożliwiło jej prowadzenie badań poświęconych ludoznawstwu. Po ukończeniu studiów w 1929 roku, przeniosła się na Uniwersytet Poznański, gdzie została asystentką profesora Frankowskiego. W tym okresie pracowała nad rozprawą, która nosiła tytuł „Mleko w wierzeniach i obrzędach ludu polskiego”. Po zakończeniu studiów, w 1930 roku zdobyła doktorat.

Pierwsze kroki zawodowe stawiała w Muzeum Etnograficznym w Warszawie, pod czujnym okiem swojego nauczyciela. W latach 1931-1932 brała czynny udział w wykopaliskach archeologicznych w województwie łódzkim, które były prowadzone przez Zakład Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego, a także przez Miejskie Muzeum Etnograficzne w Łodzi (obecnie znane jako Muzeum Archeologiczne i Etnograficzne w Łodzi). W 1932 roku Janina przeniosła się do Gdyni, gdzie zainicjowała działalność Muzeum Miejskiego, usytuowanego przy ulicy Staromiejskiej. Swoje umiejętności w kierowaniu placówką wykazała w latach 1934-1939, aż do momentu, gdy Gdynia została zajęta przez Niemców.

W muzeum tym podjęła starania na rzecz stworzenia trzech działów: etnograficznego, archeologicznego oraz dotyczącego historii Gdyni. Działała na rzecz pozyskania zbiorów, głównie w regionie Kaszub, a jej badania koncentrowały się na garncarstwie, rybołówstwie oraz rzemiośle skórzanym. W poszukiwaniu artefaktów prowadziła wykopaliska w różnych rejonach Pomorza, by ubogacić wystawy archeologiczne. Dokumentowała również zjawiska dotyczące życia miast. W obliczu nadchodzącej wojny, zdołała zabezpieczyć wszystkie swoje zbiory, przenosząc je do schronu.

Po wybuchu II wojny światowej Krajewska została deportowana z Gdyni, a następnie z Łodzi. W 1940 roku osiedliła się w Warszawie, gdzie rozpoczęła pracę jako urzędniczka w prywatnym biurze. Po wybuchu powstania warszawskiego, udała się na Podhale. Wiosną 1945 roku objęła stanowisko dyrektora Muzeum Etnograficznego w Łodzi, a po uporządkowaniu ocalałych zbiorów, w listopadzie 1945 roku zrealizowała stałą wystawę, koncentrując się na kulturze ludowej. W tym samym czasie Muzeum zostało połączone z Miejskim Muzeum Prehistorycznym, tworząc Muzeum Archeologiczne i Etnograficzne. Prowadziła badania w rejonach Opoczyńskim, Łowickim, Rzeszowskim oraz Kieleckim, a także na terenach wiejskich w miejscowościach Czarnocin i Jasień (województwo łódzkie). Zbierała materiały dotyczące rolnictwa i ubioru, dokumentując elementy stroju rawskiego i gostyńskiego, nie tylko na potrzeby łódzkiego muzeum, ale też dla innych placówek w Kielcach, Łańcucie oraz Rapperswilu. Z jej inicjatywy stworzone zostały dwa filmy krótkometrażowe: „Garncarstwo w Medyni Głogowskiej” oraz „Tkactwo w Czarnej pow. łańcuckiego”.

W 1948 roku prowadziła wykłady z etnografii w Wyższej Szkole Gospodarstwa Wiejskiego. W latach 1950-1951 wykładała również muzeologię na Uniwersytecie Łódzkim. Swoją działalność w muzeum kontynuowała do 1954 roku. W 1957 roku uzyskała stypendium przyznawane przez Polską Akademię Nauk. Odebrała ofertę pracy w muzeum w Lublinie, ale zdecydowała się jej nie przyjmować. Mimo ogromnego wkładu w tworzenie i organizację dwóch instytucji, przez długi czas nie mogła znaleźć stałej posady i nie miała przyznanej emerytury.

Janina Krajewska zmarła 11 listopada 1960 roku w szpitalu w Łodzi wskutek nowotworu płuc. Jej ostatnie miejsce spoczynku znajduje się w Łodzi.

Pełnione funkcje

Janina Krajewska była ważną postacią w polskiej kulturze i nauce, pełniąc szereg istotnych ról w różnych instytucjach. Jej działalność obejmowała wiele istotnych funkcji, w tym:

• kierownik Muzeum Miejskiego w Gdyni w latach 1934–1939,
• dyrektor Muzeum Etnograficznego w Łodzi od 1945 do 1954 roku,
• członek Zarządu Głównego Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego w latach 1947–1953,
• współpracownik redakcji przeglądu religioznawczego „Euhemer”,
• członek „Stowarzyszenia Wolnomyślicieli i Ateistów”,
• współpracownik Komisji Etnograficznej PAU od 1949 roku.

Wybrane publikacje

Janina Krajewska to postać, której wkład w polską etnografię oraz kulturę ludową jest niezwykle znaczący. Jej wybrane publikacje stanowią istotny element badań nad tradycjami i zwyczajami polskiego ludu.

• 1926 Boże Narodzenie u ludu polskiego. „Bluszcz”, nr 52, s. 1658,
• 1927 Wielkanoc u ludu polskiego. „Kobieta Współczesna. Ilustrowany Tygodnik Społeczno-Literacki”, nr 3, s. 5–6,
• 1927 Zapusty u ludu polskiego. „Bluszcz”, nr 9, s. 6–8,
• 1929 Zabytki z cmentarzyska popielnicowego w Nietulisku Dużym, pow. opatowskim. „Światowit”, t. 13, s. 69–94,
• 1946 Sprawozdanie Miejskiego Muzeum Etnograficznego w Łodzi. „Lud”, t. 36, s. 396–398,
• 1950-1951 Plecionki ze słomy. „Prace i Materiały Etnograficzne”, t. 8–9, s. 673–679,
• 1952 Katalog garncarstwa ludowego województwa rzeszowskiego, Wydawnictwo Muzeum Etnograficznego w Łodzi, Łódź,
• 1952 Sprawozdanie z działalności Muzeum Etnograficznego w Łodzi. „Lud”, t. 39, s. 448–455,
• 1954 Sprawozdanie z działalności Muzeum Etnograficznego w Łodzi. „Lud”, t. 41, s. 1166–1171,
• 1956 Strój opoczyński. Wrocław: PTL – Seria: Atlas Polskich Strojów Ludowych, cz. IV Mazowsze i Sieradzkie, z. 4, Wrocław,
• 1958 Ceramika kaszubska z końca XIX i początku XX wieku. „Polska Sztuka Ludowa”, R. 12, nr 3, s. 157–168.

---

Oceń: Janina Krajewska

---