Szarlotta Seipeltówna, która przyszła na świat 28 marca 1909 roku w Łodzi, a zmarła 22 marca 1992 roku w Wiedniu, była znaczącą postacią w polskim życiu kulturalnym przedwojennej Polski. Była właścicielką renomowanej łódzkiej księgarni, usytuowanej w historycznym miejscu przy ul. Piotrkowskiej 47.
Jej działalność przyczyniła się do popularyzacji literatury oraz wspierania lokalnych autorów, co miało istotny wpływ na życie intelektualne miasta. Szarlotta pozostawiła po sobie ślad w historii Łodzi, gdzie jej księgarnia była ważnym punktem spotkań dla miłośników książek i kultury.
Życiorys
Rodzina
Szarlotta Seipeltówna była jedną z trzech córek Pawła Emila Seipelta, który przyszedł na świat 13 marca 1883 roku w Opatówku, znajdującym się w pobliżu Kalisza, oraz Emilii z Libertów. Obdarzona talentami językowymi, władła takimi językami obcymi jak angielski, francuski i niemiecki. Jej pasja do literatury pięknej towarzyszyła jej od najmłodszych lat. Zrealizowała swoje marzenia akademickie, kończąc studia z zakresu ekonomii i polityki na Uniwersytecie w Poznaniu. Jej ojciec, Paweł Emil Seipelt, był prominentną postacią, pełniącą funkcję dyrektora zakładów Karola Rajmunda Eiserta oraz będąc członkiem rad nadzorczych kilku istotnych towarzystw. Posiadał także znaczny majątek, wyceniany na około dwa miliony złotych, na który składały się m.in. trzy kamienice oraz dobra ziemskie w Rydzynie. Dobrze prosperujący biznes ojca umożliwił mu zakup dla córki księgarni oraz wydawnictwa, które zostało założone pięćdziesiąt lat wcześniej przez Ludwika Fiszera, jednakże w 1932 roku firma ta zbankrutowała pod rządami jego syna Kazimierza.
Działalność zawodowa
W dniu 17 września 1932 roku, w celu prowadzenia księgarni, utworzono spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością z kapitałem wynoszącym 60 000 złotych. W tej spółce ojciec Szarlotty był właścicielem 60 udziałów, jej matka posiadała 20, a ona sama otrzymała 40. Działalność spółki została przedłużona na kolejnych dziesięć lat. Z księgarnią znajdującą się przy ul. Piotrkowskiej 47, Szarlotta przejęła w dniu 25 października 1932 wspólnie z książkami oraz pełnym wyposażeniem i pracownikami. W listopadzie tego samego roku połączono ją z nowo utworzoną 1 sierpnia 1932 firmą „Hurtowa Sprzedaż Książek”, mieszczącą się przy Piotrkowskiej 102. Firma ta charakteryzowała się rocznym obrotem w wysokości około 400 000 złotych.
Kierownikiem działu książek polskich oraz doradcą właścicielki został Włodzimierz Pfeiffer, który był dotychczasowym pracownikiem księgarni, podczas gdy hurtową dystrybucją zarządzał Wilhelm Grajlich, a pomoc w tym zakresie świadczył Jan Rogoziński. Dział zajmujący się książkami nutowymi prowadził Hugon Burghardt. Księgarnia miała różnorodne działy, w tym naukę, literaturę piękną oraz książki dla dzieci i młodzieży. W listopadzie 1933 roku zorganizowano „Tydzień Książki Polskiej”, podczas którego sześć księgarń brało udział w wystawie „Współczesna Książka Polska”, odbywającej się w sali Rady Miejskiej w Łodzi. Wiosną 1937 roku Szarlotta uczestniczyła w wystawie książki polskiej, która miała miejsce w salach YMCA Łódź.
Z inicjatywy Włodzimierza Pfeiffera, w 1934 roku powstał dział wydawniczy, który rozpoczął publikację zwaną biblioteczką wiedzy o Łodzi. W ramach tej serii do roku 1939 wydano siedem znaczących książek, w tym prace autorstwa Eugeniusza Ajnenkiela dotyczące Legionów Polskich i innych pisarzy takich jak M. Hertz, S. Rachalewski, Aleksy Rżewski, Adam Stebelski oraz Ludwik Stolarzewicz, którego dwa dzienniki zyskały na znaczeniu. Niestety, biblioteczka spotkała się z ograniczonym zainteresowaniem mieszkańców miasta.
Księgarnia była przed wybuchem II wojny światowej ważnym miejscem spotkań dla intelektualistów oraz pasjonatów literatury. W 1937 roku zatrudniała siedmiu księgarzy, czterech praktykantów oraz dwóch robotników. Właścicielka była aktywnym członkiem Związku Strzeleckiego „Strzelec”, jak również Stowarzyszenia kobiet wykształconych oraz Związku Polskich Księgarzy. Na krótko po wybuchu wojny, w 1939 roku, dzięki pomocy Jana Gerańczyka, udało jej się zaopatrzyć pracowników w paczki żywnościowe. Gdy władze hitlerowskie wezwały do oddzielnych polskich książek, Szarlotta rozkazała rozdawać je wszystkim polskim pracownikom oraz klientom, przez co zdołała uratować wiele cennych dzieł od zniszczenia. Pomimo nakazu zwolnienia Polaków, zatrudniała Jana Rogozińskiego jako pracownika zaplecza, który za jej zgodą wypożyczał polskie podręczniki uczniom.
Okres hitlerowskiej okupacji
Uznana za osobę „wynarodowioną” z powodu aktywności w polskich organizacjach, nie znalazła się na niemieckiej liście narodowościowej, co doprowadziło do jej usunięcia z kierowania rodzinną księgarnią w październiku 1940 roku. Zanim to nastąpiło, w dniu 17 lutego 1940 roku, do firmy przydzielono niemieckiego zarządcę, Willi Stoeplera, który polecił zwolnienie Polaków, w tym Jana Gerańczyka, związanym z księgarnią od 1935 roku. Kiedy władze ustaliły, że Stoepler przed wojną był zaangażowany w tłumaczenie antyhitlerowskich tekstów w Estonii, usunięto go, a jego miejsce zajął A. Wunderlich, jego zastępca, który zarządzał aż do końca wojny. Niemiecka rodzina Seipeltów, podejrzewana o wyrażenie zgody na volkslistę w 1942 roku, odzyskała sklep i bilans roczny rozliczał zarządca przed Pawłem E. Seipeltem. Nie odwiedzali oni firmy, motywując to tym, że „dopóki jedna książka hitlerowska pozostanie w księgarni, oni do niej nie powrócą”. Opuścili Łódź tuż przed wyzwoleniem, udając się do Wiednia.
W dniu 7 listopada 1942 roku, Szarlotta Seipeltówna poślubiła Ryszarda Frankusa, kupca urodzonego 7 czerwca 1897 roku w Łodzi, będącego synem tkacza Karola, a 20 stycznia 1944 roku na świat przyszła ich córka, Johanna Maria. Frankusowie opuścili Łódź w styczniu 1945 roku, osiedlając się w Wiedniu, gdzie Szarlotta zmarła. Księgarnia została ponownie uruchomiona 19 stycznia 1945 roku, jako pierwsza w Łodzi, przez Jana Rogozińskiego, który na wystawie umieścił polskie książki ukryte wcześniej przez Szarlottę. Księgarnia Seipeltów została upaństwowiona w 1945 roku, a potem, w latach 60-tych XX wieku, przemianowana na „Pegaz” i sprywatyzowana w 1990 roku, funkcjonując do 2010 roku.
Oceń: Szarlotta Seipeltówna