Żubardź

---

Historia

Kiedy mówimy o historii Żubardzia, warto zacząć od jej korzeni, które sięgają XV wieku. Wówczas, w owym czasie, obszar ten był określany jako teren leśny, zlokalizowany pomiędzy rzeką Bałutką a północnym skrajem miasta biskupiego Łódź. Etymologicznie, nazwa tej lokalizacji prawdopodobnie wywodzi się od żubra.

W ciągu wielu lat istniały konflikty dotyczące prawa własności tego lasu, które toczyły się między dziedzicami dwóch wsi: Radogoszcza oraz Bałut. Te spory miały charakter okresowy, ponieważ zdarzało się, że obie wsie były w rękach jednego właściciela. Oprócz lokalnej szlachty, również kapituła biskupia z Włocławka, przed rozbiorami będąca właścicielem Łodzi, zgłaszała roszczenia do tego lasu.

Ostateczne rozstrzyganie sporów miało miejsce dopiero w 1834 roku, kiedy to sąd przyznał sporny las właścicielom obu wsi po połowie. Zachodnia część trafiła do właściciela Radogoszcza, który niezwłocznie przystąpił do wycinki lasu oraz osiedlenia nowych osadników, przydzielając im znaczne działki ziemi. W ten sposób powstała Osada Żubardź (rejon obecnych ulic Klonowej i Mokrej), która później zyskała miano Żubardzi Starego. Z kolei wschodnia część, znana jako Las Żubardź, została przyznana właścicielom Bałut, gdzie po 1866 roku rozpoczęto wycinkę lasu oraz sprzedaż działek osadnikom, co doprowadziło do utworzenia Kolonii Żubardź, znanej również jako Żubardź Nowy. Ta kolonia była administracyjnie i przestrzennie połączona z Osadą Fabryczną Bałuty.

Na koniec, należy wspomnieć, że Stary Żubardź został włączony do Łodzi w 1906 roku, natomiast Nowy Żubardź, wspólnie z Bałutami, wszedł w skład miasta w 1915 roku.

Granice

Granice, które wyznaczają historyczne obszary Żubardzia, są bardzo interesujące. Aby je lepiej zrozumieć, warto przyjrzeć się tym, które kształtują ten region:

• na północy wyznacza je koryto rzeki Bałutki, obecnie prowadzona w podziemnym kanale, jednak z pomocą planu miasta można odtworzyć jego oryginalny przebieg,
• południowa granica osiąga linię ulic Wrześnieńskiej oraz Powstańców Wielkopolskich,
• zachód wyznacza linia biegnąca równolegle do ul. Inowrocławskiej, znajdująca się około 80 metrów na wschód od niej,
• wschodnią granicę tworzy obecna ul. Urzędnicza oraz jej fragment, znany jako Piwna.

Warto zauważyć, że granica między Żubardziem Starym, określanym również jako radogoskie, a Żubardziem Nowym, czyli bałuckim, ma nieco złożony przebieg. Generalnie uważa się, że przebiega ona wzdłuż dzisiejszej ulicy Sprawiedliwej. Istnieją teorie, że nazwa ta nawiązuje do „sprawiedliwego” podziału lasu, który był kiedyś przedmiotem sporu.

Przykładowo, mieszkańcy ulicy Bolesława Limanowskiego, pomiędzy Urzędniczą a Rumuńską, mogą korzystać z historii Żubardzia, przypominając sobie, że teren ten kiedyś krzyżował się z mostem na Bałutce.

Żubardź Południowy

Warto zwrócić uwagę na kwestię obszaru, który dzisiaj znamy jako Żubardź, zlokalizowanego na południe od granic wyznaczanych przez ulice Wrześnieńską i Powstańców Wielkopolskich. Tereny te, rozciągające się między wspomnianymi ulicami a Drewnowską, były integralną częścią Łodzi od czasów jej założenia w pierwszej ćwierci XV wieku. Już wkrótce po osiedleniu się pierwszych mieszkańców, obszar ten został wykarczowany z lasów, a owocem tej zmiany stały się urodzajne tereny rolnicze, które użytkowali ludzie żyjący w Łodzi aż do schyłku XIX wieku.

Interesującym faktem jest to, że mimo intensywnej urbanizacji, pamięć o leśnej przeszłości obszaru zdołała przetrwać. Tak na przykład, własności ziemskie z okolic ulic Piwnej do Stolarskiej jeszcze około 1820 roku nosiły nazwę „Niedźwiedź”, co przypomina o naturalnym charakterze tego terenu.

Co więcej, proces nadawania nazwy Żubardź dla rejonu ulic Kutrzeby (dawnej Tybury) oraz Mahatmy Gandhiego miał miejsce w latach 1959–1963. Projektanci nowych bloków mieszkalnych potrzebowali nazwy „roboczej”, a to, co widziało się na projektach budowlanych, zyskało uznanie jako oficjalna nazwa. W rezultacie przyszli mieszkańcy, pochodzący z różnych części Łodzi oraz innych miast, przyjęli tę nazwę jako naturalny symbol nowej wspólnoty.

Żubardź jako osiedle mieszkaniowe

Osiedle „Żubardź” powstało w okresie przełomu lat 50. i 60. XX wieku, stanowiąc ważną część urbanistyczną regionu. Jego pierwsza, starsza część znajduje się w okolicach ulicy Tybury (od 2017 roku ul. gen. Tadeusza Kutrzeby), Czarnkowskiej, Lutomierskiej oraz fragmentu ul. Gandhiego. Bloki mieszkalne w tej lokalizacji zostały zbudowane pod koniec lat 50. W tej części osiedla znajduje się również pierwsza podstawowa szkoła, nosząca numer 35, która została otwarta 1 września 1959 roku. Szkoła ta od 1998 roku ma za patrona poetę Mariana Piechala.

Druga, młodsza część Żubardzia obejmuje okolice ulic Krotoszyńskiej, Szamotulskiej, Mokrej, Bydgoskiej oraz ul. św. Antoniego Padewskiego. Na tym obszarze znajduje się także kościół pod wezwaniem św. Antoniego z Padwy, który pełni ważną rolę w życiu lokalnej społeczności.

---

Oceń: Żubardź

---