Jadwiga Kucharska

---

Nauka i studia

Jadwiga Kucharska przyszła na świat w rodzinie o intelektualnych tradycjach w Łodzi, gdzie ukończyła Publiczną Szkołę Powszechną nr 30. W roku 1935 rozpoczęła naukę w Gimnazjum E. Szczanieckiej. Jej edukację przerwała tragiczna zawierucha II wojny światowej.

Po wojnie, jadwiga postanowiła kontynuować naukę w Spółdzielczym Liceum Handlowym, gdzie w 1946 roku uzyskała maturę. Jeszcze w tym samym roku zainaugurowała swoje studia geograficzne oraz etnograficzne na Wydziale Matematyczno-Przyrodniczym oraz Wydziale Humanistycznym Uniwersytetu Łódzkiego. W początkowych latach nauki harmonijnie łączyła studiowanie z intensywną działalnością społeczną.

W latach 1947-1948 pełniła funkcję sekretarza Akademickiego Koła Ludoznawców, a w latach 1948-1949 była aktywnym członkiem Zarządu Studenckiego Koła Naukowego Geografów oraz sekretarzem Oddziału Łódzkiego Polskiego Towarzystwa Geograficznego. W czasie studiów, dla zyskania praktyki, podejmowała również prace zlecone w Państwowym Instytucie Geologicznym w Warszawie w okresie ferii letnich między rokiem 1948 a 1949.

Od 1949 roku jadwiga aktywnie uczestniczyła w badaniach Katedry Etnografii, gdzie prowadziła badania dotyczące formowania się przez mieszkańców obszarów wiejskich tradycyjnych zrzeszeń zawodowych, takich jak spółki rybackie, pasterskie oraz flisackie. Wyniki tych badań posłużyły jej do napisania pracy magisterskiej pod tytułem Gospodarcze i społeczne podstawy maszoperii kaszubskich, którą obroniła 26 października 1950 roku pod kierunkiem prof. Kazimiery Zawistowicz-Adamskiej. Praca ta została wysoko oceniona, a dyplom wystawiono 6 maja 1951.

Praca jadwigi została również opublikowana w Pracach i Materiałach Etnograficznych (t. VIII/IX – 1950/1951, s. 414–462). Rok później uzyskała tytuł magistra filozofii w zakresie geografii za pracę Studium geograficzno-historyczne Pucka, której promotorem był prof. Jan Dylik, z dyplomem wystawionym 21 sierpnia 1951 roku. Po zakończeniu studiów kontynuowała uczestnictwo w badaniach terenowych Zakładu Etnografii latem 1951 oraz zimą 1952 roku.

Praca

Od lutego 1941 roku, w czasie II wojny światowej, musiała znaleźć pracę. Zatrudniła się w Łodzi na stanowisku sprzedawczyni w sklepie oferującym artykuły piśmiennicze oraz zabawki, należącym do Marty Gebauer, mieszczącego się pod adresem Zgierska 124. Jej formalne zatrudnienie trwało do 19 stycznia 1945 roku, w dniu wyzwolenia Łodzi, jednakże praca ta nie była ciągła, gdyż jesienią 1944 roku została skierowana do budowy niemieckich okopów w rejonach Sieradza i Łasku.

Po zakończeniu wojny, od 1 lutego do 31 maja 1952 roku, pełniła rolę instruktorki kółek geograficznych w Domu Harcerza w Łodzi. Dodatkowo brała udział w indeksacji zbioru wiadomości dotyczących antropologii, w ramach prac zleconych przez Polskie Towarzystwo Ludoznawcze (PTL). Po tym okresie, 19 czerwca 1952 roku, zaczęła pracować jako kierownik działu geologii w Odcinku Geotechnicznym w Łodzi. To stanowisko przekształciło się później w Zarząd Geologiczno-Wiertniczy w Łodzi w ramach Zjednoczenia Robót Wiertniczych i Fundamentowych w Warszawie, a następnie w Przedsiębiorstwo Robót Wiertniczych w Łodzi przy ul. Nowej.

Pomimo licznych zawodowych obowiązków, nie porzuciła swoich zainteresowań etnografią. W latach 1953-1955 każdy dwutygodniowy urlop wykorzystywała na badania terenowe dotyczące rybołówstwa, co zaowocowało wspólną rozprawą z Z. Batorowiczem pt. Rybołówstwo przybrzeżne w Kuźnicy, wydaną w 1951 roku w publikacji Studia i materiały do historii kultury wsi polskiej w XIX-XX w., na stronach 119-149.

W dniu 1 września 1956 roku podjęła pracę na Uniwersytecie Łódzkim, gdzie została asystentką w Zakładzie Etnografii. W związku z tym 31 marca 1957 roku zakończyła zatrudnienie w Przedsiębiorstwie Robót Wiertniczych w Łodzi przy ul. Nowej. Z kolei od 1 listopada 1958 do 28 lutego 1962 roku pracowała jako starszy asystent. Następnie od 1 marca 1962 roku do 31 stycznia 1973 roku zajmowała stanowisko adiunkta, a od 1 lutego 1973 do 31 lipca 1990 była docentem. Po tej dacie, do emerytury 30 września 1992 roku, pełniła rolę profesora nadzwyczajnego, a później profesora zwyczajnego. Po przejściu na emeryturę, do września 1994 roku nadal pracowała, zatrudniając się na 1/3 etatu w latach 1992-1993 i 1/4 etatu od 1 października 1993 do 30 września 1994 roku.

Kariera naukowa

Jadwiga Kucharska, wybitna postać w dziedzinie etnografii, zyskała niezwykle cenne doświadczenia dzięki stypendiom zagranicznym, które umożliwiły jej dwukrotne wyruszenie do Berlina oraz wizytę w Helsinkach. Te podróże, szczególnie ta do Instytutu Etnograficznego Niemieckiej Akademii Nauk w 1960 roku, pozwoliły jej zgłębić tematykę etnografii zarówno europejskiej, jak i pozaeuropejskiej, a także tradycyjnych kultur rybackich, które funkcjonowały na wyspach Zatoki Botnickiej, Rugii oraz w jeziorach centralnej Finlandii.

Rok 1961 był dla niej znaczący, ponieważ wtedy to uzyskała tytuł doktora, obroniwszy pracę na temat organizacji tradycyjnego rybołówstwa zespołowego na Wybrzeżu Kaszubskim. Rada Wydziału Filozoficzno-Historycznego Uniwersytetu Łódzkiego potwierdziła ten stopień 14 grudnia 1961. Jej praca, wydana w 1968 roku pod zmodyfikowanym tytułem, Tradycyjna organizacja rybołówstwa zespołowego na Wybrzeżu Kaszubskim, stała się podstawą jej kariery akademickiej.

Od 1 marca 1962 do 31 stycznia 1973 pełniła funkcję adiunkta. Choć jej badania koncentrowały się na kulturze rybackiej, wykraczały również poza te ramy, obejmując zagadnienia dotyczące rodziny oraz społecznych więzi, a także aspektów organizacji badań etnograficznych w Polsce i innych państwach europejskich. W latach 1963/1964 spędziła trzy miesiące w Instytucie imienia J. Lipsa, gdzie rozwijała swoje umiejętności i kontakty, uczestnicząc jednocześnie w ważnych konferencjach, takich jak ta z okazji 50-lecia tej instytucji w 1964 roku.

Kucharska była aktywna również na międzynarodowej arenie, biorąc udział w Konferencji Bałtyckiej w Berlinie w 1966 roku oraz na czteromiesięcznym stypendium w Finlandii w latach 1968-1969. Ten czas pozwolił jej na zbieranie materiału dydaktycznego z etnografii, który wzbogacił jej późniejsze prace.

W 1971 uzyskała stopień doktora habilitowanego na podstawie publikacji dotyczącej przemian struktury społeczno-zawodowej wsi kaszubskiej, co zostało zatwierdzone przez Radę Wydziału Humanistycznego Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu. Po habilitacji jej zainteresowania badawcze znacznie się rozszerzyły. Od początku lat 70. uczestniczyła w badaniach zespołowych dotyczących relacji mieszkańców wsi kujawskich do ziemi, co zaowocowało publikacją dwóch artykułów w latach 1973 i 1974 oraz szeregiem tekstów dotyczących metodologii badań nad zmianami kulturowymi.

W latach 70. XX wieku jej badania skupiały się na ludności regionu kaszubskiego, który traktowała jako wyjątkowe laboratorium badawcze. Po przeprowadzeniu badań terenowych w Kanadzie w latach 1977-1978 wśród kaszubskich emigrantów, Kucharska opublikowała wyniki swoich badań w kilku książkach oraz artykułach, takich jak Funkcjonowanie świadomości regionalnej i narodowej ludności kaszubskiej we wsiach okolic Bytowa oraz Poszukiwania tożsamości kulturowej ludności kaszubskiej w Polsce i Kanadzie.

Jej dorobek obejmował 93 publikacje, w tym cztery książki oraz wiele artykułów i recenzji. Była także promotorem 35 prac magisterskich i 2 doktoratów. Biorąc aktywny udział w pracach różnych towarzystw naukowych oraz zespołów badawczych, pozostawiła trwały ślad w krajowej i europejskiej etnografii. Dzięki swojemu zaangażowaniu i pasji do nauki należy do grona cenionych badaczy łódzkiej szkoły etnograficznej.

Działalność w towarzystwach naukowych

Jadwiga Kucharska była aktywnym uczestnikiem wielu towarzystw naukowych, co znacząco wpłynęło na rozwój dziedziny etnologii. W Polskim Towarzystwie Ludoznawczym, którego członkostwo rozpoczęła w 1950 roku, odgrywała istotne role, takie jak skarbnik, sekretarz oraz prezes Oddziału Łódzkiego w latach 1970–1973. Dodatkowo, była także członkiem Zarządu Głównego tego towarzystwa w latach 1983–1992.

Przez wiele lat współpracowała z Towarzystwem Wiedzy Powszechnej, a także z Interdyscyplinarnym Zespołem Naukowo-Badawczym Struktur i Przemian Społecznych Wsi Polskiej UŁ, którego kierownictwo sprawowała prof. H. Brodowska.

W 1981 roku stała się członkiem Łódzkiego Towarzystwa Naukowego (ŁTN), a po przejęciu redakcji Łódzkich Studiów Etnograficznych, prowadziła je aż do 1990 roku. Jej wkład w tą publikację był nieoceniony i podkreślał znaczenie badań etnograficznych w regionie.

W latach 1987–1989 brała udział w ważnych pracach Zespołu Dydaktyczno-Naukowego Ministerstwa Edukacji Narodowej, co świadczy o jej zaangażowaniu w rozwój edukacji. Ponadto, od 1975 roku, była członkiem Komitetu Nauk Etnologicznych Polskiej Akademii Nauk (PAN), gdzie działała w różnych komisjach, takich jak Komisja do Badania Rybołówstwa Tradycyjnego i Ochrony jego Zabytków oraz Komisja do Badań nad Współczesnością i Europą.

Również w 1975 roku, przystąpiła do Gdańskiego Towarzystwa Naukowego, co wzbogaciło jej doświadczenie i poszerzyło horyzonty w dziedzinie etnologii.

Odznaczenia

W życiorysie Jadwigi Kucharskiej można znaleźć wiele prestiżowych wyróżnień. Oto zestawienie jej osiągnięć:

• złoty Krzyż Zasługi, który otrzymała w 1977 roku,
• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski przyznany w 1988 roku,
• Medal Komisji Edukacji Narodowej zdobyty w 1991 roku,
• Honorowa Odznaka Miasta Łodzi uzyskana w 1982 roku,
• Złota Odznaka Uniwersytetu Łódzkiego z roku 1975,
• Medal „UŁ w służbie społeczeństwa i nauki” przyznany w 1984 roku,
• nagrody przyznane przez ministra, rektora Uniwersytetu Łódzkiego oraz Łódzkie Towarzystwo Naukowe w 1993 roku.

---

Oceń: Jadwiga Kucharska

---