Mariusz Wilczyński

---

Życiorys

Mariusz Wilczyński to artysta, który swoje edukacyjne kroki stawiał na łódzkiej Akademii Sztuk Pięknych, gdzie specjalizował się w malarstwie, a jego nauczycielami byli prof. Stanisław Fijałkowski oraz prof. Andrzej Marian Bartczak, w pracowni którego studiował drzeworyt (1986). Po ukończeniu szkoły artystycznej, Wilczyński skoncentrował się na malarstwie i sztuce performatywnej. Jednak dopiero po upływie dziesięciu lat od uzyskania dyplomu, w 1996 roku, zajął się filmem animowanym, przyswajając tę umiejętność w sposób samodzielny.

W latach 1996-2000 miał niezwykle twórczy okres, podczas którego regularnie rysował „Księgoklipy” dla programu Goniec Kulturalny w TVP1. Jego prace w tej formie oraz animowane teledyski przyniosły mu aż 6 nagród na Festiwalu Yach Film w latach 1996–2001. Uczył animacji klasycznej na Kunstuniversität w Linzu (2003–2005) oraz w łódzkiej Akademii Sztuk Pięknych (2003–2007). Aktualnie, od października 2007, prowadzi zajęcia dotyczące animacji klasycznej w PWSFTViT w Łodzi.

Współpraca z Agnieszką Szydłowską zaowocowała produkcją programu telewizyjnego Po godzinach, który zgłębiał zjawiska współczesnej kultury i sztuki (2005–2006). Dodatkowo, Wilczyński był odpowiedzialny za animowaną oprawę graficzną dla kanału TVP Kultura w latach 2005-2010.

Choć Wilczyński pracuje samodzielnie, pełni zarówno rolę reżysera, jak i scenarzysty, animatora oraz operatora kamery. Niekiedy sam tworzy również muzykę do swoich filmów. Jego styl cechuje się nadrealnym podejściem do narracji, z silnymi odniesieniami do logiki snów. Jego technika animacji, będąca wynikiem osobistych poszukiwań artystycznych, sprawia, że filmy Wilczyńskiego są łatwo rozpoznawalne. Przy tworzeniu swoich dzieł współpracował z muzykiem Tomaszem Stańką.

W filmie „Zabij to i wyjedź z tego miasta”, nad którym Wilczyński pracował od 2006 roku, muzykę skomponował legendarny lider grupy Breakout, Tadeusz Nalepa. Światowa premiera tego dzieła miała miejsce 22 lutego 2020 na 70. Berlinale. Współczesny animator i twórca filmu, Witold Giersz, zauważa, że „Wilczyński odważył się zerwać z obowiązującymi kanonami w animacji i wypracował własny styl opowiadania filmowego. W dodatku nieustannie poszukuje nowych środków wyrazu, a to już samo w sobie jest bardzo ważne”, co podkreśla, jak jego prace są unikane w kontekście eksperymentalnej sztuki animacyjnej.

Od 2007 roku, artysta ponownie skierował swoje dorobek w stronę sztuk performatywnych. Wyświetlał na dużych ekranach seanse, podczas których malował i animował na żywo. W tych występach, znanych pod nazwą WILKANOC, współpracuje z różnorodnymi muzykami, tworząc improwizowane spektakle. Wśród artystów, którzy brali udział w jego performance, znaleźli się m.in. Hong Kong Philharmonic Orchestra, Paryska Orkiestra Kameralna, Membres de l’Ensemble de Tokyo, Narodowa Orkiestra Filharmonii Lwowskiej, jak również cenni muzycy tacy jak Tomasz Stańko, Michał Urbaniak, Leszek Możdżer, Wojciech Waglewski, jak również zespoły takie jak Voo Voo i Pink Freud.

Mariusz Wilczyński zasłynął jako pierwszy polski twórca filmów animowanych, którego indywidualna retrospektywa odbyła się w Museum of Modern Art w Nowym Jorku (7 maja 2007), a także jako pierwszy animator z Polski, którego film był prezentowany w The National Gallery w Londynie (24 listopada 2007). Jego dzieła były również pokazane w Muzeum Sztuki w Pretorii oraz w Muzeum Narodowym Brazylii. Joshua Siegel, kurator ds. filmu w The Museum of Modern Art, wskazał: „Wilczyński należy do najwybitniejszych obecnie artystów animacji na świecie.”. Dziennik „The New York Times” z kolei uznał go za „jednego z najważniejszych współczesnych twórców animacji artystycznej.”.

Filmografia

Autorskie filmy animowane

Mariusz Wilczyński ma na swoim koncie szereg autorskich filmów animowanych, które zyskały uznanie zarówno w Polsce, jak i na arenie międzynarodowej. Jego pierwszym dziełem był film z 1996 roku zatytułowany Sprawiedliwość, który otworzył mu drzwi do świata animacji. W 1998 roku powstały dwa znane tytuły: Allegro ma non troppo oraz Czasy przeszły, które przyciągnęły uwagę widzów.

Kolejne lata przyniosły mu sukcesy takie jak From the green hill oraz Nienawidzę, oba z roku 1999. W tym samym roku zrealizował także film Szop, Szop, Szop, Szopę…. W 2000 roku Wilczyński stworzył Wśród nocnej ciszy oraz Mojej mamie i sobie.:

• 2002: Śmierć na pięć (Śmierć na 5),
• 2004: Niestety,
• 2007: Kizi Mizi (Pierwsza Dobranocka dla Szczypiorka) – światowa premiera miała miejsce 07.05.2007 w MoMA w Nowym Jorku, a europejska premiera 09.02.2008 na 58. MFF Berlinale,
• 2020: Zabij to i wyjedź z tego miasta – światowa premiera odbyła się 22.02.2020 podczas 70. MFF Berlinale.

Aktualnie Wilczyński pracuje nad dwoma nowymi projektami: Starczy (alternatywny tytuł: Na mój pogrzeb w czerwonej sukni przyjdź) zaplanowanym na rok 2026 oraz Mistrz i Małgorzata, którego premiera przewidziana jest na 2028.

Filmy dokumentalne

W latach swojej działalności Mariusz Wilczyński zajął się również dokumentalnymi produkcjami. Jego najnowszy projekt to Stanisław Fijałkowski. Piękny prawdomówny, który jest w fazie przygotowań i ma swoją premierę zaplanowaną na 2021 rok.

Filmy fabularne

Początkowo Wilczyński brał udział w produkcjach fabularnych. W 1987 roku zagrał w filmie Kingsajz, jednak nie jest wymieniony w napisach. W roku 2000 pracował jako dekorator wnętrz i scenograf w filmie Noc świętego Mikołaja, a w latach 2001-2003 był odpowiedzialny za opracowanie graficzne czołówki serialu Szpital na perypetiach, w którym można go zobaczyć w odcinkach od 4 do 19. Do jego dorobku z tego okresu należy także animacja w filmie Sukces z 2003 roku.

Nagrody filmowe

Mariusz Wilczyński zdobył liczne nagrody filmowe, które potwierdzają jego talent i kreatywność w dziedzinie animacji. Oto zestawienie jego osiągnięć:

• 1996 – Sprawiedliwość – Gdańsk (Festiwal Polskich Wideoklipów „Yach Film”) nagroda w kategorii: animacja,
• 1998 – Allegro Ma Non Troppo – Gdańsk (Festiwal Polskich Wideoklipów „Yach Film”) nagroda w kategorii: animacja,
• 1999 – Nienawidzę – Gdańsk (Festiwal Polskich Wideoklipów „Yach Film”) nagroda w kategorii: animacja,
• 2000 – From the Green Hill – Gdańsk (Festiwal Polskich Wideoklipów „Yach Film”) nagroda w kategorii: animacja,
• 2001 – Wśród Nocnej Ciszy – Gdańsk (Festiwal Polskich Wideoklipów „Yach Film”) nagroda „Drewniany Yach” dla teledysku ciekawego a niedostrzeżonego przez jury,
• 2001 – Wśród Nocnej Ciszy – Paryż (III Europejski Festiwal Filmów Niezależnych) nagroda w kategorii: najlepszy film animowany,
• 2005 – Niestety. – Chicago (41st The Chicago International Film Festival 2005, Hugo Awards) nagroda „Złoty Hugo” w kategorii: najlepszy film animowany,
• 2009 – Kizi Mizi – Essex, Bristol, London, Graz, Athens, Turku, Moscow, Dresden, Berlin, Stockholm, Einhoven, Malaga, Aalborg, Paris, Berlin (5th European Film Festival) nagroda w kategorii: Winner 2008 for the best Lesbian and Gay Film.

Te osiągnięcia pokazują nie tylko jego wkład w polską kulturę filmową, ale również uznanie na międzynarodowej scenie. Wilczyński cieszy się ogromnym szacunkiem za swoje innowacyjne podejście do animacji.

Ważniejsze daty

W historii twórczości Mariusza Wilczyńskiego można dostrzec szereg znaczących dat, które miały kluczowe znaczenie w jego karierze artystycznej.

• 1987 – Zwycięstwo w postaci Grand Prix na X Ogólnopolskim Przeglądzie Grafiki Młodych, który odbył się w Krakowie,
• 1989 – Otrzymanie wyróżnienia na X Międzynarodowym Konkursie Grafiki „Exhibition of Print” w Jokohamie,
• 1990 – Kolejne wyróżnienie na XI Międzynarodowym Konkursie Grafiki „Exhibition of Print” w Jokohamie,
• 1991 – Nagroda Wydziału Kultury i Sztuki Urzędu Miasta Łodzi za najciekawsze wystąpienia młodych twórców,
• 1992 – Grand Prix dla grupy Light Open Society za znakomity performance na Ave Multimedial Festival w Arnhem,
• 2000 – Retrospektywa filmów odbyła się w Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski, Kino Lab w Warszawie, Polska,
• 2003 – Prezentacja retrospektywna filmów w ramach 9. Festiwalu Filmowego i Artystycznego „Lato Filmów” w Kazimierzu Dolnym, Polska,
• 2005 – Premiera autorskiej animowanej oprawy dla TVP Kultura, 24.04.2005,
• 2005 – Grand Prix („Złoty Glan”) na VII Festiwalu Twórców „Powiększenie” w Łodzi za autorską animowaną oprawę TVP Kultura,
• 2006 – Otrzymanie listu gratulacyjnego od Prezydenta RP, wręczonego 12 kwietnia,
• 2006 – Wyróżnienie specjalne na II NYPFF w Nowym Jorku,
• 2006 – Pokaz retrospektywny w Anthology Film Archives w Nowym Jorku,
• 2006 – Nagroda Hot Bird TV (Satelitarny Oscar) dla TVP Kultura w kategorii Najlepszy Europejski Kanał Kulturalny podczas 9th The Hot Bird TV Awards w Wenecji,
• 2006 – Performance „Mojej Mamie i sobie” w Muzeum Kinematografii, Łódź, Polska,
• 2006 – Performance pod nazwą WILKANOC, z improwizowaną muzyką w wykonaniu Tomasza Stańko, Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski, Warszawa, Polska,
• 2006 – Druga wersja performance’u WILKANOC, z muzyką improwizowaną na żywo przez Tomasza Stańko i Michała Urbaniaka w klasztorze Dominikanów, Sandomierz, Polska,
• 2006 – Retrospektywa filmów w University of Michigan, Lorch Hall, Ann Arbor, Detroit, USA,
• 2007 – Pokaz retrospektywny w MoMA / The Museum of Modern Art w Nowym Jorku,
• 2007 – Światowa premiera filmu „Kizi Mizi” w MoMA,
• 2007 – Pokazy filmu „Śmierć na 5” w IFC Center w Nowym Jorku,
• 2007 – Ponowne przyznanie Nagrody Hot Bird TV dla TVP Kultura,
• 2007 – Retrospektywa filmów w Kino Babylon Kreuzberg w Berlinie, Niemcy,
• 2007 – Performance WILKANOC w Berlinie,
• 2007 – Pokaz retrospektywny w Pretoria Art Museum, Południowa Afryka,
• 2007 – Pokaz filmu „Niestety” w The National Gallery w Londynie,
• 2008 – Europejska premiera „Kizi Mizi” podczas 58. MFF Berlinale, Niemcy,
• 2008 – Pokazy „Kizi Mizi” w kinoteatrze Chudożestwiennyj w Moskwie, Rosja,
• 2008 – Nominacja do Nagrody TVP Kultura „Gwarancja Kultury” za prezentację filmu „Kizi Mizi” w Museum of Modern Art, Nowy Jork,
• 2008 – Retrospektywa podczas pierwszego Międzynarodowego Festiwalu Filmów Animowanych Animator w Poznaniu, Polska,
• 2008 – Performance WILKANOC 5 na 51st DOK Leipzig Festival, Lipsk, Niemcy,
• 2008 – List gratulacyjny od Dyrektora Polskiego Instytutu Sztuki Filmowej,
• 2008 – Filmy „Kizi Mizi” prezentowane w Konkursie Głównym Festiwalu w Annecy, Francja,
• 2008 – „Śmierć na pięć” i „Niestety” umieszczone w „Antologii Polskiej Animacji Eksperymentalnej”,
• 2009 – Premiera kolejnej animowanej oprawy TVP Kultura, 24.01.2009,
• 2009 – Performance WILKANOC 9 w National Museum of Brasil, Brazylia,
• 2009 – Retrospektywa w National Museum of Brasil (29.09-30.10.2009),
• 2009 – Obrona doktoratu na Wydziale Filmu Animowanego w PWSFTViT w Łodzi,
• 2010 – Nagroda Honorowa TVP Kultura „Gwarancja Kultury” za nadanie charakteru antenie,
• 2010 – Projekcja filmu „Chop, Chop, Chop, Chopin..” w Walter Reade Theater, Lincoln Center, Nowy Jork,
• 2010 – Szereg performance’ów WILKANOC w ramach koncertów „Męskie Granie” w kilku miastach,
• 2010 – Performance WILKANOC 21 na 51st Dublin Theatre Festival, Irlandia,
• 2010 – Performance WILKANOC w 36th Summer Film School, Uherské Hradiště, Czechy,
• 2010 – Retrospektywa filmów w Toronto Animated Image Society, Toronto, Kanada,
• 2011 – Pełna retrospektywa podczas 11.MFF Nowe Horyzonty, Wrocław,
• 2011 – Publikacja książki biograficznej „Z Armatą na Wilka. Animowany blues Mariusza Wilczyńskiego” autorstwa Jerzego Armaty,
• 2011 – Łącznie 7 performance’ów WILKANOC z Wojciechem Waglewskim,
• 2011 – Projekcje filmów „Śmierć na pięć” i „Niestety” w prestiżowych miejscach,
• 2012 – Złota Płyta za CD i DVD „Męskie Granie 2011” wręczona w Polskim Radio Program 3,
• 2012 – Nagroda Polskiego Instytutu Sztuki Filmowej dla biograficznej książki Jerzego Armaty,
• 2012 – Pokaz filmu „Kizi Mizi” w Walter Reade Theater, Nowy Jork,
• 2012 – Prezentacja „Niestety” w Edynburgu,
• 2012 – Performance WILKANOC z muzyką na żywo,
• 2012 – Pokazy filmów „Kizi Mizi” w różnych miastach Rosji,
• 2013 – Złota Szczota dla interesującego artysty offowego przyznana na Offensywie de Luxe,
• 2013 – Performance „Karnawał Zwierząt” z muzyką live w Nantes, Francja,
• 2013 – Powtórny performance tego samego utworu w Japonii,
• 2013 – „Bolero” z muzyką live w wykonaniu Orkiestry Sinfonia Varsovia,
• 2013 – Pokazy filmów w rozmaitych miastach świata,
• 2014 – Srebrny Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” przyznany przez Ministra Kultury,
• 2014 – Performans „Le Carnaval des Animaux” w Szwajcarii,
• 2014 – Retrospektywy w różnych prestiżowych miejscach i festiwalach,
• 2015 – Wspaniały performance na Gali Radia TOK FM,
• 2015 – Muzyka na żywo podczas festiwalu Szalone Dni Muzyki,
• 2016 – Retrospektywa w Holandii,
• 2017 – Retrospektywa w San Francisco, USA,
• 2017 – Performance na Mill Valley Film Festival,
• 2017 – Inne pokazy i projekcje filmów w USA,
• 2018 – Performance z muzyką na żywo w Hongkongu,
• 2018 – Retrospektywy w Muzeum Narodowym w Warszawie oraz w Paryżu,
• 2019 – Retrospektywy w Włoszech,
• 2019 – Koncerty z Wojciechem Waglewskim z okazji jubileuszu,
• 2019 – Performance z muzyką na żywo w Krakowie,
• 2020 – Światowa premiera pełnometrażowego filmu animowanego „Zabij to i wyjedź z tego miasta” podczas 70. MFF Berlinale.

---

Oceń: Mariusz Wilczyński

---