Karol Hiller

---

Życiorys

Karol Hiller rozpoczął swoje studia w zakresie chemii w latach 1910-1912 w Wyższej Szkole Technicznej w Darmstadt. Następnie kontynuował kształcenie na Politechnice Warszawskiej. Podczas I wojny światowej, został powołany do wojska i wkrótce ewakuowany do Rosji. W Kijowie zainicjował swoje studia na Ukraińskiej Akademii Sztuk Pięknych, gdzie zgłębił estetykę oraz techniki malarstwa ikonowego. Tam również zaangażował się w działalność polityczną, opowiadając się po stronie lewicy.

Rok 1921 przyniósł mu powrót do Polski, gdzie osiedlił się w Łodzi. Od wczesnych lat 30. XX wieku aż do swojego aresztowania przez Niemców w 1939 roku mieszkał na nowym łódzkim osiedlu im. Montwiłła-Mireckiego, przy ul. Srebrzyńskiej 93 m. 27. Wspólnie z lewicowym poetą Witoldem Wandurskim działał na rzecz upowszechniania sztuki wśród lokalnej społeczności. Przykładem jego osiągnięć jest wykonanie litografii do tomu poezji Wandurskiego „Sadze i złoto” w 1926 roku. Co więcej, Hiller był jednym z założycieli Stowarzyszenia Artystów i Miłośników Sztuk Plastycznych „Start”. W latach 1933–1936 pełnił funkcję redaktora czasopisma „Forma”, w którym prezentował swoją pasję do grafiki książkowej oraz malarstwa ściennego.

W latach 1930-1937 brał aktywny udział w wystawach organizowanych przez Instytut Propagandy Sztuki zarówno w Łodzi, jak i Warszawie. Niestety, w wyniku tragicznych okoliczności został aresztowany około 11 listopada 1939 roku podczas akcji przeprowadzonej przez łódzkie Gestapo, która miała na celu likwidację inteligencji w Łodzi oraz okolicach w ramach tzw. „Intelligenzaktion Litzmannstadt”. Osadzono go w obozie przejściowym przy ul. Krakowskiej (dziś Liściasta) na Radogoszczu w Łodzi. Pomimo starań jego rodziny o uwolnienie (Hiller był pochodzenia niemieckiego), został rozstrzelany, prawdopodobnie 20 grudnia 1939 roku, w lesie lućmierskim pod Łodzią.

Działalność społeczno-polityczna

Hiller był aktywnym działaczem Ligi Obrony Praw Człowieka i Obywatela, a także członkiem Komunistycznej Partii Polski aż do jej rozwiązania w sierpniu 1938 roku. W lutym 1938 roku, wraz z dr. Stanisławem Więckowskim, Kazimierzem Gallasem oraz Wincentym Tomaszewiczem, współtworzył „Łódzki Klub Demokratyczny”. Klub ten był częścią ogólnopolskich Klubów Demokratycznych, które stanowiły postępową, antyfaszystowską organizację społeczną, tworzoną przez polską inteligencję w latach 1937-1939, z inicjatywy Mikołaja Kwaśniewskiego, będącą opozycją wobec rządu sanacyjnego. W kwietniu 1939 roku lokalne „Kluby Demokratyczne” połączyły się, tworząc Stronnictwo Demokratyczne.

Upamiętnienie

W 1946 roku, Miejska Rada Narodowa w Łodzi przyznała K. Hillerowi pośmiertnie Nagrodę Plastyczną m. Łodzi jako symboliczne zadośćuczynienie. Kandydował on do tej nagrody w latach 1932 i 1937. Stypendium, które było częścią nagrody, otrzymali dwaj studenci z łódzkiej Państwowej Wyższej Szkoły Sztuk Plastycznych. Warto dodać, że w tym okresie Władysław Strzemiński, wykładowca tej uczelni, usiłował nadać jej imię Hillera, jednak propozycja ta nie mogła zostać zrealizowana.

W 1967 roku na Muzeum Sztuki w Łodzi zorganizowano pierwszą pośmiertną wystawę monograficzną prac K. Hillera. Ideę nadania jednej z ulic w Łodzi jego imienia zainicjowano z okazji 40. rocznicy jego tragicznej śmierci, a pomysł był promowany przez redaktora Gustawa Romanowskiego z „Głosu Robotniczego” w 1979 roku, jednak także i ten zamiar nie doczekał się realizacji.

Wystawę retrospektywną pod tytułem „Karol Hiller, 1891–1939. Nowe widzenie: malarstwo, heliografika, rysunek, grafika” można było zobaczyć w Muzeum Sztuki w Łodzi w okresie od listopada 2002 do marca 2003 roku. Kuratorkami tego przedsięwzięcia były Zenobia Karnicka i Janina Ładnowska.

Uchwałą Rady Miejskiej w Łodzi z dnia 20 października 2021 roku, imię K. Hillera nadano skwerowi znajdującemu się przy Akademii Sztuk Pięknych w Łodzi. Jego osoba została również uhonorowana na wystawie dr Ludwiki Majewskiej pt. „Zagłada mikrokosmosu. Inteligencja w obozie w Radogoszczu 1939/40”, której wernisaż miał miejsce 10 października 2024 roku w Oddziale Martyrologii Radogoszcz Muzeum Tradycji Niepodległościowych w Łodzi.

---

Oceń: Karol Hiller

---