Stanisław Mertens, znany również pod pseudonimem „Stefan Skulski”, to postać, która pozostawiła znaczący ślad w historii Polski oraz na scenie międzynarodowej. Urodził się 3 maja 1892 roku w Łodzi, a swoją działalność jego życie związane jest z tematyką komunizmu oraz polityki.
Mertens był nie tylko Polakiem, ale również Białorusinem i radzieckim działaczem komunistycznym. Jego działalność i wpływy na tym polu są bardzo zauważalne, a jego losy zakończyły się tragicznie 21 września 1937 roku w Moskwie.
Życiorys
W 1909 roku Stanisław Mertens związał się z Socjaldemokracją Królestwa Polskiego i Litwy (SDKPiL), co było ważnym krokiem w jego politycznej karierze. W okresie od 1913 do 1914 roku był aresztowany przez carskie władze, co na pewno wpłynęło na jego późniejsze zaangażowanie w działalność rewolucyjną. Po roku 1918 dołączył do RKP(b), gdzie od razu został przewodniczącym komitetu powiatowego tej partii w Mścisławie oraz lokalnej Czeka. W 1919 roku objął funkcję komisarza politycznego brygady Armii Czerwonej, a także wiceprzewodniczącego Gubernialnego Komitetu Wykonawczego w Smoleńsku.
W trakcie wojny polsko-sowieckiej w 1920 roku Mertens znalazł się w składzie Tymczasowego Komitetu Rewolucyjnego Polski, co świadczy o jego aktywnym udziale w kluczowych dla ówczesnej sytuacji wydarzeniach. Ponadto pełnił rolę przewodniczącego nowogródzkiego rewkomu. Po podpisaniu traktatu ryskiego został komisarzem ludowym do spraw wewnętrznych Białoruskiej SRR. Jego działalność polityczna obejmowała także członkostwo w Kolegium Czeka oraz Prezydium Centralnego Komitetu Wykonawczego BSRR, co potwierdzało jego znaczenie w ówczesnym reżimie komunistycznym.
Po nielegalnym przerzuceniu do Polski w 1922 roku, Stanisław Mertens zajął się organizowaniem komórek Komunistycznej Partii Zachodniej Białorusi, szczególnie na terenach wschodnich RP. W latach 1923-1927 oraz ponownie po 1931 roku był członkiem KC KPRP (KPP), a także Biura Politycznego w latach 1923-1925 oraz po 1935 roku. Po aresztowaniu w 1925 roku przez władze polskie, Mertens został wymieniony na więźniów sowieckich w 1928 roku, co umożliwiło mu powrót do ZSRR, gdzie działał jako przedstawiciel KPP w Kominternie.
Okres „wielkiej czystki” przyniósł Mertensowi tragiczne skutki – 21 lipca 1937 roku został aresztowany przez NKWD, a następnie 21 września skazany na śmierć za rzekomy „udział w organizacji antysowieckiej” przez Kolegium Wojskowe Sądu Najwyższego ZSRR. Zmarł tego samego dnia, a jego prochy zostały skremowane na Cmentarzu Dońskim, gdzie pochowano je anonimowo – obecnie reprezentują mogiłę nr 1 na Nowym Cmentarzu Dońskim. Ostatecznie, 12 listopada 1955 roku, Mertens został zrehabilitowany przez Kolegium Wojskowe SN ZSRR, choć jego śmierć na zawsze pozostała w cieniu politycznych zawirowań.
Warto podkreślić, że jego żoną była Luba Kowieńska, która także angażowała się w działalność komunistyczną, będąc działaczką KPP, KPZB, PPR i PZPR Luba Kowieńska.
Przypisy
- Скульский-Мертенс Станислав Адамович.
Pozostali ludzie w kategorii "Polityka i administracja":
Szmul Milman | Alfred Müller | Mirosław Zieliński | Henryk Różański | Henryk Kanicki | Paweł Jankiewicz | Léon Goldberg | Alicja Kaczorowska | Mieczysław Tomala | Fajwel Berliner | Józef Litauer | Piotr Piętak | Aleksandra Wiśniewska | Zdzisław Pachowski | Katarzyna Sztop-Rutkowska | Urszula Płażewska | Jerzy Rozwandowicz | Oskar Friese | Stanisław Trepczyński | Lew HolenderskiOceń: Stanisław Mertens