Grób Nieznanego Żołnierza w Łodzi

Pomniki

Grób Nieznanego Żołnierza w Łodzi to waży symbol wojskowej pamięci, który jest wynikiem wizji Stanisława Kazimierza Ostrowskiego. Pomnik ten, nadający hołd wszystkim bezimiennym bohaterom, został odsłonięty 22 marca 1925 roku. Był to pierwszy tego typu monument w Polsce, dedykowany żołnierzom poległym na froncie, ich pamięć jest wciąż żywa w sercach Polaków.

Warto zaznaczyć, że każdy element tego pomnika ma głębokie znaczenie, co podkreśla jego unikalność w pejzażu narodowym, ale także lokalnym. Niestety, wielu z tych, którzy oddali życie za naszą wolność, pozostało nieznanych, co sprawia, że ten pomnik pełni szczególnie istotną rolę w naszej kulturze i historii.

Historia

Okres międzywojenny i wojenny

Decyzja o ustanowieniu jednego z pierwszych symbolicznych pomników ku czci anonimowych poległych żołnierzy w Polsce została podjęta przez Radę Miejską 18 grudnia 1924 roku, dzięki inicjatywie znanego działacza społeczno-politycznego – Bolesława Fichny. Choć pomnik został nazwany „grobem” już w okresie międzywojennym, na większą skalę zaczęto używać tej nazwy dopiero po II wojnie światowej, co było niezgodne z wcześniejszą uchwałą rady. W kwietniu 2005 roku, łódzki działacz opozycji niepodległościowej z lat powojennych oraz senator RP, Andrzej Ostoja-Owsiany, ogłosił ideę przekształcenia pomnika w rzeczywisty grób nieznanego żołnierza poprzez złożenie w nim szczątków żołnierza z 28 Pułku Strzelców Kaniowskich, który poległ w walkach pod Radzyminem podczas wojny polsko-radzieckiej w 1920 roku. Niestety, plan ten nie został zrealizowany.

Pomnik został umiejscowiony na placu przed łódzką katedrą, ustawiony pod małym kątem w stosunku do ulicy Piotrkowskiej przy skrzyżowaniu z ul. ks. Ignacego Skorupki. Jego monumentalna płyta nagrobna została zaprojektowana przez utalentowanego rzeźbiarza Stanisława Kazimierza Ostrowskiego, który równolegle pracował także nad Grobem Nieznanego Żołnierza w Warszawie. Pomnik składa się z dwóch jasnych podstawowych płyt ułożonych w sposób schodkowy, na których położono czarną płytę z polerowanego marmuru, na której widniał napis: Nieznanemu żołnierzowi miasto Łódź – rok 1925.

Uroczystość osłonięcia pomnika miała miejsce 22 marca 1925 roku i rozpoczęła się nabożeństwem, które celebrował biskup Wincenty Tymieniecki w pobliskiej katedrze. W obchodach uczestniczyli przedstawiciele władz państwowych, w tym Franciszek Sokal, minister pracy i opieki społecznej, oraz marszałek Sejmu RP, Maciej Rataj, jak również przedstawiciele związków zawodowych, młodzież ze szkół oraz licznie zgromadzeni mieszkańcy Łodzi. Honorowym gościem był Minister Spraw Wojskowych, gen. dyw. Władysław Sikorski, który po wygłoszeniu przemówienia odsłonił pomnik. Obecny na tej ceremonii był również gen. Józef Haller. Uroczystość zakończyła się defiladą wojska z lokalnego garnizonu oraz oddziałów policji i straży pożarnej.

W dniu zakończenia roku szkolnego, 20 czerwca 1925 roku, na pomniku zapalono „wieczny” znicz, ufundowany przez uczniów łódzkich szkół. Znicz w formie półokrągłej urny był odlany z brązu i ustawiony w centrum pomnika, na orlich łapach przechodzących w głowy orłów. Na przedniej stronie urny umieszczono płaskorzeźbę Krzyża Virtuti Militari, a z tyłu napis „Nieznanemu Żołnierzowi”. Znicz najprawdopodobniej został wykonany w pobliskiej fabryce maszyn J. Johna przy ul. Piotrkowskiej.

2 listopada 1925 roku, pomnik został wzbogacony o nowy element, który zaprojektował Ostrowski. Był to brązowy wieniec laurowo-dębowy, ufundowany przez Związek Przemysłu Włókienniczego, zdobiony szarfami i liśćmi palmowymi. Na szarfie przymocowanej do wieńca widniał napis „W hołdzie”. Ten element umieszczono na prawym narożniku części frontowej pomnika, a stworzono go w znanym warszawskim zakładzie odlewniczym braci Łopieńskich.

Aż do momentu rozpoczęcia II wojny światowej, pomnik stał się jednym z najważniejszych miejsc regularnych uroczystości patriotycznych w Łodzi, zwłaszcza, iż był to pierwszy tego typu pomnik w mieście; pomnik Tadeusza Kościuszki na pl. Wolności został odsłonięty dopiero pięć lat później. Niestety, w listopadzie 1939 roku, w początkowym okresie okupacji niemieckiej, wszystkie polskie pomniki w Łodzi, w tym pomnik Nieznanego Żołnierza, zostały zniszczone przez Niemców.

Okres powojenny

Pomnik został odbudowany i ponownie odsłonięty 1 listopada 1946 roku, a nowa wersja pomnika nawiązywała do przedwojennego projektu, chociaż położenie grobu względem ulicy Piotrkowskiej zostało nieco zmienione, ustawiając go prostopadle do ulicy. Nowa konstrukcja była nieco wyższa od pierwotnej i również zbudowana z dwóch schodkowych warstw bazowych z czerwonego polerowanego marmuru, na których położono czarną płytę. Zmienione zostało także umiejscowienie zrekonstruowanego brązowego wieńca, który został przeniesiony na lewy narożnik. Na płycie umieszczono nowy napis: Grób nieznanego żołnierza.

Pomnik nadal pełni rolę miejsca patriotycznych manifestacji, chociaż w okresie stalinowskim organizowane były one rzadziej niż przed wojną.

Przypisy

  1. a b c d e f g Pomnik – Grób Nieznanego Żołnierza. katedra.lodz.pl. [dostęp 22.03.2015 r.]
  2. a b c d e f g h i j k l m n Grób Nieznanego Żołnierza. tplodzi.republika.pl. [dostęp 28.04.2012 r.]
  3. (KOW), Zamiast płyty będzie grób. Chcą sprowadzić prochy nieznanego żołnierza; [w:] „Express Ilustrowany”, 12.04.2005 r., nr 85, s. 4.
  4. „Łódź w Ilustracji”, 5.04.1925 r., nr 14, s. 4.
  5. „Łódź w Ilustracji”, 29.03.1925 r., nr 13, s. 1–3.
  6. „Łódź w Ilustracji”, 22.03.1925 r., nr 12, s. 3.
  7. „Giewont”, 1928 r., nr 3, s. 75.

Oceń: Grób Nieznanego Żołnierza w Łodzi

★★★★★
Średnia ocena:5 Liczba ocen:11