Antoni Wołowski

---

Życiorys

Pochodzący z robotniczej rodziny, Antoni Wołowski od najmłodszych lat zaangażował się w działalność niepodległościową. W wieku piętnastu lat wstąpił do Organizacji Bojowej PPS w Łodzi. W 1906 roku został aresztowany z bronią w ręku, co skutkowało wyrokiem śmierci, który jednak zamieniono na dożywotnią katorgę. Dzięki jego młodemu wiekowi wyrok został zredukowany do ośmiu lat ciężkiego więzienia, które odbywał w różnych placówkach: w Łodzi, Piotrkowie, Warszawie oraz w Łęczycy. Na szczególną uwagę zasługuje jego czas spędzony w X Pawilonie Cytadeli Warszawskiej.

W 1914 roku, po ucieczce Rosjan, udało mu się zbiec do Łodzi. Już tydzień później wstąpił do I Brygady Legionów Polskich, biorąc udział w całej kampanii. W trakcie bitwy pod Łowczówkiem został ranny. Po dymisji Józefa Piłsudskiego w 1916 roku, stał się jednym z funkcjonariuszy wysłanych na posterunki werbunkowe, mając na celu agitację wśród żołnierzy.

Rozpoczął działalność w polityce jako członek PPS, najpierw w Lublinie. Do marca 1918 roku kierował Pogotowiem Bojowym PPS w Kutnie. Z uwagi na zagrożenie aresztowaniem, przedarł się pod okupację austriacką, a od marca 1918 roku angażował się w działania w Częstochowie, gdzie brał udział w rozbrajaniu okupantów chwilę przed odzyskaniem niepodległości.

W Częstochowie dowodził Milicją Ludową PPS. W 1919 roku uczestniczył w I powstaniu śląskim, gdzie m.in. pełnił funkcję komendanta biura wywiadowczego. W 1920 roku, jako podporucznik, walczył w oddziałach partyzanckich w czasie wojny polsko-bolszewickiej. Został wzięty do niewoli pod Radzyminem, gdy przedzierał się z istotnymi rozkazami do Białegostoku.

W tragicznych okolicznościach został rozstrzelany 17 sierpnia 1920 roku, razem z sześcioma innymi jeńcami w Rybienku Leśnym pod Wyszkowem. Ciało Antoni Wołowskiego zostało sprowadzone do Łodzi 3 marca 1921 roku i pochowane na Cmentarzu na Dołach.

Na miejscu jego śmierci w 1921 roku postawiono pomnik z napisem:

„Tu zostali zamordowani w dniu 17 sierpnia 1920 roku przez czerezwyczajkę bolszewicką śp. Antoni Wołowski ppor. wojsk polskich i sześciu nieznanych. Cześć ich pamięci.”

W 1949 roku władze nakazały rozbicie pomnika, jednak ówczesny naczelnik urzędu gminy w Somiance, pan Gotowiec, zignorował ten rozkaz, umieszczając pomnik literami ku ziemi pod płotem posesji urzędu. Po dziesięciu latach, w odpowiedzi na oskarżenia władz bezpieczeństwa, nakazano ponownie rozbić pomnik. Nowy naczelnik gminy, Roman Liskiewicz, zdecydował się w tajemnicy wmurować część pomnika w schody nowo budowanej siedziby urzędu gminy. Ostatecznie, pomnik został odnaleziony 3 marca 1989 roku, a 13 sierpnia 1989 roku odbyło się jego ponowne odsłonięcie. Ulica w Rybienku Leśnym, przy której pomnik się znajduje, nosi imię ppor. Wołowskiego.

Odznaczenia

Antoni Wołowski, odznaczony pośmiertnie, został uhonorowany Krzyżem Srebrnym Orderu Wojskowego Virtuti Militari w 1922 roku oraz Krzyżem Niepodległości z Mieczami w 1930 roku.

---

Oceń: Antoni Wołowski

---