Dąb Fabrykant

---

Charakterystyka

Wiek

Dąb Fabrykant nie został poddany badaniom dendrochronologicznym, jednak jego wiek szacuje się na około 150–200 lat. Na podstawie dostępnych archiwalnych pomiarów można przypuszczać, że ma on około 165 lat, co jest prawdopodobne, biorąc pod uwagę, że ogród Richterów został założony w drugiej połowie XIX wieku. W związku z tym, dąb mógł być jednym z pierwszych drzew posadzonych na tym obszarze. Należy również zwrócić uwagę na możliwość, że Fabrykant ma więcej lat i mógł wyrastać w sposób naturalny.

Obwód

Na dzień 2015 roku obwód dębu wynosił 455 cm. Pomiar ten jest utrudniony, ponieważ na wysokości około 1–2 metrów od pnia występują trzy konary. Poniżej przedstawiono zmiany w obwodzie drzewa na przestrzeni lat:

Rok pomiaru	Obwód dębu
	Wysokość pomiaru drzewa
	0,5 m	0,8 m	nieznana
1961	–	–	330 cm
1989	–	–	425 cm
2005	–	452 cm	–
2009	–	–	460 cm
2013	445 cm	–	–
2014	450 cm	–	450 cm
2015	455 cm	–	–

Wysokość oraz inne parametry

O wysokości dębu Fabrykant podaje się, że wynosi ona od 22 do 22,5 metra. Szerokość korony drzewa przekracza 30 metrów, wynosząc około 33 m. Najdłuższy konar, który jest podtrzymywany, ma długość przekraczającą 20 metrów. Odchodzi on od pnia głównego wraz z dwoma innymi konarami na wysokości około 1,5 metra. Z całą pewnością należy stwierdzić, że drzewo od początku swojego istnienia rosło w otwartej przestrzeni bez przycinania, co przyczyniło się do wykształcenia jego charakterystycznego kształtu.

Historia

Park

W ostatnich latach XIX wieku obszar, gdzie obecnie znajduje się park, został zakupiony przez znaną rodzinę fabrykancką Richterów. Łaskawie zadbali oni o wybudowanie dwóch eleganckich willi oraz utworzenie wokół nich pięknych ogrodów. Warto zauważyć, że część drzewostanu, który był już obecny na tym terenie, została zachowana, w tym słynny dąb. Ten niezwykły fabrykant rośnie w sercu parku, który do roku 1994 nosił imię Stanisława Worcella.

Wydarzenia

Podczas II wojny światowej drzewo stanęło na krawędzi zagłady. Z relacji wynika, że funkcjonariusze Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego usiłowali odkryć skarb, który ponoć miał być pochowany pod dębem, jednak ostatecznie nie podjęto tego kroku.

15 czerwca 2007 roku, pod tym majestatycznym drzewem, park został przekazany w użytkowanie Politechnice Łódzkiej. To osiągnięcie stało się możliwe po dwuletnich staraniach. Ustalono, że teren zostanie ogrodzony oraz regularnie zamykany po zmroku, a jednocześnie zapewniono dostępność parku dla lokalnych mieszkańców. Uczelnia, od tego momentu, dążyła do pozyskania parku na własność od władz miasta. W roku 2017 podpisano akt notarialny, co stanowiło formalne przekazanie parku. Dwa lata później, uczelnia ogrodziła park, zdemontowując jednocześnie ogrodzenie oddzielające park od kampusu B.

Dąb Fabrykant zdobył tytuł Drzewa Roku 2022 w ogólnopolskim konkursie organizowanym przez Stowarzyszenie Ekologiczno-Kulturalne Klub Gaja. W 2023 roku odniósł kolejne zwycięstwo w plebiscycie na Europejskie Drzewo Roku.

Dąb w literaturze

Fabrykant został odnotowany w opracowaniu „Parki Łodzi: Praca zbiorowa” z 1962 roku, autorstwa profesora biologii Uniwersytetu Łódzkiego, Jakuba Mowszowicza, gdzie określono go jako „dąb-olbrzym”. Znajduje się tam jego fotografia oraz informacja o obwodzie wynoszącym 330 cm.

Wielokrotnie pojawiał się także w innych publikacjach, zarówno naukowych, jak i popularnonaukowych. Jednym z autorów był profesor UŁ, Romuald Olaczek, który redagował serię „Parki Łodzi”. Dąb został wymieniony w dwóch zeszytach tejże serii, które opisywały Park im. ks. bp. Klepacza, wydane w latach 2006 i 2014. Zawierały one informację o obwodzie drzewa wynoszącym 452 cm oraz szczegółowy opis jego otoczenia oraz niezwykłej historii. Autorzy sugerowali, że dąb mógł zostać posadzony przy istniejących już budynkach, zanim fabrykanci zbudowali swoje wille. Istnieje także hipoteza, że dąb był sadzony przez Richterów z okazji jakiegoś ważnego wydarzenia, a także możliwość, że wyrosło samoistnie.

Dąb Fabrykant znalazł się w dwóch albumach dotyczących okazów drzew. W „Pomnikach przyrody województwa łódzkiego” z 2010 roku, autorstwa Ireneusza Burzyńskiego, Grażyny Ojrzyńskiej oraz Piotra Wypycha, zaprezentowano trzy zdjęcia tego drzewa oraz pomiar obwodu wynoszący 460 cm. Dąb został również uwzględniony w albumie „Drzewa Polski” z 2014 roku, przygotowanym przez Krzysztofa Borkowskiego, gdzie umieszczono fotografię oraz pomiar obwodu wynoszący 445 cm.

Informacje o drzewie były wielokrotnie publikowane w lokalnej prasie, w tym w „Gazecie Wyborczej”, „Expressie Ilustrowanym”, „Ziemi Łódzkiej” oraz „Dzienniku Łódzkim”. W ostatniej z wymienionych gazet opublikowano dedykowany artykuł 25 kwietnia 1996 roku. Jan Teofil Siciński, profesor biologii na UŁ, tak pisał o Fabrykancie:

(…)Skoro dąb uznawany jest za króla roślin, to „Fabrykanta” można uznać za króla łódzkich dębów. Jego dorodność, wyjątkowy pokrój, ułożenie konarów, a także doskonały stan, przesądzają o takim tytule(…)
Jan T. Siciński

Pochodzenie imion drzewa

Nazwa Fabrykant została wprowadzona przez biologa, profesora Jana Sicińskiego z Wydziału Biologii i Ochrony Środowiska Uniwersytetu Łódzkiego i po raz pierwszy użyta w rzeczonym artykule do „Dziennika Łódzkiego” w 1996 roku. Nawiązuje ona do fabrykanckiej historii miasta, ponieważ park, w którym rośnie dąb, był kiedyś otoczony zakładami produkcyjnymi rodziny Richterów.

Dąb nazywany jest również Jagoszem, co jest hołdem dla Mieczysława Jagoszewskiego. Był to znany dziennikarz „Expressu Ilustrowanego” oraz „Dziennika Łódzkiego”, a redakcje tych gazet znajdowały się w sąsiedztwie parku. Jagoszewski był też jednym z założycieli Towarzystwa Przyjaciół Łodzi oraz inicjatorem odbudowy pomnika Tadeusza Kościuszki, zniszczonego przez hitlerowców na placu Wolności.

Ochrona prawna i zabiegi konserwatorskie

Fabrykant, znany dąb, stanowi pomnik przyrody od 1990 roku, kiedy to został objęty ochroną na podstawie zarządzenia wydanego przez prezydenta Łodzi. Warto zauważyć, że z każdym upływem lat jego status był dzień po dniu potwierdzany przez kolejne uchwały Rady Miejskiej w Łodzi, które miały miejsce w 2010 oraz 2013 roku. Najnowsza uchwała w tej sprawie została przyjęta w 2015 roku.

W celu zachowania dębu w dobrej kondycji, prace konserwatorskie były przeprowadzane w latach 1997 i 2000. Największy konar drzewa wsparto konstrukcyjnie, co ma na celu zapewnienie jego stabilności i minimalizację ryzyka dla otoczenia. Dodatkowym elementem, który wzbogaca estetykę Fabrykanta, jest zainstalowane oświetlenie iluminacyjne, które podkreśla jego urok po zmierzchu.

Niestety, dąb ten doświadczył także trudnych chwil. W grudniu 2013 roku huragan Ksawery wyrządził mu dużą szkodę, prowadząc do odpadnięcia jednego z konarów, co wymagało interwencji służb ratunkowych, w tym strażaków.

Lokalizacja i otoczenie

„Drzewo, będące jedną z najważniejszych atrakcji w Łodzi, znajduje się w sercu miasta, w Parku im. ks. bp. Michała Klepacza. Jego lokalizacja ulokowana jest na granicy dwóch dzielnic: Polesia oraz Śródmieścia. Dąb wyróżnia się swoją obecnością wzdłuż głównej alei, gdzie obok niego stoją dwie piękne, pofabrykanckie wille, należące do Reinholda oraz Józefa Richterów.

Wczesną wiosną okolicę wokół drzewa zdobią łany cebulicy syberyjskiej, co nadaje temu miejscu niepowtarzalny urok. Po zachodniej oraz północnej stronie Dębu Fabrykant mogą Państwo podziwiać kilka innych pomnikowych dębów, kasztanowców oraz pojedynczą sosnę czarną, które tworzą malowniczy krajobraz parkowy. Wschodnia część terenu otacza dąb, w której rosną sosna limba oraz dwa cyprysiki nutkajskie, wzbogacając bioróżnorodność tego pięknego zakątka.

---

Oceń: Dąb Fabrykant

---