Kamienica Chaima Bławata w Łodzi

---

Historia

W roku 1823, na podstawie planu sporządzonego przez Filipa de Viebiga, wytyczono przestronną działkę, która stała się fundamentem przyszłej kamienicy. Działo się to w czasach, gdy powstawała osada sukiennicza Nowe Miasto. Już w końcu lat 40. XIX wieku na tej działce był usytuowany drewniany, parterowy dom frontowy.

Przez lata działka zmieniała właścicieli, a w końcu lat 60. XIX wieku jej nowym właścicielem został Christian Krause. Wiadomo, że przed rokiem 1873 wzniesiono tu dwupiętrową kamienicę, której budowę zlecił Chaim Bławat, znany z prowadzenia składu przędzy wełnianej. W latach 80. działki powiększyły się, obejmując również tereny przy ul. Zachodniej 275a, gdzie w 1892 roku wzniesiono kolejną, trzypiętrową kamienicę. Ta akwizycja przekształciła podwórko w zamkniętą przestrzeń, otoczoną budynkami.

W roku 1896 do kamienicy przy Piotrkowskiej dobudowano dodatkowe piętro. W latach 70. XIX wieku w budynku swoim życiem tętniła księgarnia, której właścicielem był Juliusz Cezar Richter. Cieszyła się ona powodzeniem, a od 1880 roku wydawała roczny kalendarz w języku niemieckim, znany jako Lodzer Haus und Familien Kalender, a od 1889 roku także w języku polskim jako kalendarz Łodzianin. W 1893 roku powstał natomiast dwujęzyczny przewodnik po Łodzi, noszący tytuł Führer durch Lodz. Putevoditel po Łodzi.

Warto wspomnieć, że w 1880 roku Abram Majer założył trzecią drukarnię żydowską w Łodzi. Dwa lata później lokal Richtera przeszedł na własność Ludwika Fischera, który otworzył tu swą pierwszą księgarnię. Działalność tego typu kontynuował Gotfryd Berlach od 1895 do 1902 roku, a następnie Aron Jochelson do 1914. W latach 1906–1914 w budynku działał zakład fotograficzny Szmula Ferdmana, znany jako „Bernardi” oraz inne lokale również zajmujące się fotografią.

Kamienica ma także swoją historię związaną z Dziennikiem Łódzkim, pierwszą lokalną gazetą w języku polskim. W latach 1885-1888 redakcja i drukarnia gazety mieściły się w Hotelu Hamburskim, znanym później jako Imperial, ulokowanym pod tym samym adresem. Z kolei 12 maja 1891 Zjednoczone Towarzystwo Kupców Kiachtyńskich „Tsiń-Łun” otworzyło chiński sklep herbaciany, zwracający uwagę kolorowym szyldem oraz wieloma chińskimi symbolami. Sprzedaż kawy rozpoczęto 1 czerwca tego samego roku.

Na początku XX wieku, pomiędzy 1903 a 1907 rokiem, na tej posesji pracował przeniesiony z ul. Piotrkowskiej 21 kinoteatr „Urania”, który został zmieniony w 1907 roku na nowy gmach przy ul. Piotrkowskiej 32. Po przeniesieniu do tej posesji w 1908 roku, ustanowiono pierwsze w Polsce stacjonarne kino – Teatr Żywych Fotografii, przekształcone później w Gabinet Iluzji i Biograf. W 1899 roku, bracia Władysław i Antoni Krzemińscy, z wykorzystaniem kinematografu od Lumière, organizowali seanse filmowe przy ul. Piotrkowskiej 120, aby ostatecznie przenieść się na Piotrkowską 17.

Na koniec XIX wieku posesja przeszła na własność Tadeusza i Konstantego Wernera oraz Bronisława Zielińskiego, którzy byli jej właścicielami przez następne 20 lat. W latach 1903-1904, zrealizowano elektryfikację budynków przy Piotrkowskiej 17. W tym samym czasie, w centralnej części podwórka postawiono jednopiętrowy budynek, który wkrótce wykorzystywano jako zakład fotograficzny Eliasza Stumanna, jednak zmarł on w maju 1903 roku, przez co budynek nie pełnił swojej funkcji zbyt długo. Po jego rozbiórce, resztki fundamentów są obecne do dziś. Pod adresem Piotrkowskiej 17 zakład fotograficzny „Bernardi” prowadził Szmul Ferdman.

Współcześnie

Posiadłość przy ul. Piotrkowskiej 17 nigdy nie była podzielona i stanowi obecnie jeden z niewielu przykładów obszernych działek, jakie były tworzone przez Rajmunda Rembielińskiego na odcinku biegnącym od ul. Południowej (dzisiaj Rewolucji 1905/Próchnika) do ul. Dzielnej (obecnie Narutowicza/Zielona).

Na terenie tego podwórka znajdował się klub Jazzga, który po dwunastoletniej działalności zakończył swoją funkcję w 2012 roku. W jego miejsce otwarto klubokawiarnię i antykwariat „Niebostan”. Aktualnie pod tym adresem można znaleźć wiele lokali, takich jak Urząd Pocztowy nr 8, Towarzystwo Przyjaciół Łodzi, Fundację „Słonie na Balkonie”, Ogólnopolskie Stowarzyszenie Osób w Wieku Przedemerytalnym, Daniela Świrko – fotografa oraz Centrum Medyczne „Omega”.

Dawni właściciele

W 2013 roku właścicielami tej posesji stali się obywatele Izraela, będący potomkami ostatniego właściciela kamienicy – braci Taub. Uzyskali oni prawo własności po decyzji sądu pierwszej instancji, natomiast w drugiej instancji, Sąd Okręgowy w Łodzi orzekł o odzyskaniu przez magistrat połowy udziałów w nieruchomości.

---

Oceń: Kamienica Chaima Bławata w Łodzi

---