Aleksander Barchacz

---

Życiorys

Aleksander Barchacz urodził się 28 stycznia 1908 roku w Łodzi, jako syn Szymona. Swoje pierwsze kroki edukacyjne stawiał w prywatnym Gimnazjum Filologicznym Bogumiła Brauna, a następnie kontynuował naukę w średniej szkole muzycznej, znanej jako Instytut Aleksandra Türnera. Dalsze kształcenie odbył w Konserwatorium im. Fryderyka Chopina w Warszawie, po wcześniejszym absolwentowaniu Konserwatorium Paryskiego pod okiem Nadii Boulanger. Jako kompozytor zyskał uznanie, a jego utwory znalazły swoje miejsce w repertuarze teatrzyku Qui Pro Quo. W tym okresie nawiązał bliską przyjaźń z Julianem Tuwimem.

Wkrótce po rozpoczęciu II wojny światowej Barchacz znalazł się w kazachskiej Ałma-Acie. Tam objął funkcję kierownika muzycznego w teatrze, a od 1941 roku mieszkał w Uralsku, gdzie aktywnie działał w teatrze i komponował pieśni żołnierskie dla Armii Czerwonej. Podczas pracy w lokalnym teatrze muzycznym odkrył stary śpiewnik Aleksandra Zatajewicza – polskiego muzykologa i etnografa, który badał kazachski folklor. Inspirowany tymi motywami, Barchacz skomponował operę kazachską o nazwie Sen segeta (w tłumaczeniu Dzień zemsty), co przyniosło mu przydomek „kazachski Moniuszko”.

Okres II wojny światowej

Wstępując do Polskich Sił Zbrojnych, Barchacz został kompozytorem piosenki marszowej 1 Dywizji Piechoty im. Tadeusza Kościuszki, znanej jako Marsz 1 Korpusu (zwanej również Spoza gór i rzek), do słów Adama Ważyka. Pracował również w Teatrze 1 Dywizji Piechoty, będąc starszym instruktorem do spraw artystycznych. Z frontem wschodnim wkroczył na tereny Polski, gdzie, w Lublinie, jego muzyka stanowiła oprawę premierowego przedstawienia Wesele Stanisława Wyspiańskiego, reżyserowanego przez Jacka Woszczerowicza, które miało miejsce 29 listopada 1944 roku. Wśród obsady znaleźli się między innymi: Pan Młody – Jan Świderski, Poeta – Jan Kreczmar, Panna Młoda – Ryszarda Hanin, Kasper – Czesław Wołłejko, a Rachel – Halina Kossobudzka.

Po wojnie Barchacz został dyrektorem Departamentu Szkolnictwa Artystycznego w Ministerstwie Kultury i Sztuki. Jako wybitny muzyk wyróżniał się na tle partyjnych karierowiczów, pełniąc funkcję starosty kłodzkiego od 1 sierpnia 1945 do 27 stycznia 1946 roku. W tej roli odnosił się do problemów związanych z aprowizacją osadników oraz przejmowaniem mienia poniemieckiego i zarządzaniem lokalną infrastrukturą. Jego działania obejmowały też profilaktykę w sprawie grup zbrojnych Werwolfu oraz sprzeciw wobec czechosłowackich zakusów na tereny kłodzkie.

Polityk. Starosta kłodzki i wicewojewoda wrocławski

W wyniku kontrowersji związanych z jego działaniami, Barchacz został odsunięty z urzędu, a jego kariera polityczna skierowała go na stanowisko wicewojewody wrocławskiego. W tym czasie, w Kłodzku, osobiście stawiał opór wobec uroków politycznych PPR, zeznając przeciwko zamachowi na poświęcenie sztandaru kłodzkiego PSL. Pewne skandale towarzyszyły mu w momencie, gdy bojówki PPR skutecznie blokowały drogi, co uniemożliwiało chłopom dotarcie na uroczystość. Jego rola wicewojewody obejmowała także przekazywanie zbiorów Ossolineum do Wrocławia, a także udzielanie wsparcia finansowego rektorowi UWr Stanisławowi Kulczyńskiemu.

W trakcie pełnienia tej funkcji uczestniczył w różnych uroczystościach, między innymi w obchodach pierwszej rocznicy zwycięstwa 9 maja 1946 roku oraz w dożynkach powiatowych w Polanicy-Zdroju. A także brał udział w ceremonii przekazania sztandaru 27 Pułkowi Piechoty, naczelnikując przy tym z mjr Zygmunt Huszcza.

W dyplomacji i później

Od 7 września 1948 roku do 1953 roku Barchacz sprawował funkcję ambasadora Polski w Bułgarii. Po powrocie z tej misji dyplomatycznej osiedlił się w Warszawie, gdzie kontynuował swoją karierę kompozytora. Zmarł 28 marca 1987 roku i spoczął na cmentarzu Komunalnym Północnym w Warszawie (w kwaterze E-VI-1-3-22). Włodzimierz Barchacz, syn Aleksandra, był uznawanym fotografem i publicystą, tej samej pasji artystycznej, którą realizował jego ojciec.

Piosenki

W twórczości Aleksandra Barchacza znajduje się wiele znakomitych utworów, które zyskały popularność wśród publiczności. Oto niektóre z jego najbardziej znanych piosenek:

• „Bal u saperów”,
• „Bzy na naszej ulicy” (słowa: Mirosław Łebkowski),
• „Fizylierki” (słowa: Leon Pasternak),
• „Marsz” (słowa: Leon Pasternak),
• „Marsz 1 Korpusu” (słowa: Adam Ważyk), wykorzystana m.in. w filmach Ogniomistrz Kaleń (1961) oraz Sny i marzenia (1983),
• „Marzyć warto” (słowa: Leon Pasternak),
• „Mój western” (słowa: Zbigniew Kuthan),
• „Nasz porucznik” (słowa: Leon Pasternak),
• „Pierwsze bzy” (słowa: Edward Fiszer), wykonywana przez Mieczysława Fogga,
• „Piosenka o kucharzu”,
• „Piosenka o szefie”,
• „Piosenka o warszawskim Parku Kultury” (słowa: Tadeusz Fangrat),
• „To ten walczyk nasz” (słowa: Bronisław Brok), wykonywana przez Jerzego Połomskiego,
• „Zakochałam się w kapralu” (słowa: Leon Pasternak).

Każdy z tych utworów obfituje w emocje i wspomnienia, pozostawiając trwały ślad w polskiej muzyce. Ich teksty często nawiązują do historii i codziennego życia, ukazując różnorodność tematów, które były bliskie sercu zarówno autorom, jak i wykonawcom.

Ordery i odznaczenia

Wśród licznych osiągnięć Aleksandra Barchacza znajdują się również liczne odznaczenia, które świadczą o jego zasługach. Oto niektóre z nich:

• Order Krzyża Grunwaldu III klasy, przyznany 11 października 1946,
• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski, przyznany 12 listopada 1946,
• Medal 10-lecia Polski Ludowej, nadany 22 lipca 1955.

---

Oceń: Aleksander Barchacz

---