Aleksander Falzmann

---

Życiorys

Urodziny Aleksandra Falzmanna miały miejsce w Łodzi, w rodzinie pochodzącej z niemieckich kręgów przemysłowych. Jego ojcem był Alojzy Falzmann, a matką Emilia Groehne. Wychowywał się w dużej rodzinie, mając pięcioro przyrodniego rodzeństwa ze strony ojca z pierwszego małżeństwa oraz czworo złotych z drugiego. Pomimo niemieckiego pochodzenia, w jego domu rodzinnym dominował język polski, co wpłynęło na jego wychowanie w duchu polskości.

Aleksander rozpoczął edukację w łódzkim gimnazjum o profilu humanistycznym, lecz okoliczności historyczne, takie jak wydarzenia łódzkie w 1905 roku, zmusiły go do wyjazdu do Kijowa, gdzie finalnie ukończył szkołę i zdał maturę. W latach 1908-1912 kształcił się na kierunku teologii ewangelickiej w Dorpacie, gdzie uzyskał ordynację na duchownego 8 grudnia 1912 roku z rąk Juliusza Bursche. Po ordynacji podjął pracę jako wikariusz w łódzkiej parafii ewangelicko-augsburskiej. W tym czasie zawarł małżeństwo z Łucją Seiler, z którą miał syna Karola Aleksandra, urodzonego 30 listopada 1913 roku.

W 1914 roku Aleksander został mianowany proboszczem-administratorem w parafiach Pułtusk i Mława. Z chwilą wybuchu I wojny światowej, na skutek decyzji władz rosyjskich dotyczących wysiedlenia ewangelików, ks. Falzmann wyszedł naprzeciw potrzebom przesiedleńców, towarzysząc im do Charkowa, gdzie angażował się w duszpasterstwo. Po wojnie wrócił do Pułtuska, gdzie podjął próbę odzyskania stanowiska proboszcza, której towarzyszył konflikt z niemieckim Konsystorzem, który uzurpował sobie jego parafię. W 1919 roku w Pułtusku przyszedł na świat jego pierwszy córka, Irena.

Sukcesem było dla niego wybranie w 1920 roku, pomimo oporu części niemieckich parafian, na nowego proboszcza parafii ewangelicko-augsburskiej w Zgierzu. Pracował tam aż do wybuchu II wojny światowej, w miejsce ks. Karola Seriniego. W Zgierzu urodziła się także jego druga córka, Ina. W swoim działaniu ks. Falzmann był zauważany jako zwolennik bpa Juliusza Bursche, prowadząc działalność społeczną, m.in. zakładając domy dla starców oraz sierot.

Pełnił również funkcję jednego z czterech sekretarzy Synodu Konstytucyjnego Kościoła w latach 1922-1923 oraz kierował Szkołą Ewangelistów w Zgierzu w latach 1925-1930. W 1937 roku został delegatem duchowieństwa w Synodzie Kościoła, a w 1938 roku także radcą Konsystorza Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w RP. Mimo rozważania objęcia parafii w Mikołowie, ostatecznie nie opuścił zgierskiej parafii.

Po wybuchu II wojny światowej oraz zniszczeniu zgierskiego kościoła, Aleksander Falzmann starał się zabezpieczyć ocalałe mienie kościelne. Wkrótce po rozpoczęciu okupacji niemieckiej, on, wraz z innymi zakładnikami, został aresztowany i osadzony w kościele św. Katarzyny, a następnie brutalnie ścigany do 28 września 1939 roku. Z biegiem czasu trafił do niemieckiego obozu koncentracyjnego w Dachau, a później w Sachsenhausen, wracając w grudniu 1940 do Dachau.

W obozie zetknął się z nieludzkim traktowaniem, cierpiąc wiele razy z rąk oprawców oraz poddawany eksperymentom medycznym. W obozowej rzeczywistości zmagał się z ekstremalnym wyczerpaniem, co ostatecznie doprowadziło do tragicznych wydarzeń 4 maja 1942 roku, kiedy to został włączony do transportu do komory gazowej. Jego zgon nastąpił w wyniku zawału serca jeszcze w drodze. Prochy księdza Falzmanna nigdy nie zostały wydane rodzinie. Dla upamiętnienia jego osoby, na zgierskim cmentarzu ewangelickim znajduje się symboliczny grób, odsłonięty po wojnie przez bpa Karola Kotulę, a także tablica pamiątkowa w ewangelickim kościele w Zgierzu.

---

Oceń: Aleksander Falzmann

---