Waldemar Preiss (1908–1973)

---

Młodość i wykształcenie

Waldemar Preiss, urodzony w 1908 roku, pochodził z rodziny rzemieślniczej, co miało wpływ na jego późniejsze zrozumienie pracy i rzemiosła. Jego ojcem był Adolf Preiss, a matką Paulina z d. Thoma.

W młodości uczęszczał do łódzkiego Gimnazjum Humanistycznego B. Brauna, gdzie zdobył podstawy swojej edukacji. Po ukończeniu nauki w szkole średniej, podjął studia na Wydziale Teologii Ewangelickiej Uniwersytetu Warszawskiego. Jednocześnie, równolegle studiował także polonistykę oraz germanistykę, co wzbogaciło jego wiedzę i umiejętności językowe.

Warto również zauważyć, że przez okres trzech lat pełnił funkcję prezesa Korporacji Akademickiej Icaria, co podkreśla jego aktywność i zaangażowanie w życiu akademickim oraz społecznym.

Działalność w II Rzeczypospolitej

Waldemar Preiss, w latach swojej działalności, wprowadził liczne innowacje w życiu religijnym. Został ordynowany na duchownego 8 marca 1931 roku w Warszawie. Po tym wydarzeniu przez kolejny rok był wikariuszem w parafii Św. Trójcy w Warszawie. Dnia 15 marca 1932 roku, Preiss objął stanowisko administratora parafii w Bydgoszczy, co zaowocowało związkiem trwającym aż 41 lat, przez co pozostał tam aż do końca swojego życia.

W początkowych latach pracy duszpasterskiej ks. Preiss był również administratorem zborów w Grudziądzu, gdzie pełnił tę rolę z krótką przerwą w latach 1933-1935, w trakcie której odpowiedzialność tę przejął ks. Ryszard Danielczyk. Jednocześnie zajmował się także administracją zborów w Toruniu.

Pomimo swojego młodego wieku, w niezwykle szybkim tempie wpłynął na ożywienie życia religijnego, rozwijając działalność młodzieżową oraz stabilizując finanse parafii. Od 1 lutego 1935 roku do września 1939 roku pełnił funkcję redaktora bydgoskiego „Przeglądu Ewangelickiego”, który pod jego kierownictwem z małego dwutygodnika kościelnego przekształcił się w bogaty tygodnik społeczno-religijny o zasięgu krajowym.

21 lutego 1937 roku ks. Waldemar Preiss został wybrany na proboszcza Polskiej Parafii Ewangelicko-Augsburskiej w Bydgoszczy, co jednocześnie zakończyło jego administrację Grudziądza i Torunia, które przejął ks. Ryszard Trenkler, dotychczasowy wikariusz bydgoski od 1936 roku. W dniu 2 maja 1937 roku wygłosił szeroki referat na III Zjeździe Związku Towarzystw Polskiej Młodzieży Ewangelickiej w Katowicach, który później opublikowano jako „Polska młodzież ewangelicka w pracy dla narodu i państwa” (Bydgoszcz 1937).

Wprowadzenie Waldemara Preissa w urząd proboszcza bydgoskiego miało miejsce 31 października 1937 roku, kiedy to dokonał tego bp Juliusz Bursche. Pod jego przewodnictwem parafia podejmowała liczne inicjatywy, które odzwierciedlały ducha polskiego patriotyzmu, realizując nabożeństwa okolicznościowe, akademie oraz zbiórki pieniężne na cele państwowe.

Losy okupacyjne

Tuż po tym, jak hitlerowcy zajęli Bydgoszcz, ks. Waldemar Preiss został aresztowany, a dokładnie 5 września 1939 roku. Od tej pory przez cały okres wojenny był przetrzymywany w niewoli, gdzie stał się ofiarą brutalnych i pseudo-naukowych eksperymentów medycznych realizowanych w niemieckich obozach koncentracyjnych takich jak Stutthof, Sachsenhausen oraz Dachau.

Działalność powojenna

W dniu 1 października 1945 roku Waldemar Preiss wrócił do Bydgoszczy, gdzie ponownie objął władzę w parafii. Jego powrót przyczynił się do uzyskania przez parafiękościoła Zbawiciela na ul. Warszawskiej oraz plebanii znajdującej się przy Wałach Jagiellońskich, jak również dwóch cmentarzy. W związku z **niedoborem duchownych po wojnie**, 1 marca 1947 roku Preiss został mianowany delegatem Konsystorza na Dolny Śląsk. Pełnił tam funkcję seniora diecezji wrocławskiej, a także administratora dziesięciu parafii, z siedzibą we Wrocławiu.

W Bydgoszczy jego obowiązki przejął ks. senior Trenkler z Torunia, a wspierali go wikariusze, którymi byli studenci starszych lat teologii. W roku 1950 Waldemar Preiss został członkiem Synodu, a w 1952 roku wrócił na stałe do Bydgoszczy. W latach 1952-1954 prowadził redakcję „Strażnicy Ewangelicznej” oraz był odpowiedzialny za wydanie kilku religijnych publikacji książkowych.

W roku 1962 zorganizował filiał swojej działalności w Sępólnie Krajeńskim. Był także pomysłodawcą powołania Wojewódzkiego Oddziału Polskiej Rady Ekumenicznej, co miało miejsce w maju 1969 roku. Wieloletnia praca oraz wysoki poziom kazań i postawa religijna i patriotyczna Waldemara Preissa pozwoliły mu zdobyć szacunek zarówno w granicach parafii, jak i poza nią.

Życie prywatne

W 1933 roku Waldemar Preiss ożenił się z Janiną z d. Linde, która urodziła się w 1910 roku i zmarła w 1998 roku. Janina była siostrzenicą biskupa Juliusza Burschego. Para doczekała się czwórki dzieci, co jest szczególnie istotne w kontekście ich rodziny.

Jednym z ich synów był Waldemar, który przyszedł na świat w 1936 roku. Po ukończeniu studiów teologicznych, w 1959 roku otrzymał ordynację. Jego kariera zawodowa obejmowała różne funkcje w Kościele. Pełnił rolę wikariusza parafii w Toruniu, a następnie został administratorem parafii w Płocku. Co więcej, Waldemar Preiss był także wieloletnim wykładowcą w Chrześcijańskiej Akademii Teologicznej w Warszawie, co podkreśla jego znaczną rolę w edukacji teologicznej w Polsce.

Miejsce spoczynku

Artysta Waldemar Preiss znalazł swoje miejsce wiecznego spoczynku na cmentarzu parafialnym, który znajduje się przy ulicy Zaświat. W dniu 15 grudnia 1974 roku miała miejsce ważna ceremonia, w trakcie której w kościele Zbawiciela odsłonięto tablicę pamiątkową. Znajduje się ona naprzeciwko ambony, stanowiąc hołd dla jego osiągnięć i życia.

---

Oceń: Waldemar Preiss (1908–1973)

---