Dionizy Smoleński

---

Życiorys

Dionizy Smoleński przyszedł na świat jako syn Mariana, rzemieślnika pracującego w przędzalnictwie, oraz Weroniki z Ostrowskich. W 1921 roku ukończył edukację średnią, zdał maturę na Państwowym Gimnazjum im. Mikołaja Kopernika w Łodzi. Dramatyczne wydarzenia miały miejsce 16 października 1923 roku, kiedy razem z kompanem Bohdanem Gablerem podjął próbę samobójstwa rozszerzonego, używając broni palnej. Niestety, w przeciwieństwie do Gablera, przeżył i w rezultacie został oskarżony o zabójstwo. Proces ten zakończył się wyrokiem sześciu miesięcy więzienia, a adwokatem, który go bronił, był Eugeniusz Śmiarowski.

Kolejne, trudne lata w życiu Smoleńskiego nie zahamowały jednak jego rozwoju naukowego. Już 23 listopada 1926 roku zakończył edukację na Wydziale Chemii Politechniki Warszawskiej, uzyskując prestiżowy tytuł inżyniera chemika. Następnie, od 1927 do 1928 roku, odbył obowiązkową służbę wojskową w Szkole Podchorążych Rezerwy Piechoty Nr 7 w Śremie.

Jego kariera zawodowa na dobre rozpoczęła się w 1929 roku w Toruniu, gdzie został zatrudniony jako kierownik laboratorium chemicznego, pirotechnicznego i fotograficznego w Komisji Doświadczalnej Centralnej Szkoły Strzelniczej. Ścieżka kariery naukowej prowadziła go następnie do różnych placówek wojskowych, takich jak Centrum Wyszkolenia Piechoty w Rembertowie i Centrum Badań Balistycznych Instytutu Technicznego Uzbrojenia w Zielonce, gdzie był referendarzem działu doświadczalnego i starszym asystentem Zakładu Balistyki PW.

Podczas II wojny światowej zaangażował się w działalność konspiracyjną w Armii Krajowej. W strukturach AK pełnił funkcję zastępcy Szefa Służby Uzbrojenia Komendy Głównej oraz dowodził oddziałem w Zielonce. W 1944 roku został zmuszony do opuszczenia kraju i trafił do Wrocławia. Po zakończeniu konfliktu przyczynił się do odbudowy tamtejszych wyższych uczelni – Uniwersytetu i Politechniki, a w 1952 roku objął funkcję rektora Politechniki.

W Warszawie kontynuował działalność naukową i edukacyjną. W okresie 1949-1952 przewodniczył Komitetowi do Spraw Techniki w rządzie Józefa Cyrankiewicza. Odegrał znaczącą rolę w rozwoju badań naukowych w Polsce i przyczynił się do integracji prac naukowych realizowanych przez różne placówki. W tym czasie wstąpił do struktur Polskiej Partii Socjalistycznej i Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Był również zaangażowany politycznie jako poseł na Sejm PRL II i V kadencji.

Rok 1961 przyniósł nowy etap w jego kariery akademickiej – podjął pracę na Politechnice Warszawskiej, gdzie przyczyniał się do rozwoju wielu nowatorskich kierunków, jak inżynieria chemiczna. Tworzył również instytucje badawcze, usprawniał procesy rekrutacyjne i rozbudowywał struktury studiów. Jego zasługi były na tyle znaczące, że przyznano mu doktoraty honoris causa zarówno przez Politechnikę Wrocławską w 1961 roku, jak i Politechnikę Warszawską w 1976 roku.

Dionizy Smoleński był cenionym członkiem Polskiej Akademii Nauk, angażował się w prace naukowe, publikując artykuły i monografie. Zmarł 8 lutego 1984 roku w Warszawie, a jego ostatnia droga poprowadziła do cmentarza Wojskowego na Powązkach, gdzie spoczął w Aleji Zasłużonych.

Stanowiska

Dionizy Smoleński pełnił wiele znaczących funkcji w obszarze nauki i techniki, które zaznaczyły jego bogatą karierę zawodową. Jego doświadczenie i osiągnięcia układają się w imponującą listę stanowisk.

• kierownik laboratorium chemicznego, pirotechnicznego i fotograficznego Komisji Doświadczalnej Centralnej Szkoły Strzelniczej w Toruniu,
• referendarz w dziale doświadczalnym Centrum Badań Balistycznych Instytutu Technicznego Uzbrojenia w Zielonce k. Warszawy,
• starszy asystent w Zakładzie Balistyki PW,
• zastępca szefa Służby Uzbrojenia Komendy Głównej AK,
• komendant poligonu w Zielonce,
• asystent naukowy w Dziale Badania Żywności i Przedmiotów Użytku Państwowego Instytutu Higieny w Warszawie,
• kierownik działu badań żywności Państwowego Zakładu Higieny,
• 1946–1947 – ekspert techniczny w grupie przemysłu chemicznego BGK, Oddział we Wrocławiu,
• 1946 – adiunkt przy Katedrze Technologii Organicznej, Wydział Chemii Technicznej Uniwersytetu i Politechniki we Wrocławiu,
• 1946 – zastępca profesora na Wydziale Matematyczno-Przyrodniczym, Wydział Chemii Technicznej Uniwersytetu i Politechniki we Wrocławiu,
• 1947–1949 – zastępca profesora na Katedrze Technologii Materiałów Wybuchowych (od 1955 Katedra Związków Azotowych II), Wydział Chemii Technicznej Uniwersytetu i Politechniki we Wrocławiu,
• 1948/1949–1950/1951 – prorektor Uniwersytetu i Politechniki we Wrocławiu,
• 1950/1951 – pełniący obowiązki rektora Politechniki Wrocławskiej,
• 1952/1953–1959/1960 – rektor Politechniki Wrocławskiej,
• 1960–1963 – przewodniczący Komitetu do Spraw Techniki,
• 1961–1966 – kierownik Zakładu Teorii Spalania w Katedrze Silników Spalinowych, Przemysłowych i Lotniczych na Wydziale Mechanicznym Energetyki i Lotnictwa Politechniki Warszawskiej,
• 1966–1968 – kierownik Katedry Silników Spalinowych, Przemysłowych i Lotniczych na Wydziale Mechanicznym Energetyki i Lotnictwa Politechniki Warszawskiej,
• 1961–1967 – kierownik Katedry Balistyki Wewnętrznej i Teorii Spalania w Wojskowej Akademii Technicznej,
• 1963–1970 – zastępca przewodniczącego Komitetu Nauki i Techniki,
• 1964–1967 – zastępca przewodniczącego Komitetu Nagród Państwowych,
• 1965/1966-1968/1969 – rektor Politechniki Warszawskiej,
• 1967–1984 – sekretarz Komitetu Nagród Państwowych,
• 1968–1971 – sekretarz PAN,
• 1971–1974 – wiceprezes PAN,
• 1984 – przewodniczący Komitetu Nagród Państwowych,
• od 1970 – profesor zwyczajny w Instytucie Techniki Cieplnej na Wydziale Mechanicznym i Energetyki Cieplnej,
• 1975–1977 – redaktor naczelny kwartalnika „Archiwum Termodynamiki i Spalania”,
• przewodniczący polskiej delegacji w Komisji Nauki i Techniki RWPG.

Każde z tych miejsc odgrywało kluczową rolę w jego karierze, ukazując jego zaangażowanie w rozwój nauki i technologii w Polsce.

Członkostwa

Dionizy Smoleński uczestniczył w licznych organizacjach naukowych i instytucjach badawczych, co świadczy o jego zaangażowaniu w rozwój nauki w Polsce. Oto kluczowe członkostwa, które uzyskał w trakcie swojej kariery:

• od 1953 – był członkiem Sekcji Technicznej Rady Głównej Szkolnictwa Wyższego,
• w 1953 – przyjęty jako członek zwyczajny Wrocławskiego Towarzystwa Naukowego,
• od 1961 – członek Państwowej Rady do Spraw Pokojowego Wykorzystania Energii Jądrowej,
• w latach 1960–1967 – zaangażowany w pracę Komisji Planowania przy Radzie Ministrów,
• w latach 1960–1969 – czynny w Komitecie Nauk Chemicznych,
• od 1962 – członek Rady Społeczno-Naukowej Towarzystwa Przyjaźni Polsko-Amerykańskiej,
• od 1963 – wchodził w skład Polskiej Sekcji Międzyrządowej Polsko-Radzieckiej Komisji Współpracy Gospodarczej i Naukowo-Technicznej,
• od 1963 – członek rady naukowej Instytutu Techniki Cieplnej,
• w latach 1963–1966 – uczestniczył w pracach rady naukowej Zakładu Syntezy Organicznej PAN,
• od 1964 – członek korespondent Polskiej Akademii Nauk,
• w latach 1965–1969 – pełnił funkcję w prezydium Zarządu Głównego Ligi Obrony Kraju,
• w latach 1965–1968 – angażował się w rady naukowej Instytutu Chemii Stosowanej w Warszawie,
• od 1969 – uzyskał status członka rzeczywistego Polskiej Akademii Nauk,
• w latach 1972–1977 – był członkiem Komitetu Naukowego Termodynamiki i Spalania,
• od 1972 – członek Komitetu ds. Badań i Pokojowego Wykorzystania Przestrzeni Kosmicznej,
• od 1975 – zaangażowany w działalność Rady Towarzystw Naukowych i Upowszechniania Wiedzy PAN,
• był także członkiem Centralnej Rady Związków Zawodowych.

Ordery i odznaczenia

Dionizy Smoleński, wybitny wszystkim znany autor, zdobył wiele prestiżowych odznaczeń oraz wyróżnień w trakcie swojej kariery. Oto przegląd jego najważniejszych odznaczeń:

• Order Budowniczych Polski Ludowej (1979),
• Order Sztandaru Pracy I klasy (dwukrotnie: 1964),
• Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (1974),
• Order Sztandaru Pracy II klasy (1959),
• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (28 września 1954),
• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (22 lipca 1951),
• Złoty Krzyż Zasługi (14 października 1947),
• Srebrny Krzyż Zasługi (1937),
• Medal 30-lecia Polski Ludowej (1974),
• Medal 10-lecia Polski Ludowej (24 lutego 1955),
• Złoty Medal „Za zasługi dla obronności kraju” (1973),
• Srebrny Medal „Za zasługi dla obronności kraju” (1971),
• Medal Komisji Edukacji Narodowej (1968),
• Medal im. Mikołaja Kopernika PAN (1975),
• Medal 25-lecia Politechniki Śląskiej (1969),
• Medal za Wybitne Zasługi dla Rozwoju Politechniki Wrocławskiej (1970),
• Medal na 500-lecie urodzin Mikołaja Kopernika (1973),
• Odznaka tytułu honorowego „Zasłużony Nauczyciel Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej”,
• Złota Odznaka „Zasłużony dla Politechniki Warszawskiej”,
• Odznaka honorowa Polskiego Towarzystwa Astronautycznego (1971),
• Komandor I klasy Orderu Lwa Finlandii (Finlandia, 1974),
• Medal z okazji 100-lecia Bułgarskiej Akademii Nauk (Bułgaria, 1973),
• Złoty Medal Słowackiej Akademii Nauk (Czechosłowacja, 1970).

Nagrody i wyróżnienia

Dionizy Smoleński otrzymał szereg nagród i wyróżnień w ciągu swojej kariery, które odzwierciedlają jego wkład w naukę i technologię. Wśród najważniejszych z nich znajdują się:

• 1953 – Nagroda Państwowa II stopnia,
• 1961 – tytuł doktora honoris causa Politechniki Wrocławskiej,
• 1969 – tytuł członka honorowego Stowarzyszenia Inżynierów i Techników Przemysłu Chemicznego,
• 1974 – tytuł członka honorowego Polskiego Towarzystwa Cybernetycznego,
• 1974 – tytuł członka honorowego Towarzystwa Przyjaciół Nauk w Legnicy,
• 1976 – tytuł doktora honoris causa Politechniki Warszawskiej,
• 1978 – tytuł członka honorowego Towarzystwa Naukowego Płockiego.

Wybrane publikacje

Oto wybór publikacji autorstwa Dionizego Smoleńskiego, które zostały wydane w różnych latach i poruszają istotne tematy z zakresu balistyki oraz materiałów wybuchowych.

• Balistyka wewnętrzna, Warszawa 1949,
• Teoria materiałów wybuchowych, Warszawa 1954,
• Ładunki kumulacyjne w wojsku, górnictwie i przemyśle (współautor Henryk Nowak), Warszawa 1974,
• Spalanie materiałów wybuchowych, Warszawa 1979,
• Detonacja materiałów wybuchowych, Warszawa 1981.

---

Oceń: Dionizy Smoleński

---