Jan Tomkowski

---

Życiorys

Jan Tomkowski rozpoczął swoją akademicką przygodę na Uniwersytecie Łódzkim, gdzie zdobył nie tylko tytuł magistra filologii polskiej w 1977 roku, ale także magistra filozofii dwa lata później. Łódź, miasto, w którym się urodził, zamienił jednak na stołeczną Warszawę, do której przywiązał się z miłością i pasją. W tym czasie znalazł swoje miejsce w kręgach dziennikarskich, pracując od 1990 roku jako kierownik działu kultury w niezależnym czasopiśmie Wiadomości dnia.

Tomkowski zadebiutował literacko jeszcze podczas studiów w roku 1977, używając czasem pseudonimu Stanisław Krzysztofowicz. W 1979 roku rozpoczęła się jego długa i bogata kariera w Instytucie Badań Literackich, gdzie zdobył stopnień doktora w 1985 roku, a następnie habilitował się w 1995 roku. Jego praca doktorska powstała pod kierunkiem profesor Marii Żmigrodzkiej. Status profesora w naukach humanistycznych osiągnął w 2003 roku.

Tomkowski zasłużył się jako wykładowca, dzieląc się swoją wiedzą na filologii polskiej i dziennikarstwie na Uniwersytecie Warszawskim, a także na Akademii Świętokrzyskiej w Kielcach w latach 1998–2004. Doświadczenie wzbogacił stypendiami naukowymi odbytymi we Francji w latach 1990 i 1993 oraz w Londynie w 1991 roku, gdzie zdobył wsparcie British Academy.

Jako historyk literatury, pisarz i eseista, Tomkowski wniósł istotny wkład do wielu dziedzin; jego prace dotyczą m.in. analizy literatury Adama Mickiewicza i Juliusza Verne’a. Gościł jako wykładowca w Studium Literacko-Artystycznym na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie. Angażował się również w różne projekty medialne i programy radiowe, a jego książki były gorąco przyjmowane na spotkaniach autorskich.

W świecie literackim zdobył uznanie m.in. dzięki nominacji do Nagrody Literackiej Gdynia w 2011 roku oraz nagrodzie miesięcznika „Nowe Książki” za rok 2020. W 2021 roku Biblioteka Narodowa w Warszawie uhonorowała go nagrodą Skrzydła Dedala za całokształt twórczości. Pełnił także zaszczytną rolę jurora Olimpiady Literatury i Języka Polskiego.

Ostatnia książka Jan Tomkowskiego, zatytułowana „Wyspa umarłych”, wkrótce ukaże się drukiem w Wydawnictwie IBL. Niestety, 18 lipca 2024 roku zmarł i spoczął na zawsze w Łodzi, na cmentarzu na osiedlu Mania.

Publikacje

Jan Tomkowski jest autorem wielu publikacji, które wzbogacają polską literaturę i krytykę literacką. Jego prace mają różnorodne tematy, od badań nad twórczością znanych pisarzy, po bardziej współczesne analizy literackie. Poniżej przedstawione są wybrane dzieła, które ukazują jego bogate i różnorodne zainteresowania literackie.

• Juliusz Słowacki i tradycje mistyki europejskiej, Państwowy Instytut Wydawniczy, 1984, ISBN 83-06-01124-4,
• Ragadon, Wydawnictwo Łódzkie, 1986, ISBN 83-218-0554-X,
• Juliusz Verne – Tajemnicza wyspa?, Wydawnictwo Łódzkie, 1987, ISBN 83-218-0605-8,
• Opowieści Szeherezady, Wydawnictwo Iskry, 1989, ISBN 83-207-1182-7,
• Jerzy Stempowski, Interim, 1991, ISBN 83-85083-12-X,
• Ewa Kozubska, Jan Tomkowski Mistyczny świat Williama Blake’a, Wydawnictwo „Warsztat specjalny”, 1993, ISBN 83-900551-3-9,
• Mój pozytywizm, Instytut Badań Literackich PAN, 1993, ISBN 83-85605-16-9,
• Literatura polska, Państwowy Instytut Wydawniczy, 1993, ISBN 83-06-02927-5,
• Literatura powszechna, Prego 1995, dalsze wydania Świat Książki, ISBN 83-7227-640-4,
• Dwadzieścia lat z literaturą 1977-1996, Państwowy Instytut Wydawniczy 1998, ISBN 83-06-02671-3,
• Dzieje myśli, Państwowy Instytut Wydawniczy, 1997, ISBN 83-06-02528-8,
• Dom chińskiego mędrca, Państwowy Instytut Wydawniczy, 2000, ISBN 83-06-02799-X,
• Młoda Polska, Wydawnictwo Naukowe PWN, 2001, ISBN 978-83-01-13570-6,
• Pokolenie Gombrowicza. Narodziny powieści XX wieku w Polsce, Czytelnik, 2001, ISBN 83-07-02838-8,
• Jan Tomkowski (red.) Słownik pisarzy polskich, Horyzont, 2002, ISBN 83-7311-294-4,
• Samobójcy i marzyciele – o zabijaniu poetów, Wydawnictwo Akademii Świętokrzyskiej, 2002, ISBN 83-7133-196-7,
• Historia myśli od starożytności do XX wieku, Świat Książki, 2002, ISBN 83-7311-453-X,
• Zamieszkać w Bibliotece, Dom na wsi, grudzień 2004, ISBN 83-919992-2-X,
• Wspomnienia o Leopoldzie Buczkowskim, Dom na wsi, 2005, ISBN 83-919992-6-2,
• Dzieje literatury powszechnej, Świat Książki, 2008, ISBN 978-83-247-0632-7,
• Ciemne skrzydła Ikara. O rozpaczy, Wydawnictwo Iskry, 2010, ISBN 978-83-244-0094-2,
• Klasztor Maulbronn, Wydawnictwo Dom na wsi, 2010, ISBN 978-83-61004-05-9,
• Nie ma Pauliny, Wydawnictwo Nowy Świat, 2011, ISBN 978-83-7386-441-2,
• Judasz z ulicy Iglastej, Wydawnictwo Nowy Świat, 2012, ISBN 978-83-7386-476-4,
• Moja historia eseju, Wydawnictwo Dwa kolory, 2013, ISBN 978-83-936533-4-8,
• Wojna książek. Biblioteka i historia literatury, Instytut Badań Literackich PAN, 2013, ISBN 978-83-61750-31-4,
• Czarny elementarz, Dwa kolory, 2014, ISBN 978-83-64649-02-8,
• Najkrótsza historia literatury polskiej, Dwa kolory, 2015, ISBN 978-83-64649-14-1,
• Szkice młodopolskie, Instytut Badań Literackich PAN, 2016, ISBN 978-83-65573-55-1,
• Polski esej literacki. Antologia, Wydawnictwo Ossolineum, 2017, seria: Biblioteka Narodowa, ISBN 978-83-65588-26-5,
• Jesień, Wydawnictwo „Arkady”, 2018, ISBN 978-83-213-5032-5,
• Pan Tadeusz – poemat metafizyczny, Wydawnictwo Ossolineum, 2019, ISBN 978-83-66267-13-8,
• Liść Kartezjusza. 69 opowiadań, Bel-druk 2020, ISBN 978-83-64998-30-0,
• Szkice o literaturze XX wieku, Instytut Badań Literackich PAN, 2020, ISBN 978-83-66448-39-1,
• Klan Wyspiańskich, Wydawnictwo „Arkady”, 2020, ISBN 978-83-213-5106-3,
• Żyrafa Einsteina. 69 opowiadań, Bel-druk 2021, ISBN 978-83-64998-38-6,
• Słońce Turinga. 69 opowiadań, Bel-druk 2022, ISBN 978-83-64998-44-7,
• Paul Valéry. Siedem szkiców, Wydawnictwo Satus 2023, ISBN 978-83-67771-06-1,
• Zanim przyjdą Chińczycy, Księgarnia Akademicka, 2024, ISBN 978-83-8368-012-5.

Według Instytutu Badań Literackich PAN, Jan Tomkowski jest znaczącą postacią w świecie literatury, a jego prace pozostają istotnym wkładem w rozwój polskiego piśmiennictwa.

Filmografia

– Jakob Böhme – życie i twórczość, to dokumentalny film, który powstał pod kierunkiem reżysera Łukasza Chwałko. Premiera filmu miała miejsce 4 czerwca 2016 roku w Zgorzelcu.

---

Oceń: Jan Tomkowski

---