Krzysztof Lipka (muzykolog)

---

Życiorys

W swojej edukacji Krzysztof Lipka uzyskał wykształcenie w renomowanych instytucjach. Ukończył III Liceum Ogólnokształcące im. T. Kościuszki w Łodzi, a następnie kontynuował naukę na Wydziale Teorii i Dyrygowania Państwowej Szkoły Muzycznej II stopnia im. F. Chopina w Warszawie, gdzie uzyskał dyplom w 1971 roku.

W dalszej części swojej kariery edukacyjnej studiował historię na Uniwersytecie Łódzkim. Następnie przyszedł czas na kształcenie w zakresie muzykologii oraz historii sztuki na Uniwersytecie Warszawskim. W 1979 roku obronił pracę magisterską o rozkładzie harmoniki funkcyjnej pod kierunkiem prof. Zofii Lissy, a dziesięć lat później, w 1989 roku, otrzymał dyplom z architektury neogotyku, pisząc pod opieką prof. Tadeusza S. Jaroszewskiego.

Od lat 70. do początku XXI wieku, czyli w latach 1970-2002, Krzysztof Lipka mieszkał oraz pracował w Warszawie. Po tym czasie, w latach 2002-2005, osiedlił się we Francji, w regionie Prowansji, natomiast w kolejnych latach, od 2005 do 2011, zamieszkał w Hiszpanii, konkretnie w Andaluzji.

Działalność

Praca radiowa

Program III Polskiego Radia

W okresie od 1975 do 1999 roku, Krzysztof Lipka był redaktorem Programu III Polskiego Radia, gdzie towarzyszył mu bogaty dorobek audycji oraz słuchowisk literacko-muzycznych. Od 1992 roku pełnił funkcję komentatora, angażując się w współpracę z wieloma znaczącymi muzykami i twórcami.

W tej współpracy wyróżniają się nazwiska kompozytorów, takich jak Piotr Moss oraz Marcin Błażewicz, a także pianista Waldemar Malicki, perkusista Stanisław Skoczyński i reżyser dźwięku Andrzej Brzoska. Krzysztof Lipka współpracował również z realizatorem dźwięku Łucją „Dzidką” Kamińską.

W tej chwili, wykonywać można było utwory takie jak „Trochę pleśni, trochę mgły… – inspirowany poezją Zbigniewa Herberta”, czy „W lustrach kabaretu”. Tłumaczenia libretta oper Piotra Mossa, takie jak „Ptak Ugui”, „Cyrk Giuseppe” oraz „Carla” również były jego dziełem. Z kolei z Marcinem Błażewiczem zrealizował oratorium radiowe pod nazwą „Atlantyda naszych dni”.

W słuchowiskach reżyserowanych przez Krzysztofa Lipkę wzięli udział znani artyści, tacy jak Irena Jun, Mariusz Dmochowski, Krzysztof Kolberger, Krzysztof Kołbasiuk, Lech Komarnicki oraz wielu innych.

Warto również zwrócić uwagę na teksty poetyckie Krzysztofa Lipki, które zainspirowały Marcin Błażewicza do stworzenia „Symfonii”. Norbert Mateusz Kuźnik skomponował z kolei cykl pieśni na podstawie tłumaczeń wierszy Pierre’a de Ronsarda oraz utwory do wierszy z tomu „Usta i kamień”. Dodatkowo Stanisław Moryto stworzył cykl pieśni do wybranych wierszy z „Kasztanów Dwadzieścia”.

Krzysztof Lipka przeprowadzał wiele ważnych wywiadów z osobami dmuchającymi w muzyczne struny, na przykład Krzysztofem Boczkowskim, Ariadną Bohdziewiczową czy Witoldem Lutosławskim. W jego twórczości można odnaleźć różnorodne cykle radiowe, takie jak:

• „Muzyczne kariery koronowanych głów” (1975),
• „Dzieje Francji w muzyce” (1977),
• „Beethoven – właściciel mózgu” (1977),
• „Kreisleriana” (1978 – 1979),
• „Mistrzowie francuskiego baroku” (1982 – 1987),
• „Pamiętniki muzyczne” (1988 – 1991),
• „Harmonia mundi” (1988 – 2000).

W kontekście słuchowisk, można wspomnieć o takich jak:

• „Musa gastronomica, czyli o rozkoszach smaku i słuchu” (1979),
• „Z rękami na klawiaturze” (1980),
• „Wieczór wigilijny Brahmsa” (1982),
• „Muzyka w radiu” (1987),
• „Carmen bez Carmen” (1988),
• „Scena balkonowa” (1994).

Polskie Radio BIS

Krzysztof Lipka był inicjatorem oraz współzałożycielem Polskiego Radia BIS. W okresie 1994-1998 pełnił funkcję kierownika pierwszej w historii Polskiego Radia „Redakcji Form Eksperymentalnych”. Następnie, w latach 1998-2002 prowadził „Redakcję Popularyzacji Kultury”, a od 2002 roku wielokrotnie komentował wydarzenia.

Nie bez znaczenia jest fakt, iż w parze z Renatą Gorczyńską prowadził „Maraton z Panem Tadeuszem” w dniu 22 marca 1998 roku.

W jego działalności radiowej znalazły się również istotne cykle:

• „Harmonia mundi” (1994 – 2002),
• „Kieszonkowe wydanie historii muzyki” (1995 – 1998),
• „Muzyka w Globie Szekspira” (1997 – 1998),
• „Klub Sztuk Pięknych” (1996 – 1997),
• „Biblioteka arcydzieł” (z prof. Janem Tomkowskim, od 1998 – 2000),
• „Stolik Literacki” (równolegle z Renatą Gorczyńską, 1999).

Wśród słuchowisk, które przygotował, można wymienić:

• „Śmierć Henryka Kleista” (1994),
• „Szakale i hieny, czyli Dzieci Terroru” (1995),
• „Stosunek międzyludzki” (1995),
• „Majster Hummel” (1996),
• „Skwapliwi pośrednicy” (1996),
• „Korzeń świata” (1997),
• „Sarabanda z Saragossy” (1997),
• „Gdańszczanin Kasper Foerster” (1997),
• „Zbrodnia w Muzeum Instrumentów Muzycznych” (1997).

Program II Polskiego Radia

Na antenie Programu II Polskiego Radia w latach 2015-2016 Krzysztof Lipka prowadził cykl audycji o nazwie „Wszechświat na pięciolinii”. Była to kontynuacja jego zaangażowania w popularyzację muzyki.

Radio Dla Ciebie

Od listopada 2016 roku, Krzysztof Lipka organizuje koncerty „Brzmienie młodości”, które mają na celu prezentację talentów młodych muzyków związanych z UMFC.

Nagrody zagraniczne

Na arenie międzynarodowej Krzysztof Lipka zdobył liczne nagrody, w tym:

• 1977 – I nagroda w konkursie „Pro Musica” w Budapeszcie, za audycję „Beethoven – właściciel mózgu”,
• Czterokrotna nagroda „Prix Musical de Radio Brno” za audycje:
• 1982 „Pierwsze kroki kompozytora: Karol Szymanowski”,
• 1987 „Scena balkonowa” (temat: S. de Cyrano de Bergerac – E. Rostand – J.B. Förster),
• 1991 „Majster Hummel” (organmistrz słowacko-polski, współautor: Etela Čárska),
• 1997 „Świat w zasięgu ręki” (o niewidomych muzykach).

Nagrody krajowe

W kraju Krzysztof Lipka również cieszył się uznaniem i zdobył wiele nagród, takich jak:

• 1978 Nominacja do Prix Italia za audycję „Kota Mruczysława poglądy na muzykę”,
• 1983 Nagroda Indywidualna I Stopnia Prezesa PRiTV,
• 1992 „Złoty Mikrofon”,
• 1997 Nagroda Publiczności podczas Festiwalu Słuchowisk Polskiego Radia w Bolimowie za słuchowisko „Atlantyda naszych dni” (poświęcone Wenecji, z muzyką Marcina Błażewicza).

Styl radiowy Krzysztofa Lipki doczekał się analizy w pracy magisterskiej (Instytut Muzykologii UW, mgr Bożena Sitek). Z kolei w 2011 roku powstała praca magisterska pod tytułem „Muzyczność w twórczości prozatorskiej i poetyckiej Krzysztofa Lipki w świetle polskich typologii związków muzyczno-literackich” (mgr Jacek Jarczyński).

Działalność poza radiem

Krzysztof Lipka był również bardzo aktywny poza mediami radiowymi, współpracując z teatrami, takimi jak Teatr Miniatura w Warszawie oraz Stary Teatr w Krakowie. Jego relacje przyjacielskie i artystyczne z Krystianem Lupą, Piotrem Mossem, Marcinem Jarnuszkiewiczem oraz Grzegorzem Woźniakiem, są szeroko znane.

Od 2004 roku, współpracuje z warszawską Galerią aTAK, gdzie pełni rolę redaktora oraz autora tekstów do katalogów artystów, takich jak Krzysztof M. Bednarski, Ryszard Grzyb, Łukasz Korolkiewicz oraz Teresa Pągowska, a także do wystawy zbiorowej „Pejzaż Południa”.

Współpracował również z Jerzym Wojciechowskim jako współredaktor serii wydawniczej „Rozpoznania. Zeszyty Galerii aTAK”, gdzie jego teksty traktowały o sztuce współczesnej. Wśród publikacji wyróżniają się między innymi:

• „Abstrakcyjne prace Artura Nachta-Samborskiego na tle całokształtu twórczości artysty. Dyskusja panelowa 29 listopada 2007”, Warszawa 2009,
• Janusz Jaremowicz, „Z galerii sensów. Wybór tekstów o sztuce”, Warszawa 2010.

Uniwersytet Muzyczny Fryderyka Chopina

Na Uniwersytecie Muzycznym Fryderyka Chopina w Warszawie, Krzysztof Lipka w roku akademickim 1998-1999 prowadził wykłady w ramach Studium Nauk Humanistycznych, prezentując temat „Metafizyka muzyki”. Podczas kolejnych lat, od 2000 do 2002, nauczał style muzyczne dla studentów teorii muzyki.

W 2006 roku obronił doktorat zatytułowany „Filozoficzne podłoże treści dzieła muzycznego”, pisanego pod kierunkiem dr hab. Jagny Dankowskiej, prof. UMFC. W latach 2007-2009 wykładał takie przedmioty jak estetyka, historia sztuki i historii kultury.

W 2013 roku udało mu się uzyskać stopień doktora habilitowanego filozofii, w specjalności estetyka, na podstawie książki „Pejzaż nadziei. Historyczny rozwój muzyki jako proces o charakterze teleologicznym” oraz analizując całość swojego dorobku naukowego, w której recenzenci to: prof. zw. dr hab. Mirosław Żelazny, prof. dr hab. Anna Jamroziakowa, prof. dr hab. Iwona Lorenc oraz dr hab. Tadeusz Kobierzycki. Od października 2013 roku jest profesorem UMFC oraz pełnił obowiązki sekretarza naukowego w Katedrze Nauk Humanistycznych.

W roku akademickim 2018/2019 popełnił również gościnne wykłady dotyczące historii kultury na Uniwersytecie Leona Koźmińskiego, gdzie współpracował z kadrą naukową.

Twórczość literacka i publikacje naukowe

Debiut literacki Krzysztofa Lipki jako prozaika miał miejsce w roku 1983, gdy opublikował swoje opowiadanie zatytułowane „Wariacje z fletem” w czasopiśmie „Twórczość”. Od tego czasu jego dorobek pisarski znacząco się powiększył, a obecnie może poszczycić się ponad trzystoma szkicami, esejami i artykułami dotyczącymi sztuki oraz kultury, jak i różnorodnymi utworami literackimi, wykraczającymi poza publikacje w prasie codziennej. Jego twórczość ukazywała się w licznych czasopismach takich jak „Akcent”, „Arche”, „Art & Business”, „Aspiracje”, „Canor”, „Enigma” oraz „Muzyka 21”. Warto zaznaczyć, że od 2015 roku prowadzi regularny felieton o tytule „Racje i aberracje” w „Ruchu Muzycznym”, gdzie podejmuje zagadnienia związane z filozofią sztuki. Oprócz tego Lipka publikował swoje teksty w gazetach takich jak „Express Wieczorny”, „Nowa Europa” czy „Życie”. W latach 2015-2019 był felietonistą w „Ruchu Muzycznym”, regularnie dzieląc się swoimi przemyśleniami na temat muzyki i sztuki.

Książki beletrystyczne

• „Wariacje z fletem”, opowiadania, MAW, Warszawa 1989,
• „Laura na Zamku Godzin. Baśń na dwanaście wieczorów”, Fundacja Polskiej Sztuki Nowoczesnej, Warszawa 2012,
• „Usta i kamień”, wiersze, C&K Studio, Kraków 1992,
• „Pensjonat Barataria”, powieść filozoficzna, wyd. Unia Wydawnicza C & S, Warszawa 1993, Nowy Świat, Warszawa 2003,
• „Elegie moszczenickie”, tom poetycki, Aula, Warszawa 2000,
• „Wszystko przez Schuberta, czyli Mikropowieść wściekle nowoczesna”, Aula, Warszawa 2001,
• „Kasztanów Dwadzieścia. Trzy eklogi”, tomik poetycki, Nowy Świat, Warszawa 2003,
• „Technika własna”, zbiór opowiadań, Nowy Świat, Warszawa 2007,
• „Nóż na gardle”, powieść z czasów Rewolucji Francuskiej, Nowy Świat 2012 (E-book),
• „Niespodziewana przemiana Marszałka Bimbusa”, PWM, Kraków 2018,
• „Statek szaleńców. Dziennik pokładowy”, Manufaktura Słów, Gdynia 2020,
• „Mamuśki. Ponieść erotyczna, ale nie pornos”, Manufaktura Słów, Gdynia 2021.

Książki eseistyczne

• „Słyszalny krajobraz. Szkice o powiązaniach literatury i muzyki od Abélarda do Rilkego”, Nowy Świat, Warszawa 2003,
• „Miasta i klucze”, Nowy Świat, Warszawa 2005.

Książki z zakresu filozofii muzyki

• „Utopia urzeczywistniona. Metafizyczne podłoże treści dzieła muzycznego”, Warszawa 2009,
• „Pejzaż nadziei. Historyczny rozwój muzyki jako proces o charakterze teleologicznym”, Warszawa 2010,
• „Entropia kultury. Sztuka w ponowoczesnej pułapce”, Warszawa 2013,
• „Abstrakcja i przestrzeń. Szkic o ekspansji myśli i sztuki”, Wydawnictwo PWM, Warszawa 2017.

Artykuły, szkice i eseje o tematyce muzycznej

Spis nie zawiera tekstów z programów, recenzji koncertów, omówień płyt czy listów do redakcji oraz artykułów encyklopedycznych. Wartościowe teksty twórcy obejmują:

• „Bach i Beethoven jako studium czasu i przestrzeni”, Ruch Muzyczny nr 20 z 4. X. 1981, s. 3 – 5,
• „Fantazja nocna Schumanna”, Ruch Muzyczny nr 6 z 22. VIII. 1982, s. 9 – 10,
• „Jubilat Rameau: człowiek – dzieło – myśl” (w 300-lecie urodzin), 2 części, Ruch Muzyczny 1983, nry: 25 z 11. XII. (s. 21 – 23), 26 z 25. XII. (s. 23 – 35),
• „Musica ludens et docens” (XII Dni Muzyki Starych Mistrzów), Ruch Muzyczny nr 5 z 26. II. 1984, s. 8 – 9,
• „Nowe spotkania z muzyką starych mistrzów – festiwal kontrastów”, Ruch Muzyczny nr 4 z 17. II. 1985, s. 8 – 9,
• „Ogień – powietrze – ziemia – woda – Bach” (w 300 rocznicę urodzin), Literatura nr 9 z IX. 1985, s. 26 – 29,
• „Muzykowanie w cieniu pręgierza (XIV Dni Muzyki Starych Mistrzów)”, Ruch Muzyczny nr 4 z 16. II. 1986, s. 7 – 8,
• „Skrzypce i szpada kawalera de Saint-Georges”, Ruch Muzyczny nr 21 z 12. X. 1986, s. 22 – 23,
• „Pieśni i hymny Wielkiej Rewolucji Francuskiej”, Ruch Muzyczny 1989, 3 części,
• „Teatr słuchu absolutnego” (o muzyce w teatrze Krystiana Lupy), Teatr nr 6 z VI. 1990, s. 30.

Artykuły, szkice i eseje z dziedziny sztuk plastycznych, filmu, literatury

W tej kategorii Lipka jest również autorem bardzo licznych tekstów, wśród których znajdują się:

• „Mój Dickens (w 170 rocznicę urodzin)”, Pielgrzym Polski nr 512, VI. 1982, s. 18 – 20,
• „Tajemniczy świat blasku i mroku Georges’a de La Tour”, Pielgrzym Polski, nr 513 – 514, VII. – VIII. 1982, s. 34 – 37,
• „Niepublikowany list Kraszewskiego do Księdza Superintendenta Generalnego Manitiusa”, Pielgrzym Polski nr 515, IX. 1982, s. 9 – 12,
• „Katedra”, Podróże i Marzenia, 1992,
• „Zbysław M. Maciejewski: lider polskiego postmodernizmu”, Podróże i Marzenia, 1992,
• „Praga Kafki”, Podróże i Marzenia, 1992,
• „Triumf wyzwolonej barwy”, Nowe Książki nr 8, 1993, s. 64 – 65,
• „Dwa oblicza Jerzego Ficowskiego”, Nowe Książki, nr 11, 1994, s. 54 – 55,
• „Topografia Utopii – przestrzeń i architektura w teatrze Krystiana Lupy”, Arché, 9/1994, s. 16 -18.

O twórczości Krzysztofa Lipki informowali m.in.: Zbigniew Bieńkowski, Krystian Brodacki, Etela Čárska, Andrzej Gronczewski, Teresa Grzybkowska, Janusz Jaremowicz, Maria Jentys, Katarzyna Kaniewska, Paulina Kierzek, Jakub Zdzisław Lichański, Jolanta Metera, Stanisław Mutz, Agnieszka Nęcka, Bohdan Pociej, Leszek Polony, Aleksandra Reimann, Paweł Rodak, Radosław Romaniuk, Jan Tomkowski, Marcin Trzęsiok, Tomasz Wach, Jan Zieliński.

Członkostwo w stowarzyszeniach

Krzysztof Lipka, jako zaangażowany muzykolog, z powodzeniem uczestniczy w różnych stowarzyszeniach branżowych. Jego działalność wyróżnia się szczególną aktywnością w kilku organizacjach.

• Od 1991 roku jest członkiem Stowarzyszenia Historyków Sztuki, gdzie pełnił rolę sekretarza Zarządu Oddziału Warszawskiego w latach 1994 – 2002,
• W Stowarzyszeniu Pisarzy Polskich działa nieprzerwanie od 1993 roku; w latach 1996 – 1999 był członkiem Komisji Rewizyjnej Oddziału Warszawskiego, a następnie, w latach 1999 – 2002, członkiem Zarządu tego oddziału,
• Od 1993 roku należy także do Stowarzyszenia Autorów ZAiKS.

---

Oceń: Krzysztof Lipka (muzykolog)

---