Miriam Ulinower

---

Życiorys

Miriam Ulinower, znana wcześniej jako Mania Hirszbejn, przyszła na świat 22 lutego 1890 roku (w niektórych źródłach podawana jest również data 1888 roku) w Łodzi. Była córką Szymona i Szejndl Hirszbejn (z domu Gerzon), a jej babcia prezentowała żydowską arystokrację.

Ulinower dorastała w rodzinie, która wprawdzie nie była zamożna, lecz kładła duży nacisk na edukację. W 1905 roku jej rodzice rozstali się. Jako dziecko Miriam miała okazję spędzać czas w Krzepicach, gdzie mieszkał jej dziadek Szaja Gerzon, znany uczony specjalizujący się w Talmudzie. W większości jednak lat młodzieńczych mieszkała w Łodzi, uczęszczając tam do szkoły średniej (jid. mitlszul).

W 1912 roku połączyła swoje życie z Wolfem Ulinowerem, który był kupcem oraz aktywnym działaczem społecznym, a pochodził z chasydzkiej rodziny. Ich rodzina powiększyła się o dwie córki: Dine-Rokla, urodzoną w 1915 roku, oraz Hinde-Male, która przyszła na świat w 1922 roku. Do momentu narodzin dzieci Miriam pracowała w sklepie rodzinnym. Warto dodać, że ojciec Wolfa, będąc wdowcem, ożenił się z rozwiedzioną matką Miriam.

Choć Ulinower nie brała aktywnego udziału w kulturalnym życiu Łodzi, często gościła w swoim domu grono młodych literatów, do którego należeli m.in. Rikuda Potasz, Chaim Lejb Fuks, Icchak Goldkorn oraz Mirl Erdberg.

W styczniu 1940 roku, na skutek politycznych dramatów, zmuszona była wraz z rodziną przenieść się do getta. Mieszkanie, które zajmowali przy ulicy Jakuba 19, stało się istotnym miejscem spotkań dla żydowskich literatów, w tym młodych twórczyń, między innymi Racheli Wolińskiej oraz Chavy Rosenfarb.

18 sierpnia 1944 roku Miriam została deportowana do obozu Auschwitz, gdzie zginęła. Wraz z mężem, córką i kilkumiesięczną wnuczką została zamordowana w komorze gazowej.

Twórczość

Spotkanie ze znanym pisarzem Szolemem Alejchem w Łodzi miało ogromny wpływ na decyzję Miriam Ulinower o poświęceniu się pisarstwu. Już w swojej młodości eksperymentowała z krótkimi tekstami pisanymi w trzech językach: polskim, niemieckim oraz rosyjskim, które prawdopodobnie były publikowane w lokalnej gazecie.

Miriam Ulinover zadebiutowała w międzywojniu na łamach łódzkiej żydowskiej prasy, organizowała spotkania literackie w domu przy ul. Narutowicza 11.

Po 1915 roku jej twórczość zaczęła być realizowana w jidysz, a jej teksty pojawiały się w łódzkiej prasie oraz codziennych gazetach, takich jak „Łodzier Togblat” i „Łodzier folksblat”. Pierwsze jej artykuły można odnaleźć w czasopiśmie „Di jetstike cajt: zamlung fun milchome-literatur”. Dzięki wsparciu Dawida Frischmanna zyskała możliwość pisania dla warszawskich czasopism w jidysz.

W 1922 roku światło dzienne ujrzał jej tom poezji zatytułowany Der bobes ojcer (w tłumaczeniu: Skarb babci). Jej twórczość wyróżniało charakterystyczne połączenie folkloru, dialogów między babcią a wnuczką oraz wyraźne przesłanie moralne utworów. Kontrastowała z innymi współczesnymi autorkami, które poruszały temat emancypacji kobiet. Dzięki temu jej poezja zyskała pozytywne przyjęcie wśród mężczyzn, stanowiąc jednocześnie wierny obraz życia ortodoksyjnych Żydówek.

(…) grupy tych żydowskich autorów, znanych z Łodzi już przed wojną, którzy przez wszystkie lata istnienia getta zbierali się u pisarki Miriam Ulinower, gdzie przedstawiali swoje utwory, dyskutowali o nich i poddawali je analizie.

Przed wybuchem II wojny światowej Miriam przygotowywała swój drugi tom poezji pt. Szabes, którego publikacja była planowana na 1939 rok. Niestety, nie doszło do jej wydania, a jedynie fragmenty tekstów przetrwały. W getcie literacką grupę tworzyła wspólnie z Melanią Fogelbaum i Chavą Rosenfarb, jednak nie zachowały się żadne jej wiersze z tego trudnego okresu.

Opinie o Ulinower

Miriam Ulinower zyskała wysoką ocenę w oczach krytyków literackich, szczególnie tych płci męskiej, stając się uznaną poetką jidysz. Jeden z nich, Dawid Frischmann, wychwalał jej poezję, charakteryzując ją jako „tak autentyczną i tak żydowską!”. Inna ważna postać, Kadie Mołodowska, opisała Ulinower jako „szabasowego człowieka” (jid. szabesdiker mensz), co sugeruje jej głębokie zakorzenienie w żydowskiej tradycji. Ezra Korman z kolei scharakteryzował twórczość tej poetki jako harmonijną syntezę „tradycyjnego folkloru i nowoczesnej indywidualności”, ukazując jak jej prace łączą te dwa światy. Warte uwagi jest także to, że niektóre z jej wierszy trafiły do archiwum Ringelbluma i zostały później przetłumaczone oraz opublikowane przez Sarah Traister Moskovitz w projekcie zatytułowanym Poetry in hell (tłum. Poezja w piekle). W 2003 roku miała miejsce premiera dwujęzycznego wydania jej zebranych wierszy w Paryżu, noszącego tytuł Un bonjour du pays natal / A grus fun der alter hejm (tłum. Pozdrowienia z dawnego domu). Zawiera ono również zarówno teksty poetki, jak i rozbudowane wprowadzenie do jej życia oraz twórczości, autorstwa Natalii Krynickiej.

---

Oceń: Miriam Ulinower

---