Stella Zylbersztajn-Tzur

---

Życiorys

Stella Zylbersztajn-Tzur urodziła się w Łodzi i spędziła tam swoje młodzieńcze lata. Uczęszczała do renomowanej szkoły żeńskiej, gimnazjum im. Elizy Orzeszkowej, gdzie przeważały uczennice pochodzenia żydowskiego. Jej ojciec, Szulim, był komunistą, a w 1939 roku, tuż przed wybuchem II wojny światowej, wyjechał do ZSRR. Tam podjął pracę jako aktywista oraz nauczyciel języka niemieckiego.

Przygotowując mieszkanie w ZSRR, planował sprowadzić rodzinę, na co sprzeciwiała się matka Stelli, Haya. W swoich pamiętnikach Stella wielokrotnie podkreślała patriotyzm polski matki, co prowadziło do częstych sporów między rodzicami. Ostatecznie, plany przeprowadzki do ZSRR, musiały zostać zarzucone z powodu inwazji niemieckiej na Polskę oraz zablokowania przez Wehrmacht ruchu kolejowego w kierunku wschodnim.

W grudniu 1939 roku, obserwując narastające represje antysemickie, matka zdecydowała się na wyjazd do ZSRR. Dotarły jednak tylko do Sarnak nad Bugiem, gdzie następnie, w poszukiwaniu schronienia, przeniosły się do Łosic, gdzie przed wojną wujek Stelli był karczmarzem. W wieku zaledwie 15 lat, Stella znalazła się w łosickim getcie.

Udało jej się uciec z getta dokładnie w dniu jego likwidacji, czyli 22 sierpnia 1942 roku. Większość Żydów z tego miejsca, w tym matka Stelli, została zamordowana w Treblince. Wojnę przetrwała dzięki pomocy ponad dwudziestu polskich rodzin z Łosic oraz okolicznych wsi.

Po zakończeniu działań wojennych, Stella przyjęła chrzest, zdała maturę, a w sierpniu 1948 roku wstąpiła do zakonu karmelitanek bosych w Poznaniu, gdzie spędziła 24 lata. Jednak w 1969 roku, pomimo zażyłości ze wspólnotą, zauważając narastające nastroje antysemickie, zdecydowała się opuścić zakon i wyjechać do Izraela, gdzie osiedliła się w Hajfie.

W wyniku porzucenia życia zakonnego, została z niego wykluczona. W nowym miejscu znalazła zatrudnienie jako pielęgniarka w domu opieki społecznej. Po 1989 roku, gdy do Hajfy przybyła liczba emigrantów z Polski, wspierała wielu Polaków w poszukiwaniach pracy, co zostało potwierdzone przez liczne relacje.

Mimo zaawansowanego wieku, Stella Zylbersztajn-Tzur wciąż angażuje się w pomoc osobom uzależnionym, bezdomnym oraz chorym. Jest aktywną członkinią organizacji „Kobiety w czerni”, która łączy kobiety izraelskie i palestyńskie. Nadal pozostaje katoliczką, co regularnie podkreśla podczas licznych spotkań w Polsce.

Zasługi

Dzięki niestrudzonej pracy Stelli Zylbersztajn-Tzur, w 1981 roku przyznano odznaczenie Jad Washem „Sprawiedliwy wśród Narodów Świata” dla 23 Polaków, którzy w trudnych czasach II wojny światowej wspierali ją w jej walce o przetrwanie. To wyróżnienie honoruje tych, którzy narażając własne życie, pomagali Żydom, w tym przypadku Stelli.

W gronie pierwszych, którzy otrzymali to zaszczytne miano w 1981 roku, znaleźli się:

• Aniela Kalicka,
• Wacław Radzikowski,
• Irena Romaniouk,
• Ezechiel Romaniuk,
• Halina Ługowska,
• Zygmunt Ługowski,
• Józefa Zdanowska,
• Andrzej Zdanowscy,
• Stanisław Zdanowski,
• Rozalia Wielogórska,
• Franciszek Wielgórski,
• Józefa Ułasiuik,
• Jan Ułasiuk,
• Janina Mróz,
• Stanisław Mróz,
• Władysława Piotrowska,
• Helena Kaźmierczak-Gruszka,
• Lucyna Piechowicz,
• Marian Piechowicz,
• Józefa Radzikowska,
• Józef Zbuccy,
• Anna Radzikowska.

W 1994 roku kolejna osoba została uhonorowana tym tytułem – Wacława Jezierska, której działania również przyczyniły się do ocalenia życia innych w tragicznych czasach wojny.

Upamiętnienie

W 2015 roku zrealizowano biograficzny film pod reżyserią Macieja Pawlickiego, noszący tytuł „Stella”. Z kolei w marcu 2016 roku w Pałacu Prezydenckim w Warszawie odbył się uroczysty pokaz tej produkcji, w którym wzięła udział główna bohaterka oraz Prezydent RP, Andrzej Duda.

Film „Stella” został wyróżniony nagrodą im. Janusza Krupskiego podczas VII Festiwalu Filmowego „Niepokorni Niezłomni Wyklęci” w Gdyni, który odbył się w 2015 roku.

Autobiografia

W 1994 roku, za pośrednictwem wydawnictwa „Oficyna Bibliofilów”, opublikowano wspomnienia Stelli Zylbersztajn-Tzur. Książka nosi tytuł „A gdyby to było Wasze dziecko? …: wspomnienia antysemitki w getcie, komunistki w klasztorze i uniwersalistki wśród Ludu Wybranego, Umiłowanego”.

---

Oceń: Stella Zylbersztajn-Tzur

---