Zofia Nalepińska-Bojczuk

---

Życiorys

Zofia Nalepińska-Bojczuk była córką Aleksandra Nalepińskiego (1857-1908), inżyniera oraz dyrektora kolei, i Zofii z Rohrów Nalepińskiej (1861-1939). W 1888 roku rodzina przeniosła się do Petersburga, gdzie Zofia rozpoczęła swoją edukację artystyczną. Uczyła się pod okiem impresjonisty Jana Ciąglińskiego, a następnie kontynuowała naukę u Simona Hollósy’ego w Monachium oraz w Paryżu w nowo otwartej Académie Ranson. W szczególności studiowała pod okiem Paula Serusiera w latach 1908-1909.

Tego czasu zapoczątkowała również bliską przyjaźń z dwiema innymi Zofiami: Baudouin de Courtenay oraz Segno. Wkrótce po tym Zofia stała się częścią pracowni neobizantynizmu, którą prowadził Michajło Bojczuk, jej przyszły mąż. W 1909 roku włączyła się w działalność grupy bojczukistów, którzy dążyli do odrodzenia sztuki bizantyjskiej.

W 1918 roku Zofia została matką, rodząc syna Petra (Piotra). Od 1919 roku podjęła pracę wykładowcy w Myrhorodzkiej Szkole Sztuki i Ceramiki, a w 1922 roku prowadziła zajęcia warsztatowe w kijowskim Instytucie Sztuk Plastycznych. Od 1925 do 1929 roku była wykładowcą w Instytucie Sztuki w Kijowie.

W okresie między listopadem 1926 a majem 1927 Zofia, jej mąż Bojczuk oraz uczniowie, w tym Iwan Padałka i Wasyl Sedljar, odbyli podróż po Niemczech, Francji i Włoszech. Ta wycieczka później stała się formalnym powodem aresztowania artystów, którzy zostali oskarżeni o domniemaną współpracę z kontrrewolucyjną organizacją. W czasie „wielkiego terroru?” 25 listopada 1936 roku mąż Zofii został aresztowany przez NKWD, a 13 lipca 1937 roku, razem z uczniami, rozstrzelany w Kijowie.

11 grudnia tego samego roku Zofia została aresztowana, oskarżona i skazana na śmierć, która miała miejsce w Kijowie przez NKWD. Jej sprawą zajmowała się czekistka Pera Iskijwna Goldman, odpowiedzialna również za inne znane przypadki, w tym Ostapa Wysznię, Ołeksę Slisarenkę oraz Ołesia Doswitnego.

Na mocy rehabilitacji pośmiertnej, Zofia została uniewinniona w 1958 roku. Była siostrą Tadeusza i Aleksandra.

Twórczość

Artystka Zofia Nalepińska-Bojczuk zajmowała się tworzeniem okładek oraz grafik do książek. W jej dorobku artystycznym znajdują się dzieła takie jak: „Fabzajec’” (1925), „Meni trynadcjatyj mynalo…” oraz „Molot’ba”, a także „Na wakacijach” (wszystkie z 1926 roku), jak również „Pered nastupom bilych” i „Holodni dity” (obie z 1927 roku). Jej twórczość wzbogaciła także publikację „Pacyfikacija Zachidnoji Ukrainy” z 1930 roku oraz „Robitfakiwky” z 1931 roku, a także „Wykonalyplan” z 1932 roku.

Warto również wspomnieć, że Zofia ilustrowała niektóre wydania znanych książek, takich jak: „Kateryna” autorstwa Tarasa Szewczenki, „Pryjmak” D. Mamina-Sybirjaka (1929), „Olywjanyj persteń” S. Wasylczenka (1930) oraz „Anna Karenina” L. Tołstego (1935).

Artystka była zdolna nie tylko w zakresie ilustracji, ale również jest znana z projektów, które pozostawały niewykonane, a dotyczyły oni papierów wartościowych oraz pieniędzy papierowych w latach 1917-1921. Te projekty zostały zaprezentowane na „Wystawie Współczesnych Ukraińskich Grafik”, zorganizowanej przez stowarzyszenie Niezależnych Ukraińskich Artystów w Lwowie w czerwcu 1932 roku.

Pamięć

Imię Zofii Nalepińskiej-Bojczuk jest wyróżniającym się przykładem, które znalazło swoje miejsce w pamięci historycznej. Należy do grona ponad czterdziestu innych imion umieszczonych na pomniku artystów represjonowanych.

Pomnik ten został odsłonięty w 1996 roku i znajduje się w parku Narodowej Akademii Sztuk Pięknych w Kijowie. Jest to ważne miejsce, które upamiętnia twórców oraz ich wkład w sztukę, a jednocześnie zwraca uwagę na tragiczne losy, które ich spotkały.

Literatura

W literaturze znajdujemy wiele cennych odniesień dotyczących Zofii Nalepińskiej-Bojczuk, które przyczyniają się do zrozumienia jej twórczości oraz miejsca, które zajmuje w historii sztuki. Oto niektóre z nich:

• Rіpko, O. Boichuk і boichukіsty, boichukіzm. Katalog vystavk, Lwów, 1991, s. 65–67,
• Serhij Biłokiń. Sofija Nalepinśka-Bojczuk. „Nasze żyttia” („Our life”), 1998, nr 10.

---

Oceń: Zofia Nalepińska-Bojczuk

---