Lecznica „Pod koniem” w Łodzi

---

Historia lecznicy

Lecznica „Pod koniem” w Łodzi ma bogatą historię sięgającą początków XX wieku. Została założona 5 grudnia 1891 roku przez Karola Hugona Warrikoffa oraz Alfreda Kajetana Kwaśniewskiego. Obaj byli weterynarzami, a przedsięwzięcie zlokalizowane było w budynku, który został zrealizowany według projektu Piotra Brukalskiego. Budynek znajdował się przy ulicy Milscha 14, obecnie znanej jako ul. Kopernika 22.

Na początku XX wieku, lecznica zyskała rozgłos jako pionierska placówka w Polsce, ponieważ jako jedna z pierwszych miała na celu ratowanie życia zwierząt. W tym celu, w 1902 roku wyposażono ją w nowoczesne urządzenia do transportu rannych koni, które w przeszłości często były uśmiercane w przypadkach poważnych schorzeń czy złamań.

Po śmierci Karola Warrikoffa w listopadzie 1914 roku, jego syn Mikołaj przejął prowadzenie lecznicy. W okresie okupacji hitlerowskiej, gdy Polakom zabroniono prowadzenia działalności gospodarczej, Alfred Kwaśniewski zrezygnował, a jedynym właścicielem pozostał Mikołaj. Jego obowiązki obejmowały również nadzorowanie koni, które były w dyspozycji żydowskiej administracji łódzkiego getta.

W 1944 roku Mikołaj Warrikoff został wysłany do Jeleniej Góry, a po wojnie wrócił do Łodzi, gdzie stanął przed sądem, jednak został oczyszczony z zarzutów. Niestety, w 1947 roku lecznica została nielegalnie upaństwowiona. Dopiero w 1971 roku budynek uzyskał status zabytku, a jego wpis do rejestru zabytków odbył się pod nr A/314 z dnia 20.01.1971.

W późniejszych latach, syn Mikołaja, Alexander, po spotkaniu z Adamem Górskim w Niemczech, zwrócił uwagę na losy rodzinnej lecznicy. Jego dziedzictwo ujawniono w miejscowych księgach wieczystych, w których Mikołaj figurował jako właściciel budynku. Alexander, uczestnicząc w obchodach 100-lecia lecznicy w 1991 roku, przekazał aparat rentgenowski do prześwietlania zwierząt, a jego starania o uznanie praw spadkowych zakończyły się sukcesem w 1997 roku.

W 2016 roku Alexander Warrikoff został uhonorowany odznaką „Za Zasługi dla Miasta Łodzi”. Zmarł w 2020 roku, ale lecznica wciąż pozostaje w rękach jego rodziny. Historia tego miejsca jest nie tylko świadectwem ewolucji weterynarii, ale również ważnym elementem lokalnej kultury i tradycji.

Historia budynku

Budynek ten zbudowany został w dwóch odrębnych etapach. W 1894 roku ukończono pierwszą część, która miała formę parterową. Zaledwie kilka lat później dodano drugą część, wyróżniającą się charakterystyczną wieżą.

W przestrzeni parterowej zaaranżowano biura oraz laboratorium, a także kuźnię, w której podkuwano konie, czynna była ona aż do 1948 roku. Dodatkowo, w podwórzu umiejscowiono stajnie oraz boksy dla koni, co podkreślało međurowy charakter tej placówki.

Koń

Na dachu budynku lecznicy „Pod koniem” w Łodzi znajduje się metalowy koń w naturalnej wielkości. Warto wspomnieć, iż postać ta została ujęta w wierszu legendarnego poety Juliana Tuwima w jego dziele „Kwiaty polskie”. Poeta w niezwykle malowniczy sposób opisuje swoje refleksje na temat tego metalowego końskiego symbolu.

(…) Z okna widać było konia
Metalowego. Stał bez jeźdźca
I dawno nęcił mnie, wałkonia,
By wskoczyć – i galopem z miejsca.
A był to także czas zapatrzeń
W dym, szarość, nudę, czad ponury
I w gwiazdy, słabsze wciąż i rzadsze…
Więc się zbuntujmy i ożyjmy,
Rumaku weterynaryjny,
I wzlećmy nad ten Kominogród (…)

Kilka wersów dalej natrafiamy na jeszcze ciekawszy zwrot:

(…) Do Prześwietnego Magistratu
Miasta Bagdadu, czyli Łodzi…
Niżej podpisany
Tamtejszy uczeń, pętak, mikrus,
Znany obibok i drapichrust,
Zawalidroga i łachmytek,
Ma zaszczyt prosić, żeby oną
Cudowną szkapę uskrzydloną
Uznało miasto za zabytek.
Niech zawsze ma swój obrok gwiezdny,
Kastalską wodę z rzeki Łódki,
A jeszcze lepiej wiadro wódki;
Niechaj ogląda ją przyjezdny,
Kiedy do Łodzi się wybierze (…)

Julian Tuwim w „Kwiatach polskich” przedstawia swoisty apel o uznanie tej niezwykłej figury. W 1955 roku postulat ten został podtrzymany przez Tadeusza Chróścielewskiego, który formalnie złożył wniosek o wpisanie konia na listę zabytków.

Figura konia na dachu lecznicy znajduje się właściwie nieprzerwanie. W latach 70. doznała ona uszczerbku – z powodu wandalizmu i ułamania nogi, została zdjęta oraz przewieziona do miejskiej rzeźni przy ul. Inżynierskiej; tam z kolei dodano jej nowe elementy, przespawując kawałek stalowej rury. W 1995 roku figurę zdjęto ponownie celem przeprowadzenia renowacji, a w 1996 roku wróciła na swoje oryginalne miejsce. Ostatnia restauracja miała miejsce latem 2013 roku, co dowodzi, jak ważnym i cennym elementem jest ten metalowy koń dla lokalnej społeczności.

---

Oceń: Lecznica „Pod koniem” w Łodzi

---