Muzeum Książki Artystycznej

Muzea

Muzeum Książki Artystycznej, z siedzibą w Łodzi, stanowi wyjątkową instytucję powołaną w 1993 roku przez fundację Correspondance des Arts, której założycielem jest Janusz Tryzno. To muzeum jest kontynuacją wcześniej działającego od 1980 roku wydawnictwa o tej samej nazwie. Swoje piękne zbiory muzeum prezentuje w willi Henryka Grohmana, położonej przy ulicy Tymienieckiego 24.

Od 1 stycznia 2023 roku Muzeum Książki Artystycznej w Łodzi (w organizacji) uzyskało status instytucji kultury, powstałej dzięki współpracy Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz Fundacji Correspondance des Arts. Głównym celem tej instytucji jest zaspokajanie potrzeb poznawczych i edukacyjnych mieszkańców w dziedzinie szeroko pojmowanej sztuki książki.

Muzeum koncentruje się na prezentacji zarówno klasycznych, jak i nowoczesnych technik związanych z tworzeniem książek, w tym drukarskich i introligatorskich, a także klasycznej grafiki. Wspiera ono twórczość zawodowych artystów oraz studentów kierunków artystycznych, współpracujących z muzeum.

Instytucja realizuje swoje cele poprzez różnorodne formy działalności, obejmujące twórcze działania, wystawy, konserwację zbiorów oraz edukację. Dodatkowo, współpracuje z instytucjami zagranicznymi, by promować polską sztukę książki na międzynarodowej arenie.

Muzeum znajduje się w malowniczej Willi Grohmana, stuletnim budynku, który jest częścią pofabrycznego kompleksu włókienniczego Scheibler-Grohman na Księżym Młynie w Łodzi. W historii willi odgrywała ona znaczącą rolę jako przestrzeń kultury. Henryk Grohman, jej pierwotny właściciel, wzbogacił ją o wartościowe zbiory, w tym grafikę oraz instrumenty muzyczne.

Historia willi sięga czasów, kiedy to odbywały się w niej koncerty wybitnych pianistów oraz spotkania z znacznymi postaciami kultury. Muzeum gromadzi różnorodne zbiory, do których należą:

  1. dzieła sztuk plastycznych tematycznie związane z książką,
  2. obiekty w postaci książek artystycznych,
  3. zabytki techniki związane z typografią, papiernictwem i introligatorstwem,
  4. księgozbiór, w tym druki rzadkie i bibliofilskie,
  5. materiały rękopiśmienne i maszynopisy,
  6. druki ulotne, afisze, plakaty,
  7. materiały fotograficzne i cyfrowe.

Wydawnictwo Correspondance des Arts

Wydawnictwo „Correspondance des Arts”, znane również jako „CdA”, istnieje od 1980 roku. To jedno z pierwszych niezależnych wydawnictw artystycznych w krajach byłego obozu sowieckiego, będące kontynuatorem tradycji polskich emigracyjnych oficyn, takich jak działalność Franciszki i Stefana Themersonów, Krystyny i Czesława Bednarczyków, Samuela Tyszkiewicza oraz Stanisława Gliwy. Warto zaznaczyć, że pierwsza wystawa książek tego wydawnictwa została zorganizowana w 1985 roku przez Hannę Świderską, kustosz zbiorów slawistycznych w British Library. Od tego czasu publikacje CdA znaleźć można w najważniejszych bibliotekach na świecie, takich jak: Library of Congress, Public Library NY, Herzog August Bibliothek, Victoria & Albert Museum, National Library in Singapore oraz Musashino Art University Museum & Library w Tokio.

Historia oficyny „Correspondance des Arts” dzieli się na trzy etapy. Pierwszy, trwający pięć lat, to czas, gdy książki powstawały dzięki współpracy artystów założycieli wydawnictwa: Andrzeja Graczykowskiego, Zbigniewa Janeczka oraz Janusza Tryzno, a także poety Zdzisława Jaskuły. Drugi okres, który rozciągał się do połowy lat 90., charakteryzuje się współpracą Janusza i Jadwigi Tryzno z innymi artystami, zarówno z Polski, jak i z zagranicy. Trzeci etap to czas, w którym rodzina Tryznów: Janusz, Jadwiga i Paweł, kontynuuje realizację książek.

Wszystkie książki wydawane przez CdA przechodziły ewolucję w zakresie preferowanego typu książki artystycznej. Na początku były to głównie dzieła w formie kodeksu, zwane „book-works”. Następnie pojawiły się eksperymenty z formami kodeksu, w końcu wprowadzono obiekty książkowe, w tym nowatorskie „książki lentikularne”, które ukazują trójwymiarową przestrzeń oraz ruch w obrazie.

Wydania CdA cechują się niewielkimi nakładami, ręcznym wykonaniem, oryginalną grafiką oraz nietypową oprawą, która wprowadza różnorodność formy, co tworzy unikalny związek z różnymi dziedzinami sztuki oraz historią książki. Warto zaznaczyć, że niektóre z tych publikacji są częścią „projektów CdA”. Co istotne, ich wydania nie są nastawione na zyski komercyjne. Wypada również podkreślić, że spora część druków CdA stanowią tomiki poetyckie, które powstają na zamówienie.

Kolekcja maszyn

Muzeum Książki Artystycznej to niezwykłe miejsce, które od 1986 roku gromadzi różnorodne maszyny i urządzenia, a także umiejętności związane z ich remontem i obsługą. Głównym celem tego zbierania jest stworzenie w muzeum warunków sprzyjających realizacji książek artystycznych bez limitów technicznych.

Dzięki temu powstała imponująca kolekcja maszyn drukujących, obejmująca formaty od A5 do A0. W ramach przygotowań do druku muzeum dysponuje czcionkami drewnianymi i metalowymi o różnych krojach i punktacji, a także technikami składającymi – od ręcznego przez linotypowy aż po skład monotypowy.

Co więcej, w muzeum znaleźć można sprzęt do produkcji czcionek zarówno metalowych, jak i drewnianych, oprzyrządowanie do ręcznego czerpania papieru oraz warsztat technik szlachetnych. Kolekcjonowanie maszyn odbywa się także z uwagi na ich wartość zabytkową.

Wyjątkowym elementem kolekcji jest zespół matryc i urządzeń produkcyjnych z Warszawskiej Odlewni Czcionek, który został uratowany przed złomowaniem. Jego obecność ma kluczowe znaczenie dla zachowania polskiego dziedzictwa materialnego w dziedzinie drukarstwa i introligatorstwa.

Nagrody, medale, wyróżnienia

W Muzeum Książki Artystycznej, w ostatnich latach przyznano szereg prestiżowych nagród oraz wyróżnień, które podkreślają znaczenie tej instytucji w świecie kultury i sztuki.

  • 2018 – Medale Stulecia Niepodległości wręczone przez Prezydenta RP Jadwidze i Januszowi Tryzno,
  • 2018 – Punkt dla Łodzi dla Muzeum Książki Artystycznej,
  • 2016 – Punkt dla Łodzi dla Muzeum Książki Artystycznej,
  • 2015 – Instytucjonalna Nagroda Amerykańskiego Towarzystwa Historyków Drukarstwa dla Muzeum Książki Artystycznej,
  • 2014 – Tytuł Partnera Akademii Sztuk Pięknych przyznany przez dyrektora Transferu Technologii,
  • 2013 – Odznaka honorowa „Zasłużony dla Kultury Polskiej” przyznana przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego dla Muzeum Książki Artystycznej,
  • 2012 – Certyfikat Partnera Przyjaznego Edukacji dla Muzeum Książki Artystycznej przyznany przez Łódzkie Centrum Doskonalenia Nauczycieli i Kształcenia Praktycznego,
  • 2010 – Certyfikat Partnera Przyjaznego Edukacji dla Muzeum Książki Artystycznej przyznany przez Łódzkie Centrum Doskonalenia Nauczycieli i Kształcenia Praktycznego,
  • 2000 – Godność Damy Polskiego Bractwa Kawalerów Gutenberga dla Jadwigi Tryzno,
  • 1997 – Nagroda Miasta Łodzi przyznana Uchwałą Rady Miejskiej Nr LVII/579/97 dla Janusza i Jadwigi Tryzno,
  • 1994 – Brązowy Medal – SCHONSTE BUCHER AUS ALLER WELT przyznany przez Stiftung Buchkunst Frankfurt am Main und Leipzig,
  • 1994 – Nagroda Waltera Tiemanna DIE HOCHSCHULE FUR GRAFIK UND BUCHKUNST LEIPZIG.

Te osiągnięcia nie tylko potwierdzają wysoką jakość działań Muzeum, ale także świadczą o jego zaangażowaniu w rozwój kultury i sztuki w Polsce.

Przypisy

  1. Muzeum Książki Artystycznej w Łodzi współprowadzone przez MKiDN - Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego - Portal Gov.pl [online], Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego [dostęp 28.08.2023 r.]
  2. Dorota Berbelska i inni 1998, s. 159.

Oceń: Muzeum Książki Artystycznej

★★★★★
Średnia ocena:4.96 Liczba ocen:7