Bronisław Maj

---

Życiorys

Bronisław Maj to wybitna postać polskiej kultury, która znacząco wpłynęła na literaturę oraz sztukę teatralną w Polsce. Urodził się w Łodzi oraz tam zakończył edukację w XV Liceum Ogólnokształcącym. W 1972 roku podjął decyzję o przeniesieniu się do Krakowa, gdzie w 1977 roku uzyskał tytuł magistra filologii polskiej na Uniwersytecie Jagiellońskim. W tym samym czasie, w towarzystwie kolegów ze studiów, takich jak Jerzy Zonia, Adolf Weltschke oraz Bogdan Rudnicki, założył Teatr KTO, w którym zrealizował pierwszą znaczącą produkcję pod tytułem Ogród rozkoszy, która przyniosła mu uznanie. Już na początku lat 80. Teatr KTO zdobył główną nagrodę na Festiwalu Teatrów Debiutujących START, a Maj, jako aktor, brał udział w objazdach po całej Polsce.

Przez długi czas Maj mieszkał w Domu Literatów przy ulicy Krupniczej 22, gdzie nawiązał bliską przyjaźń z takimi twórcami jak Marian Stala oraz Jerzy Pilch. W 1979 roku podjął pracę w Katedrze Historii Literatury Polskiej XX wieku na Wydziale Polonistyki UJ, a w 1988 uzyskał stopień doktora nauk humanistycznych, co dodatkowo wzmocniło jego pozycję w środowisku akademickim.

W 1981 roku został szefem działu kultury w dwutygodniku „Student”, jednak po wprowadzeniu stanu wojennego został objęty zakazem druku. Nie ustająca wola działania skłoniła go do aktywności w podziemiu wydawniczym, gdzie z redakcją „Arki” zyskał szczególne miejsce. Jego praca została doceniona przez podziemną „Solidarność”, której przyznano mu dwukrotnie Nagrodę Kulturalną (w 1983 i 1984), a także Nagrodę Fundacji im. Kościelskich, którą władze uniwersytetu uniemożliwiły mu odebrać osobiście w Genewie, pomimo interwencji rektora UJ Józefa Gierowskiego. W 1995 roku Maj był laureatem Nagrody PEN Clubu.

W 1983 roku Maj założył niezależne pismo „NaGłos”, w którym działał jako redaktor naczelny. Pismo stało się miejscem odbywających się regularnych spotkań literackich w Krakowie. Od grudnia 1983 roku do końca 1989 roku zorganizowano 24 takie wydarzenia. W 1989 czasopismo przekształciło się w kwartalnik, którego ukazywanie miało miejsce w latach 1990–1997.

W twórczości poetyckiej Maj zwracał uwagę na tematy metafizyczne, równocześnie nawiązując do innych nurtów literackich. Jego utwory zyskały uznanie w kraju i za granicą, będąc tłumaczone na wiele języków, m.in. przez takich autorów jak Czesław Miłosz, Robert Hass, Stanisław Barańczak, Clare Cavanagh, Karla Dedeciusa oraz Andersa Bodegårda.

Jego działalność nie ograniczała się jedynie do poezji, zajmował się również krytyką literacką. W 1992 roku opublikował książkę pt. Biały chłopiec, dedykowaną poecie Tadeuszowi Gajcemu. W 2003 roku Teatr Narodowy w Warszawie wystawił dramat Żaby Arystofanesa w jego adaptacji, a w 2001 roku Teatr Wielki zajmował się operą Zielone Drzewo Życia. W roku 2002 Maj zdobył nominację do Polskiej Nagrody Filmowej Orzeł za scenariusz do filmu Angelus.

Poza działalnością literacką Maj pisał teksty piosenek, współpracując z artystami, takimi jak Grzegorz Turnau (jego teksty do utworów Sancho, Leśmian, Na połowie czasu), a także tworzył różnorodne teksty do muzyki Zygmunta Koniecznego, Andrzeja Zaryckiego, Stanisława Radwana oraz Jana Kantego Pawluśkiewicza. Choć sporadycznie występował na deskach teatralnych, jego najbardziej znaczący występ miał miejsce w 2006 roku w Teatrze im. Słowackiego w Krakowie, gdzie zagrał w dramacie II według Samuela Becketta.

Maj jest również współzałożycielem Stowarzyszenia Pisarzy Polskich, członkiem PEN Clubu oraz Polskiej Akademii Filmowej. Jego osobowość artystyczna zasłynęła również dzięki wcieleniu się w Panią Lolę, postać będącą inspiracją nawiązującą do Karoliny Surówki, szatniarki Domu Literatów. Debiut Pani Loli miał miejsce w 1999 roku w programie z okazji 40-lecia wydawnictwa Znak, gdzie Maj prezentował tę postać na scenie w niezwykłym charakterze. Prowadził też program na antenie RMF FM, który nazywał się Spółdzielnia Usług Literackich Szatnia.

Od 2011 roku Maj organizuje festiwal Krakowska Noc Poezji, a od 2014 roku przewodniczy kapitule Konkursu na Książkowy Debiut Poetycki im. Anny Świrszczyńskiej. Przez lata 2014–2015 prowadził także Narodowe Czytania polskiej klasyki. Jego wkład w kulturę został doceniony Nagrodą Miasta Krakowa w listopadzie 2015 roku. Obecnie jest również członkiem jury Nagrody Poetyckiej im. K.I. Gałczyńskiego Orfeusz.

Wraz z Dorotą Segdą oraz Jackiem Romanowskim, Maj współpracował przy słuchowisku Jacyś złośliwi bogowie zakpili z nas okrutnie, które oparte było na korespondencji Wisławy Szymborskiej i Zbigniewa Herberta. Premiera miała miejsce 10 grudnia 2018 roku w Radiu Kraków, a w maju 2019 roku słuchowisko zdobyło Nagrodę im. Ireny i Tadeusza Byrskich za najwyższą jakość przedstawienia radiowego.

Postępowanie w sprawie obrazy uczuć religijnych

W lutym 2016 roku Maj został wezwany przez policję w związku z kontrowersyjnym widowiskiem Neomonachomachia, które miało miejsce 3 października 2015 roku na Rynku Głównym w Krakowie w ramach Nocy Poezji. Sztuka, w której główną rolę odgrywał tekst Maja w reżyserii Jerzego Zonia, czerpała inspirację z poematu Ignacego Krasickiego oraz powieści Adama Mickiewicza. Podczas przedstawienia miały miejsce zakłócenia, w wyniku których niektórzy uczestnicy zaczęli skandować hasła protestacyjne. W efekcie działań fundacji Reduta Dobrego Imienia, złożono zawiadomienie do prokuratury o obrazie uczuć religijnych przez twórców spektaklu. Maj zareagował na zarzuty, podkreślając, że jego dzieło w dobitny sposób satyrycznie potrafiło ocenić wartości nadużywane przez polityków. Reakcję na to zdarzenie w ciętej formie skomentował Jerzy Vetulani, podkreślając ironiczny kontekst zgłoszenia. W geście wsparcia dla Maja, Stanisław Stabro poświęcił mu wiersz, manifestujący potrzebę jedności w obliczu kryzysu. Dochodzenie zakończyło się umorzeniem sprawy, co stanowiło sukces dla oskarżonego.

Twórczość

Poezja

Bronisław Maj jest autorem bogatej kolekcji poezji, która ukazuje różnorodność jego twórczości oraz zaangażowanie w literaturę. W 1980 roku wydał zbiór zatytułowany Wiersze, publikując go w Warszawie dzięki wydawnictwu NOWA. Dwa lata później, w 1981 roku, ukazała się książka Taka wolność. Wiersze z lat 1971–1975, która również została wydana w Warszawie przez Młodzieżową Agencję Wydawniczą. W tym samym roku poezja Maja została wzbogacona o tom Wspólne powietrze, który zyskał uznanie i otrzymał Nagrodę Fundacji im. Kościelskich w 1984 roku.

Rok 1986 był szczególnie płodny dla autora – wówczas opublikował aż trzy tomy: Album rodzinny, Zagłada Świętego Miasta oraz Zmęczenie, przy czym ten ostatni ukazał się nakładem wydawnictwa Znak w Krakowie. Kolejne publikacje to Światło w 1994 oraz Elegie, treny, sny w 2003 roku, obydwa z wydawnictwa Znak. W 2007 roku Maj zaprezentował dzieło Gołębia, Krupnicza, Bracka, które powstało przy współpracy ze Śródmiejskim Ośrodkiem Kultury w Krakowie. Najnowszym jego zbiorem jest wydane w 2022 roku „…twój czas minął – już jesteś…”. Mgnienie. 69 wierszy, na które składają się utwory wybrane przez Jerzego Pilcha.

Krytyka literacka

W obszarze krytyki literackiej, Bronisław Maj wydał w 1992 roku publikację Biały chłopiec. O poezji Tadeusza Gajcego, która została opublikowana przez Oficynę Literacką w Krakowie.

Opracowania

W 2019 roku Maj zredagował zbiór Anioł biały. Wiersze, w którym zawarte są utwory Krzysztofa Kamila Baczyńskiego. Publikacja ukazała się w Wydawnictwie Universitas w Krakowie.

Felietony

Warto również wspomnieć o felietonach Maja, które zebrano w 1997 roku w tomie Kronika wydarzeń artystycznych, kulturalnych, towarzyskich i innych, wydanym przez Wydawnictwo Literackie w Krakowie.

Nagrody i odznaczenia

Bronisław Maj, jako uznany twórca, zdobył liczne wyróżnienia oraz nagrody w swojej karierze artystycznej. Poniżej przedstawiamy niektóre z najważniejszych z nich:

• nagroda Festiwalu Teatrów Debiutujących Start, którą otrzymał wraz z zespołem Teatru KTO, w latach 80.,
• nagroda Kulturalna podziemnej „Solidarności”, przyznana w 1983 oraz 1984 roku,
• nagroda Fundacji im. Kościelskich w roku 1984,
• nagroda PEN Clubu, przyznana w 1995 roku,
• nominacja do Polskiej Nagrody Filmowej Orzeł za scenariusz do filmu Angelus w 2002 roku,
• nagroda Miasta Krakowa w 2015 roku,
• nagroda im. Ireny i Tadeusza Byrskich za słuchowisko Jacyś złośliwi bogowie zakpili z nas okrutnie, którą otrzymał wraz z Dorotą Segdą i Jackiem Romanowskim w 2019 roku,
• Krzyż Wolności i Solidarności, przyznany w 2022 roku,
• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski, również w 2022 roku.

Odniesienia w kulturze

Poeta Janusz Szuber poświęcił Bronisławowi Majowi utwór poetycki zatytułowany Stan skupienia. To dedykowane dzieło znalazło swoje miejsce w zbiorach poezji, które ukazały się w tomikach Okrągłe oko pogody wydanym w 2000 roku oraz Pianie kogutów z 2008 roku.

Warto również wspomnieć o kawiarni Nowa Prowincja w Krakowie, do której Bronisław Maj regularnie uczęszcza. Od marca 2014 roku, przy jej wejściu, znajduje się Domofon poezji, na którym goście mogą wysłuchać nagrania poety, w którym Bronisław Maj odczytuje jeden ze swoich wierszy.

---

Oceń: Bronisław Maj

---