Maria Wocalewska

---

Życiorys

„Maria Wocalewska była utalentowaną osobą, która posiadała bogate rodowody rodzinne. Urodziła się jako córka Bolesława Tadeusza (1856–1924) oraz Anny z Zakrzewskich (1861–1936). W jej rodzinie wyróżniało się czworo młodszego rodzeństwa: siostry: Zofię (1894–1934), Jadwigę (1895–1944), Annę (1888–1983) oraz brata Jana (1900–1917). Jej ojciec był znanym pedagogiem, który założył Łódzką Miejską Chrześcijańską Szkołę Podstawową nr 11, a także był wydawcą popularnego czasopisma „Strzecha Rodzinna” i twórcą podręczników do języka polskiego.

Maria spędziła swoje dzieciństwo w kamienicy przy ul. Konstantynowskiej 51 (ob. Legionów), której właścicielem był jej ojciec. Swoje pierwsze lekcje pobierała w rodzinnym domu, a później uczęszczała do rosyjskiego gimnazjum. W 1904 roku przeniosła się do Krakowa, gdzie rozpoczęła studia na Uniwersytecie Jagiellońskim, kształcąc się w dziedzinie nauk przyrodniczych oraz polonistyki. Po ukończeniu studiów wróciła do Łodzi, gdzie rozpoczęła pracę jako nauczycielka w szkołach pod kierunkiem takich postaci jak Helena Miklaszewska, Julia Zbijewska oraz Cecylia Waszczyńska. Fenomenalnie zorganizowała Narodową Młodzież Niepodległościową i prowadziła tajne nauczanie, tworząc kółka samokształceniowe, które docelowo przekształciły się w drużyny skautowe.

W I Żeńskiej Drużynie Skautowej im. Emilii Plater objęła stanowisko przybocznej. W 1914 roku awansowała na komendantkę drużyn łódzkich, sprawując tę funkcję aż do 1916 roku. Zorganizowała również pierwszy kurs dla instruktorów skautowych w Gałkówku pod Łodzią, jednak z powodu wybuchu I wojny światowej kurs ten został przerwany. W trakcie wojny Maria, współpracując z siostrami, brała udział w pracy w harcerskim szpitalu przy ul. Gdańskiej. W 1915 roku prowadziła pierwszą kolonię w Rudzie Pabianickiej, była delegatką na Walny Zjazd Polskiej Organizacji Skautowej w Piotrkowie oraz została wybrana członkiem Komendy Naczelnej POS. W 1917 roku objęła komendę kursu dla instruktorek łódzkich w Okrągliku, a w tym samym roku tragicznie zginął jej brat Jan, drużynowy 1. Łódzkiej Drużyny Harcerzy.

W czasie wakacji Maria często odwiedzała placówki, które były organizowane przez chorągiew łódzką, prowadząc różnorodne kursy dla opiekunek harcerskich oraz wizytując obozy harcerskie w całej Polsce. Po zjednoczeniu organizacji harcerskich z zaboru rosyjskiego, dom Wocalewskich stał się siedzibą Komendy Okręgu Łódzkiego ZHP. W 1918 roku Maria uczestniczyła w Prezydium Zjazdu Zjednoczeniowego ZHP, a w lutym 1919 roku weszła do Naczelnictwa ZHP, gdzie zajmowała się sprawami harcerstwa żeńskiego. Po tym, jak otrzymała nominację na urząd naczelnej inspektorki harcerstwa, osiedliła się w Warszawie, przy ul. Podwale 3, w Pałacu Branickich. Funkcję tę pełniła nieprzerwanie aż do wybuchu II wojny światowej.

W pierwszym rozkazie Naczelnictwa, który wystosowano 3 stycznia 1921, Maria stanęła na czele żeńskiej gałęzi organizacji i pełniła tę funkcję do 1923 roku. W latach 1923–1926, była wiceprzewodniczącą ZHP, a także uczestniczyła w pracach Komisji Programowej dla Zagranicy w latach 1935–1939. W trakcie II wojny światowej była członkiem Komendy Pogotowia Harcerek, współpracując z Polskim Czerwonym Krzyżem, a także prowadziła dom opiekuńczy dla dzieci w Skolimowie.

Podczas powstania warszawskiego, Maria i jej siostra Jadwiga pracowały w internacie przy ul. 6 sierpnia 16, który był siedzibą Komendy Pogotowia Wojennego Harcerek. Kiedy zagrożenie ze strony niemieckiego ataku stało się realne, siostry postanowiły pozostać na swoim posterunku. Pojawiają się dwa prawdopodobne opisy ich tragiczej śmierci: według pierwszej wersji zostały rozstrzelane 5 sierpnia w grupie około dwustu osób, a ich ciała następnie spalono, podczas gdy w drugiej wersji, Jadwiga i Maria wraz z Ireną Riessówną i Marią Burkówną zginęły pędzone jako „żywe tarcze” przed zbliżającymi się czołgami. Symboliczny grobowiec ich rodziny znajduje się na Starym Cmentarzu katolickim przy ul. Ogrodowej w Łodzi (kwatera 22).

Ordery i odznaczenia

Maria Wocalewska była osobą o nieprzeciętnych osiągnięciach, co znajduje odzwierciedlenie w otrzymanych przez nią odznaczeniach. Wśród wyróżnień, które zostały jej nadane, można wymienić:

• Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski, który został przyznany pośmiertnie w dniu 26 września 2009,
• Krzyż Niepodległości, przyznany w dniu 23 grudnia 1933,
• Srebrny Krzyż Zasługi, nadany 6 grudnia 1926.

Upamiętnienie

Maria Wocalewska odgrywa niezwykle ważną rolę jako patronka 22 Łódzkiej Drużyny Harcerek „Watra” ZHP. Wraz ze swoimi siostrami, Jadwigą i Zofią, jest również utożsamiana z Łódzkim Hufcem Zuchów i Harcerek „Róża” Związku Harcerstwa Rzeczypospolitej. Wspólnie stanowią symbol wartości harcerskich oraz ducha wspólnoty, inspirowując młode pokolenia do aktywności społecznej i patriotycznej.

---

Oceń: Maria Wocalewska

---