Stanisław Marzyński

---

Życiorys

Stanisław Marzyński był synem znanego łódzkiego lekarza, Józefa Maybauma-Marzyńskiego (1870-1946), oraz Stefanii Racheli z Grossmanów (1879-1971), która wywodziła się z Częstochowy. Stefania była potomkinią Jana Grossmana (1851-1924), wpływowego przemysłowca oraz działacza społecznego, a także wnuczką Lazarusa Grosmana (1820–1892), który był księgarzem i fabrykanta. Jej pradziadkiem był Abraham Buchner, kontrowersyjny nauczyciel Szkoły Rabinów w Warszawie, oraz orędownik Haskali, podkreślającej znaczenie żydowskiego oświecenia. Józef Maybaum-Marzyński był gastrologiem i pionierem onkologii, a w 1927 roku objął stanowisko pierwszego kierownika Instytutu Leczenia Radem, znajdującego się przy ul. Piotrkowskiej 175, gdzie rodzina Marzyńskich miała swoje miejsce zamieszkania. Stefania Maybaum-Marzyńska była aktywna w działalności społecznej, szczególnie na rzecz biednych, dzieci i kobiet. W 1904 roku, w porozumieniu z mężem oraz jego współpracownikami, założyła i kierowała instytucją opieki zdrowotnej dla dzieci Kropla Mleka, pierwszą tego rodzaju organizacją na polskich ziemiach, która działała do 1939 roku, gdy została zlikwidowana przez niemieckich okupantów. Stanisław miał również młodszego brata, Michała, który pracował jako lekarz psychiatra. Rodzina Maybaumów identyfikowała się jako „Polacy wyznania mojżeszowego”, co było zaznaczone w formalnych dokumentach, w tym świadectwach szkolnych Stanisława. W 1917 roku cała rodzina przyjęła chrzest w Kościele katolickim, przekształcając swoje nazwisko w polsko brzmiące Marzyński. Po ukończeniu Wyższej Szkoły Realnej Męskiej z Oddziałem Handlowym Zgromadzenia Kupców w Łodzi w 1920 roku, jako szesnastolatek, Stanisław brał udział w wojnie polsko-bolszewickiej. W latach dwudziestych XX wieku był naczelnym inwentaryzatorem Zamku Królewskiego w Warszawie, a na podstawie jego notatek możliwe było w 1974 roku odtworzenie tarcz zegarowych na wieży tego budynku. Podczas przedwojennej działalności pod kierownictwem Kazimierza Skórewicza zajmował się restauracją Zamku Królewskiego oraz współpracował z Czesławem Przybylskim przy projekcie Dworca Centralnego. W pracowni Bohdana Pniewskiego sporządzał rysunki do pierwszego konkursu na świątynię Opatrzności Bożej, biorąc także udział w wielu konkursach architektonicznych. Stanisław ukończył Wydział Architektury Politechniki Warszawskiej w 1930 roku, a podczas studiów organizował zagraniczne wyjazdy naukowe. W 1929 roku rozpoczął pracę jako młodszy asystent na tej samej politechnice, a w 1935 roku awansował na starszego asystenta w Katedrze Budownictwa Ogólnego. Jego prace publikowane były w znanych czasopismach takich jak „Architektura i Budownictwo” oraz „Wnętrza”. Podczas niemieckiej okupacji Stanisław angażował się w remonty kościołów i klasztorów, zabezpieczając zniszczone obiekty sakralne. Włączył się też w działalność tajnego nauczania i brał udział w powstaniu warszawskim jako żołnierz Armii Krajowej ps. Leon, walcząc w VI Obwodzie AK na Pradze. Po wojnie, w ramach odbudowy miasta, zajmował się inwentaryzacją zniszczeń warszawskich kościołów, a jego praca w Biurze Odbudowy Stolicy została przerwana, kiedy w 1946 roku, wraz z żoną, został aresztowany za przynależność do AK. Po uwolnieniu kontynuował działalność, współpracując z hierarchami kościelnymi. W 1947 roku został członkiem Rady Prymasowskiej Odbudowy Kościołów Warszawy, zorganizowanej przez kardynała Augusta Hlonda. Współpracował z prymasem Polski, Stefanem Wyszyńskim, na rzecz odbudowy i budowy kościołów, projektując obiekty w archidiecezji warszawskiej, łódzkiej oraz na Mazowszu. Do 1974 roku pracował jako wykładowca na Wydziale Inżynierii Lądowej Politechniki Warszawskiej. W kontekście swojej działalności, w latach 1931-1932 był zastępcą członka Komisji Sądowej SAP, a od 1934 roku aktywnie uczestniczył w Oddziale Warszawskim SARP jako współzałożyciel. Był rzeczoznawcą tego stowarzyszenia oraz przed 1939 rokiem członkiem Kolegium Sekretarzy Konkursowych SARP. Po wojnie przystąpił do Towarzystwa Urbanistów Polskich. W 1980 roku pełnił rolę Przewodniczącego Komisji Rewizyjnej Solidarności na Politechnice Warszawskiej. Jako autor, opublikował szereg książek, w tym „Estetyka mostów” (1954), „Architektura” (1959), „Kościoły Warszawskie w ruinie i odbudowie” (1956), „Kościoły odbudowane i nowo wybudowane w okresie dwudziestolecia P.R.L” (1966), „Urbanistyka” (1966), „Podstawy projektowania architektury” (1969), „Materiały do projektowania architektonicznego” (1969), „Projektowanie architektoniczne” (1971) oraz „Budowa i konserwacja kościołów” (1981). Stanisław Marzyński spoczywa na warszawskim cmentarzu Powązkowskim (kw. 125, rząd 4, grób 1/2).

Konkursy

Stanisław Marzyński, znany z licznych twórczych osiągnięć, zdobył uznanie w wielu konkursach architektonicznych. Poniżej przedstawiamy najważniejsze z jego projektów:

• W 1928 roku współpracując ze Stefanem Listowskim i Zygmuntem Skibniewskim, Marzyński zdobył I nagrodę za zestaw pomysłów dotyczących wzorów kiosków, kabin oraz gablotek do handlu ulicznego w Warszawie. Jego propozycja obejmowała innowacyjne urządzenie do czyszczenia obuwia oraz zakup kiosk stały,
• Rok później, w 1929 roku, w partnerstwie z Stanisławem Odyńcem-Dobrowolskim zaprezentował projekt szkoły przy ul. Rokicińskiej 41 w Łodzi, za co otrzymał II nagrodę,
• W 1930 roku Marzyński przedstawił szkicowy projekt więzienia karno-śledczego, który również zyskał uznanie,
• W 1931 roku jego projekt pomnika „Zjednoczenia Ziem Polskich” w Gdyni zdobył równorzędną I nagrodę, jednak nie został zrealizowany,
• Również w 1931 roku Marzyński był odpowiedzialny za projekt placu Piłsudskiego we współpracy z Zbigniewem Pugetem oraz Stanisławem Różańskim,
• W 1937 roku jego projekt pomnika „6 sierpnia”, który miał uczcić polskiego żołnierza i jego zaangażowanie w walkę o Niepodległość przy placu Zawiszy w Warszawie, zdobył I nagrodę, jednak nie doszedł do skutku,
• W 1961 roku Marzyński współpracował ze Stanisławem Lenczewskim, Andrzejem Buchnerem, Wojciechem Dzieniszewskim, Marcelim Latoszkiem, Kazimierzem Lechem, Stanisławem Niewiadomskim oraz Wacławem Rudzińskim nad projektem przepraw mostowych przez Wisłę w Warszawie. Odniósł sukces zdobywając I nagrodę za przeprawę mostową Łazienkowska oraz równorzędną nagrodę za przeprawę mostową Świętokrzyska,
• W tym samym roku jego projekt Placu Trzech Krzyży w kooperacji z Andrzejem Buchnerem i Stanisławem Niewiadomskim zyskał wyróżnienie,
• W 1965 roku znów współpracując z Andrzejem Buchnerem oraz Stanisławem Niewiadomskim, Marzyński zajął się projektem przeprawy przez Wisłę w Kiezmarku, który został również wyróżniony,
• Zespół, w którym działał Marzyński, zaangażował się również w projekt centrum Krakowa w 1965 roku, zdobywając wyróżnienie,
• Ostatecznie w 1975 roku jego projekt Mostu Toruńskiego w Warszawie, opracowany wspólnie z Andrzejem Buchnerem, również zebrał pozytywne oceny, otrzymując wyróżnienie.

Dokonania Stanisława Marzyńskiego są przykładem jego wyjątkowych umiejętności oraz wpływu na architekturę w Polsce.

Projekty

Stanisław Marzyński, znany architekt, zrealizował szereg ambitnych projektów w różnych miejscach Warszawy oraz innych regionów. Poniżej znajduje się lista jego najważniejszych dzieł:

• kościół św. Klemensa Dworzaka (redemptorystów) przy ul. Karolkowej 49, zbudowany w latach 1931–1935,
• prywatny dom architekta przy ul. Czeskiej 20 w Warszawie, zrealizowany w 1936 roku,
• schronisko wysokogórskie w Kukulu koło Worochty, projekt z lat 1936–1939,
• domy jednorodzinne w zabudowie szeregowej przy ul. Efraima Schroegera (6-19), zbudowane między 1936 a 1938 rokiem, w kooperacji z Borysem von Zinserlingiem,
• wolnostojący dom wielorodzinny przy ul. Kleczewskiej 39 w Warszawie (w latach 1938-1939),
• hala targowa przy ul. Marymonckiej w Warszawie, wykonana z łupinowym dachem (1937-1939), powstała we współpracy z W. Michniewiczem,
• odbudowa oraz przywrócenie gotyckiego charakteru wnętrza kościoła w Tarchominie,
• odbudowa kościoła szarytek na Powiślu oraz pallotynów na Pradze w okresie II wojny światowej,
• odbudowa kaplicy św. Barbary w Warszawie (Śródmieście),
• przeniesienie i złożenie kościoła św. Antoniego Padewskiego w Warszawie (w miejscowości Stara Miłosna),
• odbudowa kościoła św. Piotra i Pawła przy ul. Emilii Plater z ruin po II wojnie światowej (1945-1954),
• remont kościoła kapucynów pw. Przemienienia Pańskiego w Warszawie (1945-1957), przy współpracy z Zygmuntem Stępińskim, Marią Referowską, Konstantym Jakimowiczem i Czesławem Rzepeckim,
• odbudowa franciszkańskiego kościoła św. Franciszka Serafickiego przy ul. Zakroczymskiej 1 (1945-1948),
• odbudowa kościoła św. Trójcy z klasztorem przy ul. Solec 61 w Warszawie (1946-1949),
• kamienica przy ul. Chłodnej 27 w Warszawie (1947),
• odbudowa Pałacyku Biernackich w Warszawie (1947-1949),
• rozbudowa kościoła Matki Bożej Częstochowskiej w Wołominie (1950-1953),
• zespół marmurowych ołtarzy w kościele Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Warszawie,
• odbudowa kościoła św. Aleksandra na placu Trzech Krzyży w oparciu o projekt z 1821 roku,
• odbudowa kościoła św. Michała Archanioła i św. Floriana Męczennika na Pradze (1947-1972),
• odbudowa kościoła Matki Boskiej Łaskawej (jezuitów) przy ul. Świętojańskiej w Warszawie (1947-1970),
• rekonstrukcja oraz odbudowa Pałacu Arcybiskupów przy ul. Miodowej 17/19 w Warszawie (1949-1953),
• budowa kościoła i klasztoru pallotynów w Ołtarzewie (1947-1953),
• kościół parafialny w Hajnówce (1951),
• projekty przebudowy (niewykonane) oraz remont willi przy ul. Narbutta 21 (1951),
• eklektyczny ołtarz główny w kościele Trójcy Świętej w Obrytem,
• kościół Matki Boskiej Częstochowskiej przy ul. św. Wincentego 83, Warszawa (1952),
• odbudowa kościoła Wszystkich Świętych na placu Grzybowskim w Warszawie,
• współpraca przy rekonstrukcji Gimnazjum Zaluscianum przy ul. Jezuickiej 4 w Warszawie (1953-1959),
• odbudowa kościoła Najświętszego Serca Pana Jezusa w Gąbinie (1955-1960),
• dom mieszkalny PAN przy ul. Hożej 5/7 w Warszawie (1956-1958), projekt z Andrzejem Buchnerem,
• kościół pw. Wniebowzięcia NMP i św. Tekli w Mninie (1956-1963),
• odbudowa bazyliki Najświętszego Serca Jezusowego w Warszawie (1956-1958),
• kościół Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Stąporkowie (1957-1965),
• kościół Jezusa Chrystusa Króla Pokoju przy ul. Modlińskiej 4 w Warszawie,
• rekonstrukcja kościoła Matki Bożej Loretańskiej przy ul. Ratuszowej 5 w Warszawie (1958-1964), we współpracy z B. Iwańczykiem,
• przebudowa młyna na kościół św. Józefa Robotnika w Sochaczewie,
• kościół w Szwelicach (1957-1961),
• kościół Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Jarosławicach (1957-1962),
• odbudowa kościoła św. Jana Chrzciciela i św. Stanisława BM w Stanisławowie,
• kościół Najświętszego Serca Pana Jezusa w Gąbinie (1957-1966),
• odbudowa kościoła i klasztoru ss. Sakramentek na Nowym Mieście,
• konserwacja kościoła św. Karola Boromeusza w Warszawie na Powązkach,
• konsultacja w zakresie budowy oraz przebudowy mostu Starzyńskiego w Warszawie (1961),
• most Łazienkowski z dojazdami w Warszawie (1962-1974), z projektem stworzonym we współpracy z Andrzejem Buchnerem i Stanisławem Niewiadomskim,
• wysoka wieża kościoła Matki Bożej Anielskiej w Radości (1962-1963),
• kościół Matki Bożej Częstochowskiej w Klukowie (1963-1969),
• odbudowa Pałacu Dziekana w Warszawie (1966-1968),
• kościół Niepokalanego Serca Najświętszej Maryi Panny w Syczynie,
• kaplica pogrzebowa w Ożarowie, zbudowana w latach 1975-1977,
• kościół św. Mateusza w Smoszewie (1973-1975),
• kościół parafialny w Szelkowie (1973) – budowany w latach 1975-1978,
• kaplica pogrzebowa w Wołominie, która powstała w latach 1975-1977, projekt stworzony we współpracy z Piotrem Marzyńskim,
• kościół Przemienienia Pańskiego w Mławie (1974-1978),
• kościół Trójcy Świętej w Bulkowie (1974-1978),
• kościół w Sudragach (1975-1978),
• kościół Matki Bożej Bolesnej w Kroczewie (1979),
• odbudowa kościoła w Karniewie,
• kościół w Górach Krzyżewskich, usytuowany w wsi Krzyżewo Borowe,
• kaplica w Starym Podosiu na terenie parafii Płoniawy-Bramura,
• plebania w Makowie Mazowieckim,
• plebania oraz kościół Wniebowzięcia NMP w Jednorożcu (1981-1982) – zbudowany w latach 1983-1986,
• kaplica oraz punkt katechetyczny w Lipie (1981) – zrealizowana w latach 1982-1987,
• kaplica oraz punkt katechetyczny w Dłutówce (1984-1986) i Ziomku (1981-1984) na obszarze parafii Baranowo,
• kościół parafialny MB Częstochowskiej przy ul. Zagórnej 5 w Warszawie (1973-1976), jego projekt opracowany przez Piotra Marzyńskiego,
• kościół parafialny MB Królowej Polski przy ul. Kurkowej 35 w Wołominie (1981-2012), stworzony zgodnie z projektem Andrzeja Buchnera,
• kościół św. Jana Chrzciciela w Zbroszy Dużej,
• przebudowa kościoła Chrystusa Króla Pokoju w Warszawie.

Odznaczenia

Stanisław Marzyński zdobył szereg prestiżowych odznaczeń, które odzwierciedlają jego znaczące osiągnięcia oraz wkład w rozwój swojej dziedziny.

• Order Świętego Grzegorza Wielkiego, otrzymany w 1964 roku,
• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski, przyznany w 1973 roku,
• Srebrna Odznaka SARP, uzyskana w 1979 roku,
• Medal Komisji Edukacji Narodowej, otrzymany w 1980 roku,
• Złota Odznaka SARP, przyznana w 1981 roku.

Spuścizna

W 2008 roku dzieci Stanisława Marzyńskiego, Monika Buchner oraz Piotr Marzyński, postanowiły przekazać Działowi Planów i Rysunków Architektonicznych Muzeum Warszawy imponującą kolekcję. Umożliwiły to kilka tysięcy rysunków architektonicznych, które stworzył ich ojciec.

Upamiętnienie

W roku 2016 imię profesora architektury Stanisława Marzyńskiego zostało nadane Szkole Podstawowej w Rogotwórsku. To ważny krok w kierunku upamiętnienia jego wkładu i osiągnięć w dziedzinie architektury oraz edukacji.

---

Oceń: Stanisław Marzyński

---