Władysław Hańcza

---

Młodość i kariera sceniczna

Władysław Hańcza przyszedł na świat w Łodzi 18 maja 1905 roku. Pochodził z rodziny, która miała głębokie związki z przemysłem włókienniczym. Jego rodzice to Władysław Tosik i Karolina z Chanieckich. W 1946 roku jego nazwisko zostało zmienione w wyniku aktów prawnych wystawionych przez prezydenta Łodzi.

W 1924 roku zdał maturę w Gimnazjum Humanistycznym im. ks. I. Skorupki w Łodzi. Pierwotnie planował zostać inżynierem włókiennikiem, jednakże z powodów rodzinnych nie mógł wyjechać na studia do Belgii. Zamiast tego przeniósł się do Poznania, gdzie na Uniwersytecie Poznańskim rozpoczął studia z zakresu filozofii i polonistyki, które jednak przerwał w 1927 roku.

W tym samym roku rozpoczął naukę w Szkole Dramatycznej przy Teatrze Polskim w Poznaniu. Jego debiut aktorski miał miejsce 27 listopada 1927 roku, gdy zagrał rolę Hermesa w przedstawieniu „Noc listopadowa” na podstawie sztuki Stanislawa Wyspiańskiego.

W czerwcu 1929 roku z powodzeniem zdał egzamin kwalifikacyjny ZASP-u, co umożliwiło mu stałe występy jako aktor. Na poznańskiej scenie kontynuował karierę do roku 1930. Następnie przez okres przedwojenny występował kolejno w: Teatrze Śląskim w Katowicach w latach 1930–1931, Teatrze Miejskim w Toruniu w latach 1931–1932, Teatrze Stanisławy Wysockiej w Łodzi w latach 1932–1933, ponownie w Teatrze Polskim w Poznaniu w latach 1933–1937 oraz w łódzkich teatrach – w sezonie 1937/1938 w teatrze Kameralnym i w Teatrze Miejskim w Łodzi w latach 1937–1939.

Tuż przed wybuchem II wojny światowej osiedlił się na stałe w Warszawie z zamiarem występowania w Teatrze Narodowym. Tego czasu nie omijają trudności, bowiem w czasie okupacji niemieckiej Hańcza pracował w Warszawie jedynie jako magazynier i konwojent. Po upadku powstania warszawskiego, został deportowany przez Niemców do obozu pracy w Chociebużu, gdzie przebywał od października 1944 roku do maja 1945 roku.

Po zakończeniu wojny powrócił do kraju i występował w latach 1945–1946 oraz 1947–1948 w Teatrze Wojska Polskiego w Łodzi. W sezonie 1946–1947 krótko współpracował z Krakowem, gdzie również się zaprezentował jako reżyser teatralny. W 1948 roku rozpoczął współpracę z Teatrem Polskim w Warszawie, gdzie pozostał jako aktor aż do swojej śmierci w 1977 roku. Oprócz występów, w latach 1944–1953 był lektorem Polskiej Kroniki Filmowej. Przez wiele lat nauczał również na PWST w Warszawie.

Kariera filmowa

Władysław Hańcza zadebiutował w kinie dopiero po zakończeniu II wojny światowej, przyjmując rolę byłego obozowego kapo Filipa w filmie Dwie godziny z 1946 roku, który miał swoją premierę w 1957 roku. To właśnie jego występy filmowe przyczyniły się do zdobycia największej popularności oraz uznania wśród widzów. W ciągu swojej kariery zagrał w około 40 filmach i licznych serialach telewizyjnych, głównie wcielając się w postacie drugoplanowe. Jego wyrazista sylwetka, znakomita dykcja oraz charakterystyczny głos przyciągały uwagę i na długo pozostawały w pamięci widzów.

Prawdziwą sławę oraz stałe miejsce w sercach kinomanów przyniosły mu przede wszystkim trzy znaczące role filmowe. Pierwsza z nich to niezapomniany Władysław Kargul w komediowej trylogii autorstwa Sylwestra Chęcińskiego. W skład tej trylogii wchodzą filmy: Sami swoi (1967), Nie ma mocnych (1974) oraz Kochaj albo rzuć (1977). W tych produkcjach Hańcza stworzył niezrównany duet z Wacławem Kowalskim.

Kolejnymi znaczącymi osiągnięciami aktora były role Macieja Boryny w serialu Chłopi emitowanym w latach 1971–1972, który reżyserował Jan Rybkowski, oraz Janusza Radziwiłła w filmie Potop z 1974 roku, w reżyserii Jerzego Hoffmana.

22 lipca 1973 roku, Władysław Hańcza został uhonorowany Nagrodą Ministra Kultury i Sztuki I stopnia, co potwierdziło jego wybitny wkład w polską kinematografię.

Życie prywatne

Władysław Hańcza był człowiekiem, który w swoim życiu przeżył dwa związki małżeńskie. Jego pierwszą żoną była aktorka Helena Chaniecka, z którą pozostawał w małżeństwie od 1929 roku aż do rozwodu w 1948 roku. Para doczekała się jednego syna, który nosił to samo imię, Władysław (1932–1966).

Drugą małżonką Hańczy była równie popularna aktorka Barbara Ludwiżanka. Ich związek trwał aż do śmierci Władysława w 1977 roku i, co ciekawe, nie mieli dzieci. Niespodziewana choroba dopadła go w jesieni 1977 roku, co zmusiło go do przebywania w szpitalu na terenie Warszawy. Niestety, zmarł tam 19 listopada 1977 roku, mając 72 lata.

Władysław Hańcza został pochowany na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kwatera 167-3-3). W 1990 roku obok jego grobu spoczęła jego druga żona, Barbara Ludwiżanka.

Filmografia

Filmografia Władysława Hańczy przedstawia jego działalność artystyczną w branży filmowej, gdzie zaprezentował się w wielu znaczących rolach w polskich produkcjach filmowych. Poniżej znajduje się szczegółowa lista filmów, w których wystąpił, ze wskazaniem lat produkcji oraz ról, które odegrał.

Filmy fabularne
Rok	Tytuł	Reżyser	Rola
1946	Dwie godziny	Stanisław Wohl, Józef Wyszomirski	kapo Filip
1948	Stalowe serca	Stanisław Januszewski	inżynier Karol
1953	Żołnierz zwycięstwa	Wanda Jakubowska	generał Janczar
1962	Jadą goście jadą…	Andrzej Trzos-Rastawiecki	proboszcz
1964	Upał	Kazimierz Kutz	głos premiera
1965	Popioły	Andrzej Wajda	ojciec Rafała
1965	Miejsce dla jednego	Witold Lesiewicz	dyrektor Zjednoczenia Rybicki
1966	Kochankowie z Marony	Jerzy Zarzycki	Gulbiński
1967	Tortura nadziei	Ewa Petelska, Czesław Petelski	Wielki Inkwizytor
1967	Sami swoi	Sylwester Chęciński	Władysław Kargul; rola dubbingowana przez Bolesława Płotnickiego
1967	Ja gorę!	Janusz Majewski	duch księcia Wilibalda Zatorskiego; tylko głos
1968	Hrabina Cosel	Jerzy Antczak	generał Schulenburg
1969	Pan Wołodyjowski	Jerzy Hoffman	Nowowiejski
1970	Romantyczni	Stanisław Różewicz	dziedzic Nawrocki
1970	Epilog norymberski	Jerzy Antczak	Hjalmar Schacht
1970	Dzięcioł	Jerzy Gruza	major Maksymilian Przebóg-Łaski
1971	Niebieskie jak Morze Czarne	Jerzy Ziarnik	dyrektor fabryki w telewizji
1971	Kłopotliwy gość	Jerzy Ziarnik	przewodniczący Rady Narodowej
1971	Diament radży	Sylwester Chęciński	generał Thomas Vandeleur
1971	Pięć i pół bladego Józka	Henryk Kluba	proboszcz
1972	Kaprysy Łazarza	Janusz Zaorski	ksiądz proboszcz
1973	Chłopi	Jan Rybkowski	Maciej Boryna
1973–1974	Potop	Jerzy Hoffman	książę Janusz Radziwiłł
1974	Nie ma mocnych	Sylwester Chęciński	Władysław Kargul
1975	Noce i dnie	Jerzy Antczak	Jan Łada
1975	Kazimierz Wielki	Ewa Petelska, Czesław Petelski	Jarosław Bogoria Skotnicki
1975	Dzieje grzechu	Walerian Borowczyk	doktor Wielgosiński
1975	Doktor Judym	Włodzimierz Haupe	Kalinowicz
1976	Zielone, minione…	Gerard Zalewski	_
1976	Karino	Jan Batory	prezes klubu jeździeckiego
1977	Kochaj albo rzuć	Sylwester Chęciński	Władysław Kargul
1977	Granica	Jan Rybkowski	minister
Seriale telewizyjne
Rok	Tytuł	Reżyser	Rola
1968	Stawka większa niż życie	Janusz Morgenstern, Andrzej Konic	hrabia Edwin Wąsowski (odc. 6)
1968	Hrabina Cosel	Jerzy Antczak	generał Schulenberg
1969	Przygody pana Michała	Paweł Komorowski	Nowowiejski (odc. 7, 8 i 9)
1972	Chłopi	Jan Rybkowski	Maciej Boryna
1973	Wielka miłość Balzaka	Wojciech Solarz	Karol Hański (odc. 5)
1973	Stawiam na Tolka Banana	Stanisław Jędryka	„Fater” (odc. 6)
1973	Droga	Sylwester Chęciński	Władysław Kargul (odc. 5)
1975, 1977	Czterdziestolatek	Jerzy Gruza	ojciec Magdy Karwowskiej (odc. 9, 19 i 20)
1977	Noce i dnie	Jerzy Antczak	Jan Łada (odc. 1 i 2)

Role teatralne

Władysław Hańcza pozostawił po sobie niezatarte ślady w polskim teatrze, a jego wykonawstwo przyczyniło się do wielu niezapomnianych przedstawień. Oto zestawienie jego ról teatralnych, które pokazują różnorodność i głębię jego talentu:

• Horsztyński, w roli Horsztyńskiego,
• Rozdroże miłości (1947), w postaci księdza Jana,
• Na dnie (1949), jako Bubnow,
• Lorenzaccio (1955), wcielenie w Alexandro Medici,
• Dziady (1955), w roli senatora,
• Maria Stuart (1958), jako Botwel,
• Mazepa (1958), odgrywając wojewodę,
• Don Carlos (1960), w roli Inkwizytora (również reżyseria),
• Pożądanie w cieniu wiązów (1961), w postaci Cabota,
• Król Lear (1962), jako król Lear,
• Bracia Karamazow (1963), w roli Fiodora,
• Borys Godunow (1963), jako Borys Godunow,
• Lilla Weneda (1968), w postaci Derwida,
• Martwe dusze (1969); pełniąc także funkcję reżysera,
• Zmierzch długiego dnia (1972), jako James Tyrone,
• Przy pełni księżyca (1977), jako Matwiej (ostatnia teatralna rola).

Ordery i odznaczenia

Władysław Hańcza, znany aktor i twórca kultury, otrzymał szereg wyróżnień i odznaczeń za swoje osiągnięcia. Jego dok dorobek potwierdzają prestiżowe nagrody, które są wyrazem uznania dla jego pracy artystycznej.

• Order Sztandaru Pracy I klasy, przyznany w 1976 roku,
• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski, nadany w 1964 roku,
• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski, otrzymany 11 lipca 1955 roku,
• Medal 10-lecia Polski Ludowej, przyznany 19 stycznia 1955 roku.

---

Oceń: Władysław Hańcza

---