Zula Pacanowska

---

Życiorys

Zula Pacanowska, córka żydowskiego kupca Pinkusa oraz Hendli z domu Gajzler, była osobą, której życie obfitowało w istotne wydarzenia. Jej siostra, Natalia Pacanowska-Haltrecht, osiągnęła status historyczki sztuki, natomiast brat, Bolesław Pacanowski, został uznanym malarzem i scenografem. Już w młodości, jako uczennica, wykazywała zainteresowanie aktywnym działaniem, przystępując do Związku Harcerstwa Polskiego, gdzie zainicjowała działalność drużyny harcerskiej „Junaków”.

Po ukończeniu łódzkiego gimnazjum w 1921 roku, kontynuowała naukę w amatorskiej Szkole Dramatycznej przy Teatrze Miejskim w Łodzi. W 1923 roku wstąpiła do zespołu Sceny Robotniczej, założonego przez Witolda Wandurskiego. Jej zaangażowanie w działalność społeczno-polityczną rozpoczęło się równocześnie z przystąpieniem do Związku Młodzieży Komunistycznej (ZMK), który później zmieniono na KZMP. W 1925 roku podjęła decyzję o wstąpieniu do Komunistycznej Partii Polski, a dwa lata później weszła w struktury jej legalnej odmiany – PPS-Lewicy. W Łodzi stała się jedną z kluczowych działaczek tej partii.

Zabierała głos w sprawach dotyczących kobiet, przewodząc Wydziałowi Kobiecemu PPS-Lewicy w Łodzi, a w latach 1928–1931 pełniła funkcję przewodniczącej Wydziału Kobiecego przy Łódzkim Komitecie Okręgowym tej partii, oraz była członkinią egzekutywy ŁKO. Jej działalność nie ograniczała się tylko do polityki; angażowała się również w Stowarzyszenie Wolnomyślicieli Polskich. W 1928 roku Zula rozpoczęła współpracę z Pierwszym Teatrem Robotniczym „Studio”, gdzie niejednokrotnie występowała na scenie.

W ciągu swojej aktywności politycznej była wielokrotnie aresztowana, a trzykrotnie więziona za działalność komunistyczną. W latach 1931-1935 pełniła funkcję instruktorki Komitetu Warszawskiego KPP. Dodatkowo, odegrała istotną rolę w organizacji harcerstwa żydowskiego Ha-Szomer Ha-Cair w Łodzi.

Jej tragiczna historia nabrała nowych wymiarów po przeniesieniu do łódzkiego getta 1 kwietnia 1940 roku. W tym miejscu, jako współzałożycielka Organizacji Antyfaszystowskiej – Lewicy Związkowej, realizowała szereg działań kulturalno-oświatowych, organizując szkolenie ideologiczne oraz wygłaszając referaty. Pracowała także jako sanitariuszka w getcie, niosąc pomoc tym, którzy jej potrzebowali.

W obliczu tzw. wielkiej szpery, Zula postanowiła, że nie opuści swoich pacjentów, dobrowolnie udając się na śmierć z nimi. W obozie zagłady w Chełmnie nad Nerem wszyscy zostali złożeni w ofierze, a jej życie zakończyło się wrześniem 1942 roku. Pośmiertnie została odznaczona Orderem Sztandaru Pracy I klasy, co stanowi hołd dla jej niezłomnej postawy i oddania ideom, w które wierzyła.

Upamiętnienie

Ulica nosząca imię Zuli Pacanowskiej znajduje się naBałutach w Łodzi. Jednak w 2017 roku, w wyniku działań związanych z dekomunizacją, wojewoda łódzki Zbigniew Rau podjął decyzję o zmianie nazwy tej ulicy na Eliasza Chaima Majzela.

---

Oceń: Zula Pacanowska

---